Yazar:Osman ÖZBOLAT
E-Yaklaşım / Nisan 2011 / Sayı: 220
I- GİRİŞ
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?na([1]) göre işverenler aylık prim ve hizmet belgesinin SGK?ca onaylanan bir nüshasını sigortalılar tarafından görülebilecek bir yere asmak zorundaydılar. Bu durum uygulamada işverenler açısından hem külfet, hem de uygulamalar sonucunda işverenleri idari para cezası ile karşı kaşıya bırakmaktaydı.
Meclis?te görüşülen ve Meclis Genel Kurulu?nda 13.02.2011 tarihinde kabul edilen Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile bu uygulama sona ermiştir.
Bu çalışmada aylık prim hizmet belgesinin işyerine asılması ile ilgili yapılan düzenleme çerçevesinde mevcut durum değerlendirilerek yeni dönemde yapılması gerekli hususlara değinilecektir.
II- AYLIK PRİM HİZMET BELGESİ
Sosyal sigorta primi, yasanın kendilerine karşı güvence sağladığı sosyal risklerden birinin gerçekleşmesi halinde yapılacak sigorta yardımları ile Kurum yönetin giderlerinin karşılığı olarak çalışanlar için kazancının belli bir yüzdesi üzerinden, md. 4/I-b bendine tabii olanlar için ise kendilerinin belirleyeceği alt veya üst sınır arasında bir miktar üzerinden alınan parayı ifade etmektedir([2]).
İşveren bir ay içinde 5510 sayılı Kanun?un 4. ve 5. maddeye tâbi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların; ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını, 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını, prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını, gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındakiler için en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalılar için ise ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle veya sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.
Bu yapılacak olan bildirimle birlikte sigortalılar Kanun?dan kaynaklanan hak ve yükümlülüklerine sahip olmaktadır. Dolayısıyla söz konusu belgenin yasal süresi içinde, sigortalıların çalışma gün ve prim bilgilerini içerir şekilde Kuruma intikal etmesi gerekmektedir.
III- AYLIK PRİM HİZMET BELGESİ ASMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN İDARİ PARA CEZASI
5510 Sayılı Kanun?un 86. maddesinin altıncı fıkrasına göre, sigortalı çalıştıran işveren veya alt işveren sigortalıların gösterildiği aylık prim hizmet belgesinin Kurumca onaylanan bir nüshasını sigortalının çalıştığı işyerine, birden fazla işyeri söz konusu ise her işyerine ayrı ayrı olarak Kuruma verilmesi gereken sürenin son gününü takip eden günden başlanarak, müteakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar sigortalıların görebileceği yere asmak zorundadır.
Sigortalısını geçici olarak başka bir işverene devreden işverenler aylık prim hizmet listesinin bir nüshasını devrettiği işverene asılmak üzere vermek zorundadır.
Aylık prim hizmet belgesini asma yükümlülüğünün sebebi çalışanların primlerinin ve çalışma gün sayılarının tam olarak yatıp yatmadığının ay bazında kontrolünün yapılması amacını taşımaktadır. Keza ülkemizde kaçak sigortalı istihdamı yanında çalışma gün sayılarının da eksik bildirilmesi yaygınlık kazanmıştır([3]). Kurum bu şekilde çalışan sigortalılara, ay bazında sigortalılıklarını kontrol etme imkânı yaratmış olmaktaydı. Ancak bu düşüncenin uygulamada bütün işverenler tarafından çeşitli sebeplerle yerine getirilmediği ve işverenlerin bu durum karşısında idari para cezaları ile karşılaştıkları görülmekteydi.
Örneğin çoğu kurumsal şirketlerde ücret gizliliği politikası uygulanmakta olduğundan, bu yükümlülüğü şirket politikası yüzünden yerine getiremeyen, fakat bütün primlerini eksiksiz ödeyen işverenler prim hizmet belgesini asma yükümlüğü yüzünden ceza ile karşı karşıya gelmekteydi. Yine kişisel bilgilerin gizliliğine istinaden, 01.11.2010 tarihinden itibaren hizmet dökümlerine e-devlet şifresi ile ulaşılması uygulamasına geçilmesi söz konusu belgenin işyerine asılması uygulamasını artık gereksiz hale getirmekteydi.
İşte işverenlere külfet getiren bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanmaktaydı. Bu ceza 506 sayılı Kanun döneminde de aynı miktarda uygulanmaktaydı. 2010 yılı vergi levhası asmama cezasının 160 TL olduğu düşünülürse, yaklaşık on katı olan bu cezanın ne kadar ağır olduğu da kuşkusuzdur.
