Cevap 1-
Satışların denetimindeki amaçlar;
1- Varolma : Kaydedilen satışlar, gerçek olmalıdır.
2- Eksiksiz Olma ( Tamlık ): Tüm satış işlemleri kaydedilmelidir.
3- Değerleme ve Dağıtım : Satış işlemleri, tutar olarak doğru kaydedilmelidir . Satışlar, dönem bakımından doğru kaydedilmelidir. Satış işlemleri ile ilgili sınıflandırma doğru yapılmıştır. Satış işlemleri ait hesaplara uygun şekilde kaydedilmeli ve özetlen¬melidir.
Alacak hesaplarına ilişkin başlıca denetim amaçları şunlardır:
1- Var Olma : Alacak hesapları, gerçek alacakları göstermelidir.
2- Eksiksiz Olma : Alacak hesapları, müşterinin tüm alacaklarını göstermelidir. ( Kayıt dışı bırakılmış alacak bulunmamaktadır.
3- Değerleme ve Dağıtım :
? Alacak hesaplarına tutar bakımından doğru kayıt yapılmalıdır.
? Alacak hesapları, tahsil edilebilir değerle bilançoda gösterilmelidir.
? Alacak hesapları, uygun şekilde sınıflandırılmalı
4- Haklar : İşletmenin gerçekten bilançosunda görünen tutar kadar alacak hakkı vardır.
5- Sunum ve Tam Açıklama : Alacaklar ilgili mali tablolarda ilgili ana ve alt gruplarda doğru olarak sunulmuştur ve alacaklar ilişkin gerekli açıklamalara dipnotlarda yer verilmiştir.
??????????????????????????????????????????
Cevap 2-
Denetim planlama süreci
Denetim planlamasını oluşturan işlemler ve sırası şöyledir.
? Müşteri hakkında bilgi toplama
? Denetim çalışmalarını bölümleme
? İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme
? Önemlilik düzeyini belirleme
? Denetim riski düzeyini belirleme
? Denetim amaçlarını belirleme
? Denetim programının taslağını yazma
? Denetim süresini ve zamanını belirleme
? Denetim personelini görevlendirme.
?????????????????????????????????????????.
Cevap3-
Denetçinin yeterli sayıda kanıt toplama kararına etki yapan başlıca etmenler; önemlilik, nitelik, risk, maliyet, ana kütlenin büyüklüğü ve özelliğidir.
a) Önemlilik
Bir kalemin önemli olup olmadığı kalemin finansal tablolara ve bu tabloları okuyanların kararlarına yapacakları etkiye bağlıdır. Muhasebe uygulaması açısından finansal tablolarda yer alan bir kalem ?basiretli bir okuyucunun kararına etki yapabilecek nitelik ve nicelikte ise?, o kalemin önemli olduğu kabul edilir.
Böyle bir yaklaşıma göre ilgili yerinin önemliliği hakkında verilecek bir karar şu etmenlere bağlıdır;
? Çevresel etmenler (ekonomik durum, politik durum..
? İşletme ile ilgili etmenler (yönetim, hukuki durum, faaliyetlerin niteliği)
? Muhasebe politikası,
? Varlıkların değerlenmesi ile ilgili geleceğe ait belirsizlikler,
? Belirli bir konu ile ilgili koşullar,
? Tutarın büyüklüğü ve finansal açıdan yapacağı etki,
? Toplam finansal etki
Denetimde önemlilik ile ilgili olarak yapılmış bir araştırmada denetçilerin önemlilik konusunda karar alırken aşağıdaki değişkenlere başvurdukları saptanmıştır;
? İlgili kalemin türü,
? İlgili kalemin cari yıl net karına oranı,
? İlgili kalemin toplam hasılata veya giderlere oranı
? İlgili kalemin net çalışma sermayesi üzerine yapacağı etki,
? Kazançların büyüme hızı,
? İlgili kalemin kazançların yükselme eğilimini ters yönde etkileyip etkilemediği,
? İlgili kalemin mutlak (vergi etkisinden arındırılmış) tutarı,
? Hisse senetleri fiyatına olacak etki.
Denetim uygulamasında yerleşmiş bir kurala göre, bir tutar net karın % 10?un dan fazla ise önemli, % 5 ?den az ise önemsiz sayılmaktadır.
