Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz..
Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Binek Oto KDV Oranı.
- Konbuyu başlatan Yeniyurt
- Başlangıç tarihi
Ynt: Binek Oto KDV Oranı.
16 Şubat 2008
İlhami CANBOLAT
Gelir Uzmanı
[email protected]
BİNEK OTOMOBİLLERİN TESLİMİNDE KDV UYGULAMALARI
I-GİRİŞ
Binek otomobillerinin tesliminde hangi KDV oranlarının uygulanacağı, bu otomobillerin alımlarında ödenen KDV?nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, indirim konusu yapılamaması durumunda yüklenilen KDV?nin ne şekilde giderileceği ve özel bir durum olarak icra yoluyla yapılan satışlarda mükellefin kim olacağı, KDV?nin ne şekilde tahsil edileceği, hususlarında KDV Kanunu uygulamaları açısından çeşitli tereddütler bulunmaktadır.
Türkiye? deki binek otomobili sayısının 6 milyonun üzerinde olduğu ve ikince el oto piyasasının büyüklüğü de düşünüldüğünde konunun önemi daha da anlaşılacaktır.
Bu yazımızda uygulamada bir takım sorunlara yol açan yukarıda bahsedilen hususlar vergi mevzuatı çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır.
II-TANIMLAR VE ORAN
Vergi kanunlarımızda binek otomobilinin tanımı tam olarak yapılmamış ancak, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu?nun ikinci maddesinde otomobil ve kaptıkaçtı aşağıdaki şekilde tarif edilmiştir.
Otomobil: Yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçtır.
Arazi taşıtı: Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçtır.
Katma Değer Vergisi Kanunu?nun oranları düzenleyen 28. maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak 30.12.2007 tarihinde yayımlanan 2007/13033 sayılı Kararname (1) ile mal teslimleri ve hizmet ifalarına uygulanacak katma değer vergisi oranları, Kararnameye ekli I sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %1, ekli II sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %8, bu listelerde yer alanlar hariç olmak üzere vergiye tabi işlemler için %18 olarak belirlenmiştir.
Kanunun 1/1 maddesinde Türkiye?de yapılan ticarî, sınaî, ziraî faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV?ne tabi olduğu belirtildiğinden, ticari nitelik taşımayan özel kişilerin birbirlerine araç satışları KDV?nin konusuna girmediğinden vergiye de tabi olmayacaktır.
Kullanılmış binek otomobiller ile yine kullanılmış ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar ise söz konusu Kararname Eki Kararın I sayılı listesinin 9. sırasında yer aldığından teslimleri %1 oranında KDV ?ne tabi olacaktır. Bu kapsamda değerlendirilemeyecek taşıtların tesliminde ise genel oranda (%18) KDV hesaplanacaktır. Söz konusu Kararnamenin ilgili bölümü aşağıdaki şekildedir;
?9- Aşağıda tanımları yapılan motorlu taşıtlardan yalnız ?kullanılmış? olanlar,
Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil). [(Yalnız binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jipler, vb., motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili vb. motorlu taşıtlar, "8703.10.11.00.00 özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş sıkıştırma ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu olanlar (dizel veya yarı dizel) veya kıvılcım ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu taşıtlar", "8703.10.18.00.00 diğerleri"] [Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar hariç.]
Yine Kararname metninde yer alan "Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Kararın 1 inci maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır." hükmü uyarınca aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunan yani faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (oto kiralama şirketleri, rent-a-car firmaları, vb) yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri % 18 oranında KDV' ne tabi olacaktır.
Burada dikkat edilmesi gereken husus bu otomobillerden sadece kullanılmış olanların tesliminde indirimli KDV oranı uygulanacağıdır. Kullanılmamış (sıfır km) otomobil ile binek otomobili niteliğinde olmayan araçların teslimi ise genel oranda (%18 ) KDV?ne tabi olacaktır.
Ayrıca uygulamada birtakım motorlu taşıtın binek otomobili olup olmadığı, başka bir deyişle araçların esas olarak insan taşımaya mı yoksa eşya taşımaya mı mahsus oldukları konusunda netlik bulunmamaktadır.
Bu konuda 2004/1 Sıra No.lu ÖTV Kanunu İç Genelgesinde; (2)
?Konu ile ilgili olarak İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü?nden alınan 08.09.2004 tarih ve B.05.1.EGM.0.85.02.02.2362-64001/1-a/04-10121-163524 sayılı yazıda, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliğinde bulunmayan tanımların, motorlu araç tescil belgelerinin ?Diğer Bilgiler? bölümüne yazıldığı, dolayısıyla aracın cinsi ile ilgili olarak motorlu araç trafik belgelerinin ?Cinsi? bölümünde yer alan bilgilerin değerlendirilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir.? denilmektedir.