IV- TORBA KANUN İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİK
Meclis Genel Kurulu?nda 13.02.2011 tarihinde kabul edilen Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun?un 40. maddesinde ?5510 sayılı Kanun?un 86. maddesinin altıncı fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır? denilerek ile yukarıda açıkladığımız ve işveren açısından külfet oluşturan aylık prim hizmet belgesi asma yükümlülüğü kaldırılmıştır.
V- SONUÇ
5510 sayılı Yasa?nın 86. maddesinin altıncı fıkrasın belirtilen ve uygulamada sıkça tartışılan, itirazlara konu olan bir uygulamaya son verilmiştir. Böylelikle düzenleme ile birlikte artık sigortalılar primlerinin ve günlerinin eksiksiz yatıp yatmadığı ile ilgili e-devlet şifresi edinerek kontrol yapacaktır. İşverenlerde yapılan denetimler sonucunda işyerinde asılı olmayan bu belge yüzünden ceza ile karşılaşmayacaktır.
Ancak işverenlerin işyerleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde Sosyal Güvenlik Kurumu?nun kontrol ve denetimle görevli memurlarına, denetim esnasında söz konusu belgeyi ibraz etmeleri açısından işyerlerinde bulundurmaları faydalı olacaktır. Aylık prim hizmet belgesini işverenlerin asmak zorunda değil de, bulundurmak durumunda olduğunu belirtmekte yarar vardır.
--------------------------------------------------------------------------------
([1]) 16.06.2006 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanmıştır.
([2]) Ali GÜZEL-Ali Rıza OKUR-Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 230
([3]) Mevlüt CAN, ?4447 Sayılı Yasada Kayıtdışı İşçiliğe İlişkin Güvenlik Düzenekleri? TÜHİS, Kasım 2000, s. 220 (Kayıtdışı İşçilik)
E-Yaklaşım / Nisan 2011 / Sayı: 220
I- GİRİŞ
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?na([1]) göre işverenler aylık prim ve hizmet belgesinin SGK?ca onaylanan bir nüshasını sigortalılar tarafından görülebilecek bir yere asmak zorundaydılar. Bu durum uygulamada işverenler açısından hem külfet, hem de uygulamalar sonucunda işverenleri idari para cezası ile karşı kaşıya bırakmaktaydı.
Meclis?te görüşülen ve Meclis Genel Kurulu?nda 13.02.2011 tarihinde kabul edilen Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile bu uygulama sona ermiştir.
Bu çalışmada aylık prim hizmet belgesinin işyerine asılması ile ilgili yapılan düzenleme çerçevesinde mevcut durum değerlendirilerek yeni dönemde yapılması gerekli hususlara değinilecektir.
II- AYLIK PRİM HİZMET BELGESİ
Sosyal sigorta primi, yasanın kendilerine karşı güvence sağladığı sosyal risklerden birinin gerçekleşmesi halinde yapılacak sigorta yardımları ile Kurum yönetin giderlerinin karşılığı olarak çalışanlar için kazancının belli bir yüzdesi üzerinden, md. 4/I-b bendine tabii olanlar için ise kendilerinin belirleyeceği alt veya üst sınır arasında bir miktar üzerinden alınan parayı ifade etmektedir([2]).
İşveren bir ay içinde 5510 sayılı Kanun?un 4. ve 5. maddeye tâbi çalıştırdığı sigortalıların ve sosyal güvenlik destek primine tâbi sigortalıların; ad ve soyadlarını, T.C. kimlik numaralarını, 80. maddeye göre hesaplanacak prime esas kazançlarını, prim ödeme gün sayıları ile prim tutarlarını, gösteren ve örneği Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenen asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesini, 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındakiler için en geç Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar, diğer sigortalılar için ise ait olduğu ayı takip eden ayda Kurumca belirlenecek günün sonuna kadar Kuruma vermekle veya sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren, onbeş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.
Bu yapılacak olan bildirimle birlikte sigortalılar Kanun?dan kaynaklanan hak ve yükümlülüklerine sahip olmaktadır. Dolayısıyla söz konusu belgenin yasal süresi içinde, sigortalıların çalışma gün ve prim bilgilerini içerir şekilde Kuruma intikal etmesi gerekmektedir.