Denetçi ilgili kalemin nitel ve nicel durumunu incelemeli ve buna göre o kalemin önemli olup olmadığına karar almalıdır. Önemsiz nitelendirilen kalemler için az sayıda kanıt toplarken; önemli kalemler için çok daha fazla sayıda denetim kanıtı toplamalıdır.
b) Risk
Toplanacak kanıt miktarı ile riskin derecesi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Finansal tabloların yanıltıcı olmasına neden olan her durum denetçi açısından riskli kabul edilir. Bir kalem ile ilgili riskin derecesini belirleyen en önemli etmen işletmedeki iç kontrol sistemidir. İç kontrolün etkinliği arttıkça riskin derecesinde bir düşme olur. Bu nedenle etkin bir iç kontrol sistemine sahip işletmelerde muhasebe verilerinin riskli olma derecesi de düşeceğinden, toplanacak kanıt sayısında azalma olacaktır.
c) Nitelik
Nitelik elde edilen kanıtların türü ve güvenilirliğidir. Bir kanıtın güvenilirliği ile sağlanacak kanıt miktarı arasında ters bir ilişki vardır. Kanıt ne kadar fazla güvenilir ise, denetçinin toplayacağı kanıt sayısı o kadar az olur.
Kanıtın güvenilirliğini ve dolayısı ile sayısını etkileyen bir unsur kanıtın türüdür. Aynı şekilde güvenilir bir kişiden alınan yazılı bir bilgi, herhangi bir kişiden sözlü olarak sağlanan bilgiye kıyasla çok daha güvenilir niteliktedir.
d) Maliyet
Denetim standartların ve meslek ile ilgili düzenlemeleri denetçi görüşünün kalitesinin (güvenilirlik derecesinin) yüksek olması istenirken, denetçinin bu görüşe ulaşırken başvurulabileceği çeşitli denetim tekniklerinden mümkün en ucuz seçeneği uygulaması da salık verilmektedir. Bu konuda denetim ilkeleri denetçinin uygun bir maliyete katlanarak yeterli sayıda kanıt toplamalarını öngörmektedir. Kanıtın elde edilmesinde katlanılacak maliyet ile kanıtın güvenilirlik derecesi karşılaştırılır ve kanıtın toplanıp toplanmamasına karar verilir.
Yeterli sayıda kanıt toplamada maliyetin dikkate alınacağı hususu, pahalı olan kanıtın toplanmaması şeklinde düşünülmemelidir. Denetçinin göz önüne alacağı husus aynı veya yakın güvenilirlikteki bilgilerin en düşük maliyetle toplanması olmalıdır. Bir kanıtın sağlanması zorunlu iken, çok yüksek bir maliyet veya başka nedenlerle toplanması olanaksız olmuşsa, denetçi raporunda şartlı bir görüş bildirmeli ya da görüş bildirmekten kaçınılmalıdır.
e) Ana Kütlenin Büyüklüğü ve Özelliği
Denetimde örnekleme yöntemi çok sık başvurulan bir yoldur. Farklı nitelikte inceleme birimlerinden oluşan, homojen olmayan bir ana kütleden alınacak örnek sayısı daha fazla olacaktır. Buna göre homojen olmayan ana kütleden daha fazla kanıt toplanması gereği vardır.
Destekleyici kanıtların güvenilir olmaları ise çeşitli etmenlere bağlıdır. Genel olarak bu etmenler, kanıtın geçerli olması (ilgili olma), kanıtın sağlandığı kaynak, zamanlılık ve kanıtın nesnelliği şeklinde sıralanır. Aşağıda bu etmenler kısaca incelenmiştir.
a) Kanıtın İlgili Olması
Bir kanıtın geçerli kabul edilebilmesi için, o kanıtın denetçi görüşüne etki yapması gerekir. Denetçi görüşünü etkileyen her destekleyici kanıt geçerli bir kanıttır. Durumu bir örnekle açıklayalım. Bir denetim kanıtının geçerliliği durumdan duruma değişir. Denetçinin üzerinde önemle duracağı husus, sadece geçerli olan destekleyici kanıtların toplanması yönündedir. İktisadi davranmak zorunda olan denetçi yeterli sayıda geçerli ve güvenilir kanıt toplayacaktır. Geçersiz kanıtların toplanması zaman kaybına ve maliyet artışına yol açacağı gibi, bundan da önem!isi, denetçinin yanıltılarak hatalı bir denetim kararına varmasına neden olabilir.