Yine araçların niteliğinin tespitine ilişkin bir konuda Maliye Bakanlığının 01.05.2003 tarih, 18270 sayılı özelgesi aşağıdaki şekildedir.
?Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü?nün 12.03.1998 tarih ve 1998/9 sayılı genelgesine göre, çift kabinli pick-up taşıtların niteliği oturma kapasitesi ile yük kapasitesinin mukayesesi suretiyle tespit edilmektedir. Buna göre, 1 kişi 70 kg. olarak göz önüne alınmak suretiyle belirlenecek toplam oturma kapasitesi, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden az olması halinde bu araçlar ?87.03 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş, diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil)? kapsamında değerlendirilecektir.
Yapılan hesaplama sonucu bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde, bu taşıtlar ?87.04 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar? kapsamında değerlendirilecektir.
4x2 ve 4x4 pick-up?lardan tek kabinli olanlar, ise doğrudan 87.04 tarife pozisyonundaki eşya taşımaya mahsus motorlu taşıt (kamyonet) olarak değerlendirilecektir.?
Bu açıklamalar çerçevesinde satışı yapılacak ikinci el taşıtın toplam oturma kapasitesinin, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde kamyonet olarak değerlendirilerek satışında genel oranda (%18) katma değer vergisi uygulanacaktır.
Ancak, söz konusu araçların oturma kapasitesinin yük taşıma kapasitesinden fazla olması halinde binek otosu olarak değerlendirileceğinden bu araçların satışında kullanılmış binek otosu kapsamında %1 oranında katma değer vergisi uygulanacaktır.
III-BİNEK OTOMOBİLLERİN İCRADA SATIŞI
Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarında yapılan satışların vergiye tabi bulunduğu Katma Değer Vergisi Kanunu?nun 1/3-d maddesinde düzenlenmiştir.
Bu satışlarda, vergiyi doğuran olay satışın yapıldığı tarihte vuku bulmaktadır. Verginin mükellefi ise, satışları düzenleyen özel ve resmi kişiler olup, aynı Kanunun 23/d maddesi hükmüne göre satılan malın kesin satış bedeli katma değer vergisi matrahı olacaktır.
Kanun metninden de anlaşılacağı gibi icra müdürlüklerince haczedilip satışı yapılan taşıtların teslimleri katma değer vergisine tabidir. Ancak burada mükellef, aracı satılan ya da aracı alan gerçek ya da tüzel kişi değil, bu satışı düzenleyen icra müdürlüğüdür. İcra müdürlüğü aracın kesin satış bedeli üzerinden hesaplanacak katma değer vergisini alıcıdan tahsil ederek ilgili vergi dairesine beyan edip, ödemekle yükümlüdür.
İcra müdürlüklerince satılan araçların tesliminde uygulanacak KDV oranlarının tespitinde de yukarıdaki esaslar geçerli olacaktır.
Bu kapsamda icra müdürlüklerince müzayede yoluyla satışı yapılacak kullanılmış binek otomobili niteliğindeki araçların;
? Araç sahibinin KDV Kanunu?nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunmayan mükelleflerden olması durumunda teslimi %1,
? Araç sahibinin KDV Kanunu?nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerden (oto kiralama şirketleri, taksi işletmeleri, rent-a-car firmaları vb.) olması durumunda teslimi %18 oranında KDV?ne tabi olacaktır.
Ancak, kamyon, kamyonet, minibüs, otobüs, vb. binek otomobili niteliğinde olmayan araçlar ile kullanılmamış (0 km) araçların satışı ise genel oranda katma değer vergisine tabi olacaktır.
IV-BİNEK OTOLARIN ALIŞINDA ÖDENEN KDV`NİN İNDİRİMİ
Katma Değer Vergisi esas itibariyle indirim mekanizmasının uygulandığı bir vergi türüdür. Teslimi yapılacak malın kendinde önceki aşamalarda ödenen verginin satışında tahsil edilen vergiden indirilmesi esasına dayanır.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 29/1-a maddesinde mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri belirtilmiş, aynı maddenin 3. bendinde ise indirim hakkının vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmaması şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanabileceği ifade edilmiştir.
