Sayın accountant.
1- V.U.K.'nun "İspat Edici Kağıtlar" başlıklı 227. maddesinde;
"........... üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir."
hükmüne yer verilmiştir.
Firma personeli üçüncü kişi durumunda olduğuna göre, gider veya maliyet olarak dikkate alınan aynî ücret unsurlarının, personele tesliminin ve bu teslimatın parasal değerinin belgelendirilmesi gerekir.
Aynın personele teslimi dolayısıyla fatura kesilmesi zorunlu değildir. Ancak çoğu firmaların bu ayınları kendi kendisine fatura ettiği görülmekte olup bu uygulama pratik açıdan uygundur.
Firma isterse ayını personele perakende satış fiyatı üzerinden fatura edip, net ücret tutarı bu faturadaki KDV dahil bedele denk gelecek şekilde GV ve DV stopajlı bordro düzenleyebilir. Faturaya ve bordroya işlemin mahiyeti hakkında not koyabilir.
Böylelikle hukuken malı personeline satmış aynı meblağda net ve nakit sosyal yardım tahakkuk ettirmiş olur. Faturaya ve bordroya konan notlar ise ayın ücret borcunun böylelikle yerine getirildiğini gösterir.
2- Hesaplanan KDV genelde personelden tahsil edilmediği için, KDV hesaplanması ayın ücret ödemesinin maliyetini artırıcı etki yapmaktadır.
KDV Kanunu'nun 3/a maddesinde, "................... malların işletme, personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi" teslim sayılan hal olarak kabul edilmektedir.
Bu nedenle personele ücret unsuru olarak ayın verilmesi halinde, teslim KDV'si hesaplanması ve diğer satış KDV'leri ile birlikte KDV beyannamesinde gösterilmesi gerekmektedir.
3- Şayet ayın şeklindeki ücret unsurları FABRİKA personeline verilmişse bu aynın stopaj dahil (brüt) tutarı, üretime konu malın maliyetinin tespitinde dikkate alınır. (V.U.K. Md. 275)
Personel üretimde çalışmıyorsa sözkonusu tutar doğrudan gider yazılabileceği gibi (G.V.K. Md. 40/1), genel idare giderleri hesabına kaydedilip direkt gider olarak veya bu giderlerden üretilen mala pay vermek suretiyle maliyet unsuru olarak da dikkate alınabilir. (V.U.K. Md. 275)
4- Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesinde ücret şu şekilde tarif edilmiştir.
"Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve AYINLAR ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir."
Görüldüğü gibi ayınlar personele hizmet karşılığı olarak verildiğinde ücret unsuru niteliği arz etmektedir.
G.V.K.’nun 61. ve 94. maddesi birlikte değerlendirildiğinde, ayın şeklindeki ücret unsurlarının, nakit ücretlerin yanı sıra gelir vergisi stopajına tabi olduğu anlaşılmaktadır.
Aynın içinden kesinti yapılması mümkün olmadığı ve aynın, bütünüyle personelin eline geçtiği cihetle, ücret unsuru olarak ayın verilmesi, personele bu aynın KDV dahil perakende satış bedeli kadar net menfaat sağlanması anlamındadır. Bu nedenle gelir vergisi stopajı hesaplanırken, aynın teslim edildiği gün ve yerdeki KDV dahil ortalama perakende satış bedelinin net ücret olarak dikkate alınması ve stopaj matrahının tespitinde (brütleştirmede) bu ölçünün kullanılması gerekmektedir. (G.V.K. Md. 63 son fıkra)
5- Ücretin ayın şeklinde ödenmesinden dolayı damga vergisi kesintisi de yapılacaktır. (Danıştay’ın görüşü bu yöndedir.)
6- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 77'nci maddesinde, AYNI YARDIMLARIN PRİME ESAS KAZANÇLARIN HESABINDA DİKKATE ALINMAYACAĞI hükme bağlanmıştır.
Muhasebe kaydı için bir örnek verecek olursak:
Üretici bir firma ile işçiler arasında düzenlenen toplu iş sözleşmesine göre, firmanın işçilere bir koli ürettiği ürünü vermesi gerekmektedir.
Dağıtımı yapılan ürünün:
— KDV hariç emsal bedeli 100 YTL
— KDV dahil ortalama perakende fiyatlara göre tutarı (G.V.K. Md.63) 140 YTL.’dır.
Bu verilere göre işçilere teslim dolayısıyla hesaplanacak ve işveren tarafından karşılanacak olan KDV ( 100x0,18=)18 YTL'dır.
Toplam 140 YTL net ücretin, G.V stopaj oranının %15 olduğu varsayımına göre brütü 1-(0,15 + 0,006=) 0,844;
(140:0,844=)166 YTL dır.
G.V. stopajı 166x0,15=25 YTL
D.V. stopajı 166 x 0,006 = 1 YTL 'dır.
Yevmiye kaydı şöyle olacaktır:
------------------------------------------------ …./…../………---------------------------------------------
İşçilik Maliyeti ve/veya G.Giderler H. 144
……………………………………….Mamuller H. 100
………………………………………..Hesaplan KDV H. 18
………………………………………....Ödenecek G.V. Stopajı H. 25
………………………………………...Ödenecek D.V. H. 1
----------------------------------------------.../...../.......---------------------------------------------
Saygılarımla.
