Ynt: Dövize endeksli kredi spot kredilerin yl sonu değerlemesi?
değerleme yapmanız gerektiğini düşünüyorum. konuyla ilgili güzel bir makale var
KUR FARKI DEĞERLEMESİ VE VERGİSEL SONUÇLARI
1) Değerleme ve Kur Farkı Değerlemesi
Vergi Usul Kanununun 258?inci ve 259?uncu maddelerine göre değerleme; vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tesbitidir. Değerlemede, iktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas alınır. Vergi Usul Kanununun 280?inci maddesine göre ise; yabancı para cinsinden alacaklar ve borçlar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinde muvazaa olduğu anlaşılırsa, bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerleme kuru Maliye Bakanlığınca tespit olunur.
VUK 130 ve 380 Sıra Numaralı Genel Tebliğleri ile 217 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğine göre; değerleme günü itibariyle Maliye Bakanlığınca kur ilan edilmediği durumlarda T.C. Merkez Bankasınca Resmi Gazetede yayımlanan; efektif cinsinden yabancı paralar için efektif alış kuru (yoksa döviz alış kuru), döviz cinsinden yabancı paralar için ise, döviz alış kuru uygulanır.
Vergi mükellefleri; VUK?nun 227?nci maddesi uyarınca; kur farkı değerlemelerini tevsik etmek, kur farkı hesaplama tablosu düzenlemek zorundadır.
2) Türkiye Muhasebe Standardları (TMS) Bakımından Kur Farkı Değerlemesi
TMS?nin 12 numaralı ?Kur Değişim Etkilerinin Muhasebeleştirilmesi? standardına göre; işlem günü ile ödeme veya tahsilatın yapıldığı gün arasında kur değişiklikleri varsa ortaya bir kur farkı çıkar. Bu kur farkı işlem günü ile ödeme veya tahsilatın aynı hesap döneminde veya bunların farklı dönemlerde olmasından kaynaklanır. Her iki durumda da ortaya çıkan kur farkı gelir veya gidere yansıtılır. İşlem meydana geldiği hesap döneminde sonuçlanıyor ise, tüm kur farkı o dönemde tahakkuk ettirilir. Ancak, işlem ile ilgili ödeme veya tahsilat işlemlerinin gerçekleştiği dönemler farklıysa, her bir dönemde oluşan kur farkı ilgili olduğu dönemde tahakkuk ettirilir.
TMS?nda; vergilendirmede dönemsellik ilkesinin sonucu olarak, ortaya çıkan kur farkı gelir veya zararlarının ait oldukları dönemde kayıt altına alınması öngörülmüştür.
Vergi kanunlarında, Muhasebe Uygulama Genel Tebliğlerinde, Tek Düzen Hesap Planında da benzeri düzenlemeler mevcuttur. Gelir tablosu düzenleme ilkelerine göre, gelir tablosundaki kalemlerin gayrısafi tutarlar üzerinden kayıtlara alınması ve kur farkı gelir ve giderleri dahil, gelir ve gider hesapları arasında mahsup işlemi yapılmaması esastır.
3) Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi Bakımından Kur Farkı Değerlemesi
Değerlemenin her geçici vergi dönemi sonunda yapılması zorunludur.
Değerleme sonucunda ortaya çıkan kur farkları; gelir vergisi ve kurumlar vergisi bakımından kambiyo geliri veya kambiyo gideri olarak dikkate alınır. Dönem sonlarında yapılan kur farkı değerlemesi için fatura düzenlenmez. Kur farklarının muhasebeleştirilmesinde; ilgisine göre 646- Kambiyo Karları Hesabı veya 656 Kambiyo Zararları Hesabı kullanılır. Ancak; yapılan işlemin ve değerlenen kıymetin özelliğine göre; bu hesapların yerine başka hesapların kullanılması gerekir:
3.1. Kasa ve Bankalardaki Yabancı Para Mevcutları
Kasa veya bankadaki yabancı para mevcutları geçici vergi dönemi sonunda değerlenerek, hesaplanan lehte veya aleyhteki kur farklarının ilgisine göre 646 veya 656 nolu hesaplara kaydedilmesi gerekir
3.2. İhracat Bedellerinden Doğan Kur Farkları
İhracat bedelleri alacaklarından doğan kur farklarının değerlendirme sonuçlarının muhasebeleştirilmesinde; 601-Yurt Dışı Satışlar Hesabı kullanılır.
Benzeri şekilde, yabancı paraya endeksli yurtiçi satışlardan doğan kur farklarının değerlendirme sonuçlarının muhasebeleştirilmesinde 600-Yurtiçi Satışlar Hesabı kullanılır. Uygulamada 646 ve 656 nolu hesaplar kullanılmaktadır.
3.3. Döviz Kredilerinin Fazilerinden Doğan Kur Farkları
Yabancı para cinsinden kullanılan kredilerin faizlerinden doğan kur farklarının muhasebeleştirilmesinde; 780-Finansman Giderleri Hesabı kullanılır.