Ancak Kanunun ?İndirilemeyecek KDV? başlıklı 30. maddesinin b bendinde ise, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Görüldüğü gibi genel kural olarak işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirilemeyeceği kabul edilmesine karşın, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan oto kiralama şirketleri, taksi işletmeleri, rent-a-car firmaları, vb mükellefler sadece bu amaçla aldıkları otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapılabilecektir. Ancak bu indirim hakkı yalnızca kiralanan ya da çeşitli şekilde işletilen otomobiller için söz konusu olup işletme amacı dışında özel ihtiyaçlar için kullanılan taşıtları kapsamamaktadır.
Binek otomobillerin alımlarında ödenen KDV?nin indirilmesine izin verilmemesinde, bu araçların kişisel ihtiyaçlar için de kullanılabileceği endişesi etkili olmuştur. (3) İşletmeler tarafından binek otomobillerin alımında ödenen ve indirim konusu yapılamayan KDV, Gelir veya Kurumlar Vergisi matrahının tespitinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.
Konuya açıklık getiren 23 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği?nin (4) 1-Binek Otomobillerinin Katma Değer Vergisi başlıklı bölümü şu şekildedir.
?3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 30. maddesinin (b) bendinde yapılan değişikliğe göre, faaliyetleri; kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması, taksicilik işletmeciliği yapılması veya binek otomobillerinin çeşitli şekillerde işletilmesi onların bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alışlarında ödenen ve faturalarda ayrıca gösterilen katma değer vergisi indirim konusu yapılabilecektir. Buna göre, binek otomobillerini yukarıda belirtildiği gibi çeşitli şekillerde işleten mükellefler bu amaçla kullanılan binek otomobilleri ile ilgili olarak indirim hakkından yararlanabileceklerdir.
Ancak mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin evvelce olduğu gibi indirimi mümkün değildir. İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir. Bu uygulama binek otomobili işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerlidir. ?
Söz konusu düzenleme ile faaliyetleri binek otomobillerinin çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alışlarında ödenen KDV sini indirim hakkı tanınmış ancak, bu kişilerin hususi kullanımları için edinecekleri otomobillerin alışında ödenen vergileri işletmenin faaliyetleriyle ilgili olarak hesapladıkları katma değer vergisinden, indirimi engellenmiştir.
V- SONUÇ VE ÖZET
Binek otomobillerin teslimine ilişkin olarak yukarıda genel olarak açıklanan ve yasal dayanakları gösterilen konuları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür.
Binek otomobillerin teslimlerinde uygulanacak KDV oranları;
? Özel kişilerin birbirine teslimi KDV? ne tabi değildir.
? Kullanılmış binek otomobili teslimlerinde;
o Aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunan yani faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (oto kiralama şirketleri, rent-a-car firmaları, vb) yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri genel oranda (% 18),
o Aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunmayan mükelleflerin yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri % 1,
? Binek otomobili niteliğinde olmayan araçların teslimi genel oranda (%18 ),
? Kullanılmamış (sıfır km) otomobil teslimleri genel oranda (%18 ) KDV?ye tabidir.
Aracın niteliği konusunda tereddüt olması halinde;
? Yukarıda anılan Maliye Bakanlığı özelgesinde belirtildiği şekilde teslim konusu taşıt için bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde kamyonet olarak değerlendirilerek genel oranda (%18),
? Taşıtın oturma kapasitesinin yük taşıma kapasitesinden fazla olması halinde binek otosu kapsamında %1 oranında katma değer vergisi uygulanacaktır
İndirim Sorunu
? Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan taksi işletmeleri, oto kiralama, rent-a-car firmaları, vb mükellefler;
o Sadece bu amaçla aldıkları otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapılabilecekler,
o İşletme amacı dışındaki özel kullanımları için alınan otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapamayacaklardır.
? Bunların dışındaki işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacaktır.
Gider veya maliyet olarak değerlendirme
? İşletmeler tarafından indirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.
DİP NOTLAR
(1) 30.12.2007 tarih 26742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
(2) 16.09.2004 Tarihli 2004/1 Sıra Nolu ÖTV İç Genelgesi
(3) BİLİCİ Nurettin, Vergi Hukuku, Seçkin Yayınları 13. Baskı, sy:252
(4) 18.07.1986 tarih 19169 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
16 Şubat 2008
İlhami CANBOLAT
Gelir Uzmanı
[email protected]
BİNEK OTOMOBİLLERİN TESLİMİNDE KDV UYGULAMALARI
I-GİRİŞ
Binek otomobillerinin tesliminde hangi KDV oranlarının uygulanacağı, bu otomobillerin alımlarında ödenen KDV?nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, indirim konusu yapılamaması durumunda yüklenilen KDV?nin ne şekilde giderileceği ve özel bir durum olarak icra yoluyla yapılan satışlarda mükellefin kim olacağı, KDV?nin ne şekilde tahsil edileceği, hususlarında KDV Kanunu uygulamaları açısından çeşitli tereddütler bulunmaktadır.
