N
07.11.2008 Hakan ÜZELTÜRK [email protected] Dünya
Avrupa Komisyonu tarafından 5.11.2008 Çarşamba günü açıklanan Türkiye 2008 İlerleme Raporu'nda vergilerle ilgili tespit edilen noktalar şöyledir:
1. Dolaylı vergiler alanındaki ilerlemeler oldukça azdır. Katma değer vergisi alanındaki düzenlemeler AB müktesebatı ile kısmen uyumludur. Vergi yapısı, istisnalar, özel düzenlemeler ve indirilmiş oranlar konusunda uyuma ihtiyaç vardır. Özel tüketim vergisi kapsamında tütün ürünlerindeki en az vergi oranı artırılmıştır. Bununla birlikte Türkiye ile AB düzenlemeleri arasındaki tütün ve tütün ürünlerinin yapısı konusundaki farklılıklar devam etmektedir. Türkiye kıymet esasına dayalı vergi uygulamasına devam etmekte ve olması gerekli esaslar bulunmamaktadır. Tütün Fonu ayrımcı yapısını sürdürmekte, ithal edilen tütün ve sigaraya yerli ürünlere uygulanmayan gümrük vergisi uygulanmaktadır.Türkiye, henüz iç piyasa hareketleri ve mali antrepolar için gümrük vergilerinin askıya alınması rejimini getirmemiştir. Alkollü içkilerin vergilendirmesi, öncekinin minimum vergi miktarlarından düşük olması şartıyla özel bir çeşit vergi ilave edilmek suretiyle kıymet esaslı vergi uygulamasına dayanmaktadır. Vergi oranları, alkol içeriğinden çok ürün tipine göre belirlenmektedir. İthal ürünler için belirlenen mevcut oranlar kıyaslanabilir yerli ürünlere göre daha yüksektir. Bu ayrımcı husus müktesebata, Gümrük Birliği'ne ve Dünya Ticaret Örgütü kurallarına uygun değildir. Bu tür ayrımcı vergi uygulamalarının kaldırılması bu bölümle ilgili ilerlemeler ve katılım müzakereleri için anahtar konumundadır.
2. Doğrudan vergiler alanında bazı gelişmeler bulunmaktadır. Türkiye değişiklikler yaptığı Kurumlar Vergisi Kanunu ile uyumlu olması amacıyla Gelir Vergisi Kanunu'nda da bazı düzenlemeler yapmıştır. Bu değişiklikler ve getirilen yeni düzenlemeler arasında yer alan konulardan örneğin transfer fiyatlandırması zararlı vergi uygulamalarına yönelik olması ve "İşletme vergilendirmesi temel kuralları"na bağlı kalması sebebiyle olumlu gelişmelerdir. Türkiye bundan sonra işletme vergisi temel kurallarına aykırı olacak yeni düzenlemelerden kaçınmalıdır.
3. İdari işbirliği ve karşılıklı yardımlaşma konusunda bazı gelişmeler sözkonusudur. Yarı bağımsız Gelir İdaresi ve yakın zamanda oluşturulan Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü idari kapasitelerini geliştirmeye devam etmektedirler. Gelir İdaresi performans sonuçlarının da yer aldığı ikinci dört aylık strateji planını yayınlamıştır.
4. Türkiye bilgisayar ortamına geçiş ve uygulama kapasiteleri konusunda da bazı gelişmeler sağlamıştır. Tüm illerdeki vergi daireleri bilgisayar ortamına geçmiştir. Vergi mükellefleri, vergi beyannamelerinin yüzde 99'unu elektronik ortamda vermişlerdir. Mükelleflerin gönüllü uyumunu sağlamak amacıyla oluşturulan mükellef hizmetleri birimi, mükellef çağrı merkezi ve mükellef hizmetleri merkezi kapsamında mükellef servislerinin gelişimi sürmektedir. Gelir İdaresi elektronik vergi veritabanı ve risk analiz sistemini oluşturmuştur. Tütün ve alkol ürünleri üzerindeki bandrol izleme sistemi tam olarak faaliyettedir.
5. Türkiye'nin vergi gelirleri artmış olmasına rağmen kayıtdışı ekonomiyi azaltmaya yönelik önlemler hâlâ etkili değildir.
6. Sonuç olarak Türkiye'nin vergilendirme bölümüyle bağlantılı düzenlemelerinin geliştirilmesi konusunda çok az bir ilerleme sözkonusudur. Bununla birlikte, alkol ve tütün ürünleri üzerindeki ayrımcı vergilendirme devam etmektedir. Gelir İdaresi'nin modernleştirilmesi devam etmekte olup, vergi mükellefleri hizmetlerinin geliştirilmesine ve gelirin artmasına katkıda bulunmaktadır.
Raporda belirlenenler dışında da olumlu ve olumsuz yönlerimiz bulunmaktadır. Rapordaki hususların henüz üye olmayan bir devlet olmamız sebebiyle objektif olmadığı da ileri sürülebilir. Ama yargı kararları da dikkate alındığında ayrımcı vergilendirmenin önlenmesi konusunda Türkiye'nin bazı önlemler alması zarureti açıktır.