3.4. Stoklar ve Sabit Kıymetler ile İlgili Kur Farkları
Maliyet unsuru niteliğindeki kur farkları; ilgili mal, sabit kıymet veya yatırımın maliyetine ilave edilir. Maliyet unsuru niteliğinde olmayan kur farkları ise, 646 veya 656 nolu hesaplar kullanılarak kayıtlara alınır. 238 Seri Nolu VUK Genel Tebliğine göre;
? Mal alımları ile ilgili olan vade farklarından, kredi faizlerinden veya finansman giderlerinden dönem sonunda stokta kalan mallara pay verilir,
? İthal edilen mallar depoya girinceye kadar oluşan kur farkları maliyet (150 nolu hesaplar) olarak, depoya girdikten sonra oluşanlar ise, gider (646 veya 656 nolu hesaplar) olarak dikkate alınır,
VUK 163 Seri Nolu Genel Tebliği ve Gelir Vergisi Kanunu 187 Seri Nolu Genel Tebliğine göre; sabit kıymetlerin aktife alınması sırasında, bunlar için aktife alınma işleminin yapıldığı dönem (yıl) sonuna kadar işlemiş bulunan kredi faizleri ve kur farkları maliyete ilave edilir. Aktife alma dönemini izleyen yıllarda ortaya çıkan kredi faizleri ve kur farkları isteğe bağlı olarak gider kaydedilebilir veya maliyete ilave edilebilir.
3.5. Alınan ve Verilen Sipariş Avanslarından Doğan Kur Farkı
Yabancı para cinsinden fiyatlandırılmış olan mal veya hizmetlerin siparişinde, bunların bedeline mahsuben yabancı para cinsinden yapılan avans ödemelerinin kur değerlemesine tabi tutulup tutulmayacağı konusunda uygulamada farklılıklar olmakla birlikte, Maliye Bakanlığı değerleme yapılması gerektiğini bildirmektedir.
4) KDV Bakımından Kur Farkı Değerlemesi
3065 Sayılı KDV Kanununun 10?uncu, 20?nci, 24?üncü, 26?ncı ve 35?inci maddelerine göre; vergiyi doğuran olay, teslim veya hizmetin gerçeleşmesi ile vukubulur. KDV matrahı; teslim veya hizmetin karşılığını teşkil eden bedel olup, vade farkları ile benzeri gelirler matraha dahildir. Bedel yabancı para cinsinden belirlenmiş ise, yabancı paranın vergiyi doğuran olayın meydana geldiği andaki cari kur üzerinden Türk parasına çevrilmesi zorunludur.
105 Sıra Numaralı KDV Genel Tebliğine göre; bedelin yabancı para cinsinden veya yabancı paraya endekslenerek belirlendiği işlemlerde; bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkı esas itibariyle vade farkı mahiyetinde olduğundan, matraha dahil edilip, KDV?ne tabi tutulması gerekir.
Dolayısıyla, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenir ve faturada gösterilen kur farkına, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihte, alacak/borç konusu işlemin tabi olduğu KDV oranı uygulanır. Kur farkı, KDV dahil tutar olarak dikkate alınır.
Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, söz konusu kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir kur farkı faturası düzenlenir. Bu faturada; teslim ve hizmetin yapıldığı tarihte geçerli olan ve borç/alacak konusu işlemin tabi olduğu KDV oranı uygulanır. Kur farkı, KDV dahil tutar olarak dikkate alınır.
Fatura; yabancı para cinsinden alacağın/borcun; tahsili/ödenmesi sırasında, lehine kur farkı doğan alıcı veya satıcı tarafından tahsil/ödeme tarihindeki cari kur üzerinden düzenlenir. Ancak; cari kurun ne olduğu uygulamada tartışmalıdır. TCMB kurlarını esas almak gerekmekle birlikte, uygulamada şirketler; vergilemede vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyeti esas olduğundan, çalıştıkları ve fiilen ödeme/tahsilat yaptıkları bankanın kurlarını uygulamaktadır. Alıcı ve satıcının farklı bankalar ile çalışmakta olması halinde cari kur da alıcı ve satıcıya göre farklı olmaktadır. Sözkonusu farklılık; alınacak/verilecek kur farkı faturası tutarını dolayısıyla da Alıcılar/Satıcılar hesabının bakiyesinin sıfırlanmasını etkilemektedir.
14 Nolu KDV Sirkülerine göre; KDV dahil toplam bedelin yabancı paraya endekslenmiş olduğu durumlarda; vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarih ile ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farklarına ait katma değer vergisi, kur farkı bedeline iç yüzde oranı uygulanmak suretiyle hesaplanır. Dövize endekslenmiş ihracat şartıyla teslimden doğan kur farkları da aynı şekilde işleme tabi tutulur.