b) Kanıtın kaynağı
Kaynağın kanıtın güvenilir olmasına etkisi şöyle belirtilebilir;
? İşletme dışı bağımsız kaynaklardan sağlanan kanıtların güvenilirliği, işletme içinden sağlanan kanıtlara oranla daha fazladır.
? Doyurucu bir iç kontrol sistemi ortamında hazırlanan finansal bilgilerin ve tabloların güvenilirliği, doyurucu olmayan bir ortamda hazırlanan finansal bilgi ve tablolara oranla daha fazladır.
? Teftiş, gözlem, fiziki inceleme, hesaplama yolları ile doğrudan doğruya denetçi tarafından elde edilen bilgiler, dolaylı yollardan kazanılan bilgilere oranla çok daha inandırıcıdır.
c) Zamanlılık
Zamanlılık kanıtın tarih açısından uygunluğu ile ilgilidir. Kanıtın zaman açısından uygunluğu özellikle cari varlıkların, kısa dönem yükümlülüklerin ve gelir tablosunun ilgili kalemlerinin doğrulanması açısından önem taşır. Zamanlılık, varlıkların piyasa değerlerinin belirlenmesi gerektiği hallerde de çok önemli bir etmendir.
d) Nesnellik
Genel olarak nesnel (objektif) bir kanıt öznel (sübjektif) bir kanıta oranla daha güvenilirdir. Denetimde bir kanıtın öznel olup olmadığı aynen finansal muhasebedeki bir yaklaşımla belirlenir. Belirli bir kanıt farklı denetçilerin görüşlerine aynı yönde etki yapmakta ise, o kanıtın nesnel olduğu söylenir. Buna göre, iki farklı denetçi aynı kanıta dayanarak aynı görüşe ulaşılırsa, o kanıt nesneldir. Aynı kanıttan hareket eden farklı kişilerin yorumları birbirinden çok olursa, o kanıt nesnel olmaktan uzaktır.
CEVAP 4 (SPK 22 NOLU TEBLİĞ , EK-6 DAN YARARLANILMIŞTIR.)
İşletme yönetiminin kanun ve düzenlemelere aykırı davrandığına ilişkin örnekler;
a) Kamu kuruluşlarınca yapılan soruşturmalar ile işletme hakkında uygulanan para cezaları ve diğer yaptırımlar,
b) Danışmanlara, ilgili taraflara, çalışanlara ve kamu çalışanlarına ne sebeple yapıldığı belli olmayanödemelerde bulunulması veya alacak-borç ilişkisine girilmesi,
c) Alınan hizmetle orantısız veya sektör içinde ya da işletme tarafından genellikle ödenen tutarların çok üstünde, emsallerine göre bariz şekilde farklı olan satış komisyonu veya acente payları,
ç) Piyasa fiyatından bariz şekilde yüksek ya da düşük fiyatlardan gerçekleştirilen alım-satım işlemleri,
d) Olağan olmayan nakit ödemeler, hamiline yazılı kasa fişleri ile yapılan alımlar, çok sayıda banka hesabına yapılan virmanlar,
e) Vergi yükümlülüğü konusunda esnek düzenlemeleri bulunan bölgelerdeki işletmelerle gerçekleştirilen olağandışı işlemler,
f) Mal ve hizmet alımlarıyla ilgili ödemelerin, kaynağı oluşturan ülke dışında başka bir ülkeye yapılması,
g) Gümrük kontrollerine ilişkin yeterince belge olmaksızın ödeme yapılması,
ğ) Tasarım hatası veya kazaen çöken bir bilgi sisteminin varlığı nedeniyle, yetersiz bağımsız denetim kanıtı toplanması ve uygun olmayan bağımsız denetim tekniği izlenmesi,
h) Yetkisiz işlemler ve uygunsuz yapılan kayıtlar ve
ı) Basında işletme hakkında yer alan yorumlar.