III- AYLIK PRİM HİZMET BELGESİ ASMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN İDARİ PARA CEZASI
5510 Sayılı Kanun?un 86. maddesinin altıncı fıkrasına göre, sigortalı çalıştıran işveren veya alt işveren sigortalıların gösterildiği aylık prim hizmet belgesinin Kurumca onaylanan bir nüshasını sigortalının çalıştığı işyerine, birden fazla işyeri söz konusu ise her işyerine ayrı ayrı olarak Kuruma verilmesi gereken sürenin son gününü takip eden günden başlanarak, müteakip belgenin verilmesi gereken sürenin sonuna kadar sigortalıların görebileceği yere asmak zorundadır.
Sigortalısını geçici olarak başka bir işverene devreden işverenler aylık prim hizmet listesinin bir nüshasını devrettiği işverene asılmak üzere vermek zorundadır.
Aylık prim hizmet belgesini asma yükümlülüğünün sebebi çalışanların primlerinin ve çalışma gün sayılarının tam olarak yatıp yatmadığının ay bazında kontrolünün yapılması amacını taşımaktadır. Keza ülkemizde kaçak sigortalı istihdamı yanında çalışma gün sayılarının da eksik bildirilmesi yaygınlık kazanmıştır([3]). Kurum bu şekilde çalışan sigortalılara, ay bazında sigortalılıklarını kontrol etme imkânı yaratmış olmaktaydı. Ancak bu düşüncenin uygulamada bütün işverenler tarafından çeşitli sebeplerle yerine getirilmediği ve işverenlerin bu durum karşısında idari para cezaları ile karşılaştıkları görülmekteydi.
Örneğin çoğu kurumsal şirketlerde ücret gizliliği politikası uygulanmakta olduğundan, bu yükümlülüğü şirket politikası yüzünden yerine getiremeyen, fakat bütün primlerini eksiksiz ödeyen işverenler prim hizmet belgesini asma yükümlüğü yüzünden ceza ile karşı karşıya gelmekteydi. Yine kişisel bilgilerin gizliliğine istinaden, 01.11.2010 tarihinden itibaren hizmet dökümlerine e-devlet şifresi ile ulaşılması uygulamasına geçilmesi söz konusu belgenin işyerine asılması uygulamasını artık gereksiz hale getirmekteydi.
İşte işverenlere külfet getiren bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanmaktaydı. Bu ceza 506 sayılı Kanun döneminde de aynı miktarda uygulanmaktaydı. 2010 yılı vergi levhası asmama cezasının 160 TL olduğu düşünülürse, yaklaşık on katı olan bu cezanın ne kadar ağır olduğu da kuşkusuzdur.
IV- TORBA KANUN İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİK
Meclis Genel Kurulu?nda 13.02.2011 tarihinde kabul edilen Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun?un 40. maddesinde ?5510 sayılı Kanun?un 86. maddesinin altıncı fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır? denilerek ile yukarıda açıkladığımız ve işveren açısından külfet oluşturan aylık prim hizmet belgesi asma yükümlülüğü kaldırılmıştır.
V- SONUÇ
5510 sayılı Yasa?nın 86. maddesinin altıncı fıkrasın belirtilen ve uygulamada sıkça tartışılan, itirazlara konu olan bir uygulamaya son verilmiştir. Böylelikle düzenleme ile birlikte artık sigortalılar primlerinin ve günlerinin eksiksiz yatıp yatmadığı ile ilgili e-devlet şifresi edinerek kontrol yapacaktır. İşverenlerde yapılan denetimler sonucunda işyerinde asılı olmayan bu belge yüzünden ceza ile karşılaşmayacaktır.
Ancak işverenlerin işyerleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde Sosyal Güvenlik Kurumu?nun kontrol ve denetimle görevli memurlarına, denetim esnasında söz konusu belgeyi ibraz etmeleri açısından işyerlerinde bulundurmaları faydalı olacaktır. Aylık prim hizmet belgesini işverenlerin asmak zorunda değil de, bulundurmak durumunda olduğunu belirtmekte yarar vardır.
--------------------------------------------------------------------------------
([1]) 16.06.2006 tarih 26200 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanmıştır.
([2]) Ali GÜZEL-Ali Rıza OKUR-Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 230
([3]) Mevlüt CAN, ?4447 Sayılı Yasada Kayıtdışı İşçiliğe İlişkin Güvenlik Düzenekleri? TÜHİS, Kasım 2000, s. 220 (Kayıtdışı İşçilik)