Türkiye? deki binek otomobili sayısının 6 milyonun üzerinde olduğu ve ikince el oto piyasasının büyüklüğü de düşünüldüğünde konunun önemi daha da anlaşılacaktır.
Bu yazımızda uygulamada bir takım sorunlara yol açan yukarıda bahsedilen hususlar vergi mevzuatı çerçevesinde açıklanmaya çalışılacaktır.
II-TANIMLAR VE ORAN
Vergi kanunlarımızda binek otomobilinin tanımı tam olarak yapılmamış ancak, Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu?nun ikinci maddesinde otomobil ve kaptıkaçtı aşağıdaki şekilde tarif edilmiştir.
Otomobil: Yapısı itibarıyla, sürücüsü dahil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçtır.
Arazi taşıtı: Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu araçtır.
Katma Değer Vergisi Kanunu?nun oranları düzenleyen 28. maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak 30.12.2007 tarihinde yayımlanan 2007/13033 sayılı Kararname (1) ile mal teslimleri ve hizmet ifalarına uygulanacak katma değer vergisi oranları, Kararnameye ekli I sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %1, ekli II sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %8, bu listelerde yer alanlar hariç olmak üzere vergiye tabi işlemler için %18 olarak belirlenmiştir.
Kanunun 1/1 maddesinde Türkiye?de yapılan ticarî, sınaî, ziraî faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV?ne tabi olduğu belirtildiğinden, ticari nitelik taşımayan özel kişilerin birbirlerine araç satışları KDV?nin konusuna girmediğinden vergiye de tabi olmayacaktır.
Kullanılmış binek otomobiller ile yine kullanılmış ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar ise söz konusu Kararname Eki Kararın I sayılı listesinin 9. sırasında yer aldığından teslimleri %1 oranında KDV ?ne tabi olacaktır. Bu kapsamda değerlendirilemeyecek taşıtların tesliminde ise genel oranda (%18) KDV hesaplanacaktır. Söz konusu Kararnamenin ilgili bölümü aşağıdaki şekildedir;
?9- Aşağıda tanımları yapılan motorlu taşıtlardan yalnız ?kullanılmış? olanlar,
Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonundaki binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil). [(Yalnız binek otomobilleri, steyşın vagonlar, yarış arabaları, arazi taşıtları, jipler, vb., motorlu karavanlar, elektrik, gaz, güneş enerjili vb. motorlu taşıtlar, "8703.10.11.00.00 özellikle kar üzerinde hareket etmek için dizayn edilmiş sıkıştırma ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu olanlar (dizel veya yarı dizel) veya kıvılcım ateşlemeli içten yanmalı pistonlu motorlu taşıtlar", "8703.10.18.00.00 diğerleri"] [Ambulanslar, mahkum taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar hariç.]
Yine Kararname metninde yer alan "Katma Değer Vergisi Kanununun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Kararın 1 inci maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır." hükmü uyarınca aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunan yani faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (oto kiralama şirketleri, rent-a-car firmaları, vb) yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri % 18 oranında KDV' ne tabi olacaktır.
Burada dikkat edilmesi gereken husus bu otomobillerden sadece kullanılmış olanların tesliminde indirimli KDV oranı uygulanacağıdır. Kullanılmamış (sıfır km) otomobil ile binek otomobili niteliğinde olmayan araçların teslimi ise genel oranda (%18 ) KDV?ne tabi olacaktır.
Ayrıca uygulamada birtakım motorlu taşıtın binek otomobili olup olmadığı, başka bir deyişle araçların esas olarak insan taşımaya mı yoksa eşya taşımaya mı mahsus oldukları konusunda netlik bulunmamaktadır.
Bu konuda 2004/1 Sıra No.lu ÖTV Kanunu İç Genelgesinde; (2)
?Konu ile ilgili olarak İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü?nden alınan 08.09.2004 tarih ve B.05.1.EGM.0.85.02.02.2362-64001/1-a/04-10121-163524 sayılı yazıda, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve Yönetmeliğinde bulunmayan tanımların, motorlu araç tescil belgelerinin ?Diğer Bilgiler? bölümüne yazıldığı, dolayısıyla aracın cinsi ile ilgili olarak motorlu araç trafik belgelerinin ?Cinsi? bölümünde yer alan bilgilerin değerlendirilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir.? denilmektedir.