Satışların denetimindeki amaçlar;
1- Varolma : Kaydedilen satışlar, gerçek olmalıdır.
2- Eksiksiz Olma ( Tamlık ): Tüm satış işlemleri kaydedilmelidir.
3- Değerleme ve Dağıtım : Satış işlemleri, tutar olarak doğru kaydedilmelidir . Satışlar, dönem bakımından doğru kaydedilmelidir. Satış işlemleri ile ilgili sınıflandırma doğru yapılmıştır. Satış işlemleri ait hesaplara uygun şekilde kaydedilmeli ve özetlen¬melidir.
Alacak hesaplarına ilişkin başlıca denetim amaçları şunlardır:
1- Var Olma : Alacak hesapları, gerçek alacakları göstermelidir.
2- Eksiksiz Olma : Alacak hesapları, müşterinin tüm alacaklarını göstermelidir. ( Kayıt dışı bırakılmış alacak bulunmamaktadır.
3- Değerleme ve Dağıtım :
? Alacak hesaplarına tutar bakımından doğru kayıt yapılmalıdır.
? Alacak hesapları, tahsil edilebilir değerle bilançoda gösterilmelidir.
? Alacak hesapları, uygun şekilde sınıflandırılmalı
4- Haklar : İşletmenin gerçekten bilançosunda görünen tutar kadar alacak hakkı vardır.
5- Sunum ve Tam Açıklama : Alacaklar ilgili mali tablolarda ilgili ana ve alt gruplarda doğru olarak sunulmuştur ve alacaklar ilişkin gerekli açıklamalara dipnotlarda yer verilmiştir.
??????????????????????????????????????????
Cevap 2-
Denetim planlama süreci
Denetim planlamasını oluşturan işlemler ve sırası şöyledir.
? Müşteri hakkında bilgi toplama
? Denetim çalışmalarını bölümleme
? İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme
? Önemlilik düzeyini belirleme
? Denetim riski düzeyini belirleme
? Denetim amaçlarını belirleme
? Denetim programının taslağını yazma
? Denetim süresini ve zamanını belirleme
? Denetim personelini görevlendirme.
?????????????????????????????????????????.
Cevap3-
Denetçinin yeterli sayıda kanıt toplama kararına etki yapan başlıca etmenler; önemlilik, nitelik, risk, maliyet, ana kütlenin büyüklüğü ve özelliğidir.
a) Önemlilik
Bir kalemin önemli olup olmadığı kalemin finansal tablolara ve bu tabloları okuyanların kararlarına yapacakları etkiye bağlıdır. Muhasebe uygulaması açısından finansal tablolarda yer alan bir kalem ?basiretli bir okuyucunun kararına etki yapabilecek nitelik ve nicelikte ise?, o kalemin önemli olduğu kabul edilir.
Böyle bir yaklaşıma göre ilgili yerinin önemliliği hakkında verilecek bir karar şu etmenlere bağlıdır;
? Çevresel etmenler (ekonomik durum, politik durum..
? İşletme ile ilgili etmenler (yönetim, hukuki durum, faaliyetlerin niteliği)
? Muhasebe politikası,
? Varlıkların değerlenmesi ile ilgili geleceğe ait belirsizlikler,
? Belirli bir konu ile ilgili koşullar,
? Tutarın büyüklüğü ve finansal açıdan yapacağı etki,
? Toplam finansal etki
Denetimde önemlilik ile ilgili olarak yapılmış bir araştırmada denetçilerin önemlilik konusunda karar alırken aşağıdaki değişkenlere başvurdukları saptanmıştır;
? İlgili kalemin türü,
? İlgili kalemin cari yıl net karına oranı,
? İlgili kalemin toplam hasılata veya giderlere oranı
? İlgili kalemin net çalışma sermayesi üzerine yapacağı etki,
? Kazançların büyüme hızı,
? İlgili kalemin kazançların yükselme eğilimini ters yönde etkileyip etkilemediği,
? İlgili kalemin mutlak (vergi etkisinden arındırılmış) tutarı,
? Hisse senetleri fiyatına olacak etki.
Denetim uygulamasında yerleşmiş bir kurala göre, bir tutar net karın % 10?un dan fazla ise önemli, % 5 ?den az ise önemsiz sayılmaktadır.
