Ynt: Dövizli Çeklerde Kur Farkı
Merhabalar
Soru çok tartışılan bir konuyu içeriyor. Konu ile ilgili görüşlerim şöyle:
Kural olarak çek görüldüğünde ödenmesi gereken bir kambiyo senedidir. (T.Ticaret Kanunu md. 692)
Ancak, uygulamada yasal zemini olup olmadığına bakılmaksızın vadeli çek düzenlenmekte ve ticari güvene dayanılarak kullanılmaktadır. Bu fiili gerçekten hareketle Sermaye Piyasası Kurulu da mevzuatında buna yer vermiş bulunmaktadır.
Hesap planında 101 no.lu hesap alınan çeklere tahsis edilmiştir. Vadeli/Vadesiz tüm çekler 101 no.lu hesap altında izlenir. Ancak, dönem sonlarında portföyde bulunan vadeli çekler ile teminata verilmiş olan vadeli çekler, 121 no.lu Alacak Senetleri hesabına aktarılır.
Bu nedenle vadeli çeklerin dönem sonu değerlemesinde alacak senetlerinin değerlemesindeki yöntem uygulanır.
Bunların dönem sonunda değerlemesi ise aşağıda tarif edildiği şekilde olur:
1-Yabancı para birimi üzerinden düzenlenen "senetli alacaklar" ve "senetli borçlar" düzenlendikleri gündeki TCMB "döviz alış kuru" üzerinden kayıtlara alınırlar.
2-Yabancı para üzerinden düzenlenen alacak senetlerinin dönem sonunda işleme tabi tutulması için bu senetlerin mal ve hizmet satışı nedeniyle alıcılar tarafından düzenlenerek verilen ticari senetler olması gerekir. Aksi halde, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmayan senetler bu kapsamda değerlendirilmez.
3-Mal veya hizmet satışı ile ilgili olan senetlerin tahsil edilirken ortaya çıkan olumlu kur farkları tutarı 600 YURTİÇİ SATIŞLAR veya 601 YURTDIŞI SATIŞLAR hesaplarına alacak kayıt edilirler. Yine aynı şekilde yabancı para üzerinden düzenlenen borç senetlerinin ödenmeleri aşamasında ortaya çıkan kur farkları "689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR" hesabına kaydolunarak, vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınır.
4- Ticari faaliyetin yürütülmesiyle ilgili olan senetlerin bir sonraki yıla sarkmaları halinde dönem sonunda değerlemeye tabi tutularak, bu senetler neticesinde oluşan kur farkı gelir veya gider olarak kayıtlara intikal ettirilir.
Yabancı para üzerinden düzenlenen senetlerin yıl sonu değerlemesi neticesinde ortaya çıkan kur farkları üzerinden katma değer vergisi hesaplanmayacak, bu senetlerin tahsili veya tediyesi durumunda ise ortaya çıkan kur farkları için katma değer vergisi hesaplanacak fatura düzenlenecektir.
5- Diğer önemli bir husus alacakların reeskonta tabi tutulabilmesi imkanıdır. 4369 sayılı Yasa ile yapılan düzenleme neticesinde yabancı para üzerinden düzenlenen senetler de dönem sonunda reeskonta tabi tutulabilecektir. Bu senetlerde faiz oranı yazılı ise bu oran, yazılı değilse bu senetlerin değerleme gününde geçerli olan Londra Bankalar arası Faiz Oranı (LİBOR) oranı reeskont hesaplamada esas alınacaktır. Reeskont uygulaması halinde gelecekte tahsil edilecek bu günkü senet üzerinde yazılı değerden daha düşük bir değerle kayıtlara alınacaktır. Dolayısıyla bu geliri azaltıcı bir işlem olmaktadır. Diğer taraftan enflasyon düzeltmesi yapılması halinde reeskont uygulamasının ?reel olmayan finansman maliyeti? olarak dikkate alınacağı da tabiidir . (VUK Mük.Md.298)