Yine araçların niteliğinin tespitine ilişkin bir konuda Maliye Bakanlığının 01.05.2003 tarih, 18270 sayılı özelgesi aşağıdaki şekildedir.
?Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü?nün 12.03.1998 tarih ve 1998/9 sayılı genelgesine göre, çift kabinli pick-up taşıtların niteliği oturma kapasitesi ile yük kapasitesinin mukayesesi suretiyle tespit edilmektedir. Buna göre, 1 kişi 70 kg. olarak göz önüne alınmak suretiyle belirlenecek toplam oturma kapasitesi, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden az olması halinde bu araçlar ?87.03 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş, diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil)? kapsamında değerlendirilecektir.
Yapılan hesaplama sonucu bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde, bu taşıtlar ?87.04 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar? kapsamında değerlendirilecektir.
4x2 ve 4x4 pick-up?lardan tek kabinli olanlar, ise doğrudan 87.04 tarife pozisyonundaki eşya taşımaya mahsus motorlu taşıt (kamyonet) olarak değerlendirilecektir.?
Bu açıklamalar çerçevesinde satışı yapılacak ikinci el taşıtın toplam oturma kapasitesinin, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde kamyonet olarak değerlendirilerek satışında genel oranda (%18) katma değer vergisi uygulanacaktır.
Ancak, söz konusu araçların oturma kapasitesinin yük taşıma kapasitesinden fazla olması halinde binek otosu olarak değerlendirileceğinden bu araçların satışında kullanılmış binek otosu kapsamında %1 oranında katma değer vergisi uygulanacaktır.
III-BİNEK OTOMOBİLLERİN İCRADA SATIŞI
Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarında yapılan satışların vergiye tabi bulunduğu Katma Değer Vergisi Kanunu?nun 1/3-d maddesinde düzenlenmiştir.
Bu satışlarda, vergiyi doğuran olay satışın yapıldığı tarihte vuku bulmaktadır. Verginin mükellefi ise, satışları düzenleyen özel ve resmi kişiler olup, aynı Kanunun 23/d maddesi hükmüne göre satılan malın kesin satış bedeli katma değer vergisi matrahı olacaktır.
Kanun metninden de anlaşılacağı gibi icra müdürlüklerince haczedilip satışı yapılan taşıtların teslimleri katma değer vergisine tabidir. Ancak burada mükellef, aracı satılan ya da aracı alan gerçek ya da tüzel kişi değil, bu satışı düzenleyen icra müdürlüğüdür. İcra müdürlüğü aracın kesin satış bedeli üzerinden hesaplanacak katma değer vergisini alıcıdan tahsil ederek ilgili vergi dairesine beyan edip, ödemekle yükümlüdür.
İcra müdürlüklerince satılan araçların tesliminde uygulanacak KDV oranlarının tespitinde de yukarıdaki esaslar geçerli olacaktır.
Bu kapsamda icra müdürlüklerince müzayede yoluyla satışı yapılacak kullanılmış binek otomobili niteliğindeki araçların;
? Araç sahibinin KDV Kanunu?nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunmayan mükelleflerden olması durumunda teslimi %1,
? Araç sahibinin KDV Kanunu?nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerden (oto kiralama şirketleri, taksi işletmeleri, rent-a-car firmaları vb.) olması durumunda teslimi %18 oranında KDV?ne tabi olacaktır.
Ancak, kamyon, kamyonet, minibüs, otobüs, vb. binek otomobili niteliğinde olmayan araçlar ile kullanılmamış (0 km) araçların satışı ise genel oranda katma değer vergisine tabi olacaktır.
IV-BİNEK OTOLARIN ALIŞINDA ÖDENEN KDV`NİN İNDİRİMİ
Katma Değer Vergisi esas itibariyle indirim mekanizmasının uygulandığı bir vergi türüdür. Teslimi yapılacak malın kendinde önceki aşamalarda ödenen verginin satışında tahsil edilen vergiden indirilmesi esasına dayanır.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 29/1-a maddesinde mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, bu Kanunda aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirebilecekleri belirtilmiş, aynı maddenin 3. bendinde ise indirim hakkının vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılı aşılmaması şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanabileceği ifade edilmiştir.