Denetçi ilgili kalemin nitel ve nicel durumunu incelemeli ve buna göre o kalemin önemli olup olmadığına karar almalıdır. Önemsiz nitelendirilen kalemler için az sayıda kanıt toplarken; önemli kalemler için çok daha fazla sayıda denetim kanıtı toplamalıdır.
b) Risk
Toplanacak kanıt miktarı ile riskin derecesi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Finansal tabloların yanıltıcı olmasına neden olan her durum denetçi açısından riskli kabul edilir. Bir kalem ile ilgili riskin derecesini belirleyen en önemli etmen işletmedeki iç kontrol sistemidir. İç kontrolün etkinliği arttıkça riskin derecesinde bir düşme olur. Bu nedenle etkin bir iç kontrol sistemine sahip işletmelerde muhasebe verilerinin riskli olma derecesi de düşeceğinden, toplanacak kanıt sayısında azalma olacaktır.
c) Nitelik
Nitelik elde edilen kanıtların türü ve güvenilirliğidir. Bir kanıtın güvenilirliği ile sağlanacak kanıt miktarı arasında ters bir ilişki vardır. Kanıt ne kadar fazla güvenilir ise, denetçinin toplayacağı kanıt sayısı o kadar az olur.
Kanıtın güvenilirliğini ve dolayısı ile sayısını etkileyen bir unsur kanıtın türüdür. Aynı şekilde güvenilir bir kişiden alınan yazılı bir bilgi, herhangi bir kişiden sözlü olarak sağlanan bilgiye kıyasla çok daha güvenilir niteliktedir.
d) Maliyet
Denetim standartların ve meslek ile ilgili düzenlemeleri denetçi görüşünün kalitesinin (güvenilirlik derecesinin) yüksek olması istenirken, denetçinin bu görüşe ulaşırken başvurulabileceği çeşitli denetim tekniklerinden mümkün en ucuz seçeneği uygulaması da salık verilmektedir. Bu konuda denetim ilkeleri denetçinin uygun bir maliyete katlanarak yeterli sayıda kanıt toplamalarını öngörmektedir. Kanıtın elde edilmesinde katlanılacak maliyet ile kanıtın güvenilirlik derecesi karşılaştırılır ve kanıtın toplanıp toplanmamasına karar verilir.
Yeterli sayıda kanıt toplamada maliyetin dikkate alınacağı hususu, pahalı olan kanıtın toplanmaması şeklinde düşünülmemelidir. Denetçinin göz önüne alacağı husus aynı veya yakın güvenilirlikteki bilgilerin en düşük maliyetle toplanması olmalıdır. Bir kanıtın sağlanması zorunlu iken, çok yüksek bir maliyet veya başka nedenlerle toplanması olanaksız olmuşsa, denetçi raporunda şartlı bir görüş bildirmeli ya da görüş bildirmekten kaçınılmalıdır.
e) Ana Kütlenin Büyüklüğü ve Özelliği
Denetimde örnekleme yöntemi çok sık başvurulan bir yoldur. Farklı nitelikte inceleme birimlerinden oluşan, homojen olmayan bir ana kütleden alınacak örnek sayısı daha fazla olacaktır. Buna göre homojen olmayan ana kütleden daha fazla kanıt toplanması gereği vardır.
Destekleyici kanıtların güvenilir olmaları ise çeşitli etmenlere bağlıdır. Genel olarak bu etmenler, kanıtın geçerli olması (ilgili olma), kanıtın sağlandığı kaynak, zamanlılık ve kanıtın nesnelliği şeklinde sıralanır. Aşağıda bu etmenler kısaca incelenmiştir.
a) Kanıtın İlgili Olması
Bir kanıtın geçerli kabul edilebilmesi için, o kanıtın denetçi görüşüne etki yapması gerekir. Denetçi görüşünü etkileyen her destekleyici kanıt geçerli bir kanıttır. Durumu bir örnekle açıklayalım. Bir denetim kanıtının geçerliliği durumdan duruma değişir. Denetçinin üzerinde önemle duracağı husus, sadece geçerli olan destekleyici kanıtların toplanması yönündedir. İktisadi davranmak zorunda olan denetçi yeterli sayıda geçerli ve güvenilir kanıt toplayacaktır. Geçersiz kanıtların toplanması zaman kaybına ve maliyet artışına yol açacağı gibi, bundan da önem!isi, denetçinin yanıltılarak hatalı bir denetim kararına varmasına neden olabilir.
b) Kanıtın kaynağı
Kaynağın kanıtın güvenilir olmasına etkisi şöyle belirtilebilir;
? İşletme dışı bağımsız kaynaklardan sağlanan kanıtların güvenilirliği, işletme içinden sağlanan kanıtlara oranla daha fazladır.