5) Örnek İşlem : Dövize endeksli yurtiçi satış
12.01.2008 tarihinde, KDV hariç bedeli 100.000 Euro olan mal yurtiçinde teslim edilerek 18.000 Euro KDV hesaplanıp, fatura edilmiştir. Fatura tarihinde; 1 Euro = 1.80YTL?dir. Dolayısıyla; faturada; mal bedeli 180.000 YTL, %18 KDV ise, 32.400.-YTL?dir. 31.03.2008 tarihinde 1 Euro = 1,85 YTL, 30.06.2008 tarihinde 1 Euro = 1.90 YTL, ödeme tarihi olan 12.07.2008 tarihinde ise 1 Euro = 2.- YTL?dir.
----------------------------- 12 / 01 / 2008----------------------------------
120 ALICILAR 212.400.-
600 YURT İÇİ SATIŞLAR 180.000.-
391 HESAPLANAN KDV 32.400.-
Vadeli satış işleminin kaydı
----------------------------- 31 / 03 / 2008 ----------------------------------
120 ALICILAR 11.800.-
646 KAMBİYO KARLARI 11.800.-
(118.000 Euro x 1.90 ? 212.400
(1. Geçici vergi dönem sonu, kur farkı değerlemesinin kaydı)
----------------------------- 30 / 06 / 2008 ----------------------------------
120 ALICILAR 5.900.-
646 KAMBİYO KARLARI 5.900.-
(118.000 Euro x 1.95 ? 212.400 ? 11.800)
(2. Geçici vergi dönem sonu, kur farkı değerlemesinin kaydı)
--------------------------- 12 / 07 / 2008 -------------------------------------
656 KAMBİYO ZARARLARI 11.800.-
120 ALICILAR 11.800.-
1. Geçici vergi kur farkı değerleme hesabının ödeme tarihi itibariyle kapatılması
--------------------------- 12 / 07 / 2008 -------------------------------------
656 KAMBİYO ZARARLARI 5.900.-
120 ALICILAR 5.900.-
2. Geçici vergi kur farkı değerleme hesabının ödeme tarihi itibariyle kapatılması
--------------------------- 12 / 07 / 2008 -------------------------------------
120 ALICILAR 23.600.-
646 KAMBİYO KARLARI 20.000.-
391 HESAPLANAN KDV 3.600.-
(118.000 Euro x 2 = 236.000 ) ? 212.400 = 23.600.- KDV dahil kur farkı
Vergiyi doğuran olay tarihi (12.01.2008) ile ödeme tarihi (12.07.2008) arasındaki kur farkı üzeriden iç yüzde ile KDV hesaplanması, fatura edilmesi ve kaydı
--------------------------------- 12 / 07 / 2008 --------------------------------
102 BANKALAR 236.000.-
120 ALICILAR 236.000.-
Tahsilat
------------------------------------ / --------------------------------------------
Kur farkı değerlemesi ve değerleme sonuçlarının KDV matrahına dahil edilmesi; kur farklarının fatura bazında izlenmesi, dönem sonlarında VUK değerleme hükümlerinin uygulanması ve kur farkı faturası düzenleme (ödeme) tarihi itibariyle değerleme zorunlulukları sebebiyle uygulamada kaçınılmaz olarak; hem izleme güçlüğü ve işyükü, hem mükerrer, fazla veya eksik vergi hesaplanıp ödenmesi gibi ciddi sorunlar yaratmaktadır. Örneğin; dönem sonu değerleme işlemleri sırasında hesaplanan kur farkı gelir veya giderleri KDV kadar fazla olmaktadır.
Sözkonusu sorunların çözümü veya azaltılması için;
? Muhasebe programına kur farkı hesaplama ve kayıt modülü ilave edilebilir (mümkün ise),
? Fatura sayısı az ise, kur farkı hareketleri excel tablolar ile takip edilebilir,
? Her bir değerleme dönemi sonunda kur farkı faturası kesilerek (erken tahakkuk), hesaplama güçlükleri ve karışıklık riski ortadan kaldırılabilir, (alıcı-satıcı mutabakatları ile kur farkı faturaları; kur farkı lehine olan tarafça -alıcı veya satıcı- tarafından düzenleneceğinden uygulamada sorunlar çıkabilir)
? Mecbur kalmadıkça, yabancı para cinsinden satış yapılmayıp, fatura düzenlenmeyebilir,
? Maliye Bakanlığı; fatura tarihi ile ödeme vadesi arasında ortaya çıkan kur farklarını; vade farkı olarak kabul eden ve 3065 Sayılı Kanunun 26?ncı maddesi hükmüne aykırı olan ve VUK?nun değerleme hükümleri ile çelişen, uygulama zorluğu yaratn 105 Sıra Nolu KDV Genel Tebliğinin ilgili bölümünü ve 14 Nolu KDV Sirkülerini iptal edilebilir.