Ancak Kanunun ?İndirilemeyecek KDV? başlıklı 30. maddesinin b bendinde ise, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Görüldüğü gibi genel kural olarak işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirilemeyeceği kabul edilmesine karşın, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan oto kiralama şirketleri, taksi işletmeleri, rent-a-car firmaları, vb mükellefler sadece bu amaçla aldıkları otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapılabilecektir. Ancak bu indirim hakkı yalnızca kiralanan ya da çeşitli şekilde işletilen otomobiller için söz konusu olup işletme amacı dışında özel ihtiyaçlar için kullanılan taşıtları kapsamamaktadır.
Binek otomobillerin alımlarında ödenen KDV?nin indirilmesine izin verilmemesinde, bu araçların kişisel ihtiyaçlar için de kullanılabileceği endişesi etkili olmuştur. (3) İşletmeler tarafından binek otomobillerin alımında ödenen ve indirim konusu yapılamayan KDV, Gelir veya Kurumlar Vergisi matrahının tespitinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.
Konuya açıklık getiren 23 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği?nin (4) 1-Binek Otomobillerinin Katma Değer Vergisi başlıklı bölümü şu şekildedir.
?3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 30. maddesinin (b) bendinde yapılan değişikliğe göre, faaliyetleri; kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması, taksicilik işletmeciliği yapılması veya binek otomobillerinin çeşitli şekillerde işletilmesi onların bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alışlarında ödenen ve faturalarda ayrıca gösterilen katma değer vergisi indirim konusu yapılabilecektir. Buna göre, binek otomobillerini yukarıda belirtildiği gibi çeşitli şekillerde işleten mükellefler bu amaçla kullanılan binek otomobilleri ile ilgili olarak indirim hakkından yararlanabileceklerdir.
Ancak mükelleflerin işletme amacı dışında iktisap ettikleri binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin evvelce olduğu gibi indirimi mümkün değildir. İndirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir. Bu uygulama binek otomobili işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobilleri için de geçerlidir. ?
Söz konusu düzenleme ile faaliyetleri binek otomobillerinin çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla kullandıkları binek otomobillerinin alışlarında ödenen KDV sini indirim hakkı tanınmış ancak, bu kişilerin hususi kullanımları için edinecekleri otomobillerin alışında ödenen vergileri işletmenin faaliyetleriyle ilgili olarak hesapladıkları katma değer vergisinden, indirimi engellenmiştir.
V- SONUÇ VE ÖZET
Binek otomobillerin teslimine ilişkin olarak yukarıda genel olarak açıklanan ve yasal dayanakları gösterilen konuları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür.
Binek otomobillerin teslimlerinde uygulanacak KDV oranları;
? Özel kişilerin birbirine teslimi KDV? ne tabi değildir.
? Kullanılmış binek otomobili teslimlerinde;
o Aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunan yani faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (oto kiralama şirketleri, rent-a-car firmaları, vb) yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri genel oranda (% 18),
o Aldıkları binek otomobillerin KDV'sini indirme hakkı bulunmayan mükelleflerin yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri % 1,
? Binek otomobili niteliğinde olmayan araçların teslimi genel oranda (%18 ),
? Kullanılmamış (sıfır km) otomobil teslimleri genel oranda (%18 ) KDV?ye tabidir.
Aracın niteliği konusunda tereddüt olması halinde;
? Yukarıda anılan Maliye Bakanlığı özelgesinde belirtildiği şekilde teslim konusu taşıt için bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde kamyonet olarak değerlendirilerek genel oranda (%18),
? Taşıtın oturma kapasitesinin yük taşıma kapasitesinden fazla olması halinde binek otosu kapsamında %1 oranında katma değer vergisi uygulanacaktır
İndirim Sorunu
? Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan taksi işletmeleri, oto kiralama, rent-a-car firmaları, vb mükellefler;
o Sadece bu amaçla aldıkları otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapılabilecekler,
o İşletme amacı dışındaki özel kullanımları için alınan otomobillere ait KDV?leri indirim konusu yapamayacaklardır.
? Bunların dışındaki işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacaktır.
Gider veya maliyet olarak değerlendirme
? İşletmeler tarafından indirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir.
DİP NOTLAR
(1) 30.12.2007 tarih 26742 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
(2) 16.09.2004 Tarihli 2004/1 Sıra Nolu ÖTV İç Genelgesi
(3) BİLİCİ Nurettin, Vergi Hukuku, Seçkin Yayınları 13. Baskı, sy:252
(4) 18.07.1986 tarih 19169 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.