? Doyurucu bir iç kontrol sistemi ortamında hazırlanan finansal bilgilerin ve tabloların güvenilirliği, doyurucu olmayan bir ortamda hazırlanan finansal bilgi ve tablolara oranla daha fazladır.
? Teftiş, gözlem, fiziki inceleme, hesaplama yolları ile doğrudan doğruya denetçi tarafından elde edilen bilgiler, dolaylı yollardan kazanılan bilgilere oranla çok daha inandırıcıdır.
c) Zamanlılık
Zamanlılık kanıtın tarih açısından uygunluğu ile ilgilidir. Kanıtın zaman açısından uygunluğu özellikle cari varlıkların, kısa dönem yükümlülüklerin ve gelir tablosunun ilgili kalemlerinin doğrulanması açısından önem taşır. Zamanlılık, varlıkların piyasa değerlerinin belirlenmesi gerektiği hallerde de çok önemli bir etmendir.
d) Nesnellik
Genel olarak nesnel (objektif) bir kanıt öznel (sübjektif) bir kanıta oranla daha güvenilirdir. Denetimde bir kanıtın öznel olup olmadığı aynen finansal muhasebedeki bir yaklaşımla belirlenir. Belirli bir kanıt farklı denetçilerin görüşlerine aynı yönde etki yapmakta ise, o kanıtın nesnel olduğu söylenir. Buna göre, iki farklı denetçi aynı kanıta dayanarak aynı görüşe ulaşılırsa, o kanıt nesneldir. Aynı kanıttan hareket eden farklı kişilerin yorumları birbirinden çok olursa, o kanıt nesnel olmaktan uzaktır.
CEVAP 4 (SPK 22 NOLU TEBLİĞ , EK-6 DAN YARARLANILMIŞTIR.)
İşletme yönetiminin kanun ve düzenlemelere aykırı davrandığına ilişkin örnekler;
a) Kamu kuruluşlarınca yapılan soruşturmalar ile işletme hakkında uygulanan para cezaları ve diğer yaptırımlar,
b) Danışmanlara, ilgili taraflara, çalışanlara ve kamu çalışanlarına ne sebeple yapıldığı belli olmayanödemelerde bulunulması veya alacak-borç ilişkisine girilmesi,
c) Alınan hizmetle orantısız veya sektör içinde ya da işletme tarafından genellikle ödenen tutarların çok üstünde, emsallerine göre bariz şekilde farklı olan satış komisyonu veya acente payları,
ç) Piyasa fiyatından bariz şekilde yüksek ya da düşük fiyatlardan gerçekleştirilen alım-satım işlemleri,
d) Olağan olmayan nakit ödemeler, hamiline yazılı kasa fişleri ile yapılan alımlar, çok sayıda banka hesabına yapılan virmanlar,
e) Vergi yükümlülüğü konusunda esnek düzenlemeleri bulunan bölgelerdeki işletmelerle gerçekleştirilen olağandışı işlemler,
f) Mal ve hizmet alımlarıyla ilgili ödemelerin, kaynağı oluşturan ülke dışında başka bir ülkeye yapılması,
g) Gümrük kontrollerine ilişkin yeterince belge olmaksızın ödeme yapılması,
ğ) Tasarım hatası veya kazaen çöken bir bilgi sisteminin varlığı nedeniyle, yetersiz bağımsız denetim kanıtı toplanması ve uygun olmayan bağımsız denetim tekniği izlenmesi,
h) Yetkisiz işlemler ve uygunsuz yapılan kayıtlar ve
ı) Basında işletme hakkında yer alan yorumlar.