İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

[AHMET03]

İMALAT RANDIMAN TABLOLARI VE MALİYET HESAPLAMALARI

Aşağıdaki linklere tıklayarak dosyaları indirebilirsiniz. Linke tıkladıktan sonra 25 saniye bekleyiniz, Dowloand butonu çıkacak. Butona tıklayarak excell formatındaki dosyayı bilgisayarınıza indirebilirsiniz.



Ekmek imlatı randıman tablosu ve maliyet hesabı

http://www.dosya.tc/file/S2qTUM/DE___T_R_LM__ekmekimalat_2.xls.html

http://www.dosya.tc/file/S2qTUM/Ekmekfabrandiman.xls.html



Hazır beton, beton parke, beton bordür imalat randıman tabloları

http://s1.dosya.tc/file/2PWLaE/haz_rbetonimalat_rand_mantablosu.xls.html



Un imalatı randıman tablosu ve maliyet hesabı tabloları

http://s1.dosya.tc/file/GAHSIy/g_nl_kunimlat_.xls.html

http://s1.dosya.tc/file/GAHSIy/un20064d_nemimalat.xls.html

http://s1.dosya.tc/file/GAHSIy/unfabrandiman.xls.html



Süt (peynir, kaşar vs. ) ürünleri imalatı randıman tablosu

http://s1.dosya.tc/file/GzdfgI/S_T_R_NLER__RET_MPRG.xls.html



Şekerleme imalat randıman tablosu

http://s1.dosya.tc/file/SL1HGd/_EKERLEMERANDIMANTABLOSU.xls.html



Kasap et imalatı randıman tablosu

http://s1.dosya.tc/file/pVEQUP/kasapd_retd_neminbirle_imi.xls.html



Plaka Mermer, Ebatlı Mermer İmalatı randıman tablosu ve Maliyet Hesabı

http://s1.dosya.tc/file/1l3Kzr/mermerimlatparlakmermer.xls.html



Yem üretimi randıman tablosu

http://s1.dosya.tc/file/p2S05p/YEM_RET_M_RANDIMANTABLOSU.xls.html





Hazır Yemek üretimi randıman tablosu

http://s1.dosya.tc/file/p2S05p/yemek_retimmaliyeti.xls.html












--------------------------------------------------------------------------------
SMMM Ahmet BARLAK
[email protected]

 

[AHMET03]

Ynt: İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

SİMİT MALİYETİ

1 çuval una(50 KLG)

1 tüp(12 KLG)

4 KLG şeker

2 KLG maya

7 KLG susam

0.5 KLG tuz

4 KLG yağ......

1 çuval undan 720 adet(1 ad.90 gr.)simit üretiliyor.

Bakkala KDV hariç 0,32 TL den veriliyor(1 adedi)

10.000 TL lik satış yapıldığını kabul edelim.(bakkala)...10.000 TL/0,32=31250 adet simit satılmıştır.31250 adet/720 ad.=43 çuval un harcanmış olmalıdır.

43 çuval unada...43 tüp,172 klg şeker,86 klg maya,301 klg susam,21 klg.tuz 172 klg yağ kullanılmış olması gerekir.

Tabi bunlar çok kesin maliyetler değil...yaz-kış maya kullanımı farklı olabilir..bazı yerlerde pekmezde kullanılıyor..gramaj farklılığı vs.vs....yinede bir fikir verebilir.Kolay gelsin





--------------------------------------------------------------------------------
SMMM Ahmet BARLAK

 

[AHMET03]

Ynt: İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

H. Enes KOÇ

SMMM - Denetçi

Doktora Öğrencisi





1.GİRİŞ



Makalemizin konusu, işletmelerin faaliyetlerinde kullandıkları kredilere ilişkin oluşan faizler ve dövizli borçlanmalardan doğan kur farklarının satın alınan emtia ve demirbaşın maliyetiyle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu açısından irdelenmesidir.



Günümüzde işletmeler faaliyetlerini sürdürmek için yabancı kaynak kullanırlar. Alınan emtia, demirbaşlar için kredi kullanılmakta ya da dövizli olarak satın alınmaktadır. Mal ve hizmet piyasasında ticari faaliyetler genellikle peşin olmayıp vadeli ya da dövizli olmaktadır. Ülkemizde yurtdışıyla olan ticari faaliyetlerinde ithalat, ihracattan daha fazladır. Alımları dövizle olan malların satışı da genellikle dövizli ya da dövize endeksli olmaktadır.



Satın alınan emtianın maliyetini oluşturan hususlar Vergi Usul Kanunu?nun ilgili maddeleri ve tebliğleriyle açıklamaya çalışacağız.



2.VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN MALIN MALİYETİ



Vergi Usul Kanunun 274. maddesinde satın alınan emtianın nasıl değerleneceği açıklanmış olup söz konusu madde metninde aynen ?Emtia, maliyet bedeliyle değerlenir. Emtianın maliyet bedeline nazaran değerleme günündeki satış bedelleri % 10 ve daha fazla bir düşüklük gösterdiği hallerde mükellef, maliyet bedeli yerine 267 nci maddenin ikinci sırasındaki usul hariç olmak üzere, emsal bedeli ölçüsünü tatbik edebilir. Bu hüküm 275 inci maddede yazılı mamuller için de uygulanabilir? denilmektedir.



274. maddede maliyet bedeli ile ilgili bir açıklama yapılmadığından satın alınan emtianın maliyet bedeli V.U.K?nun 262. maddesindeki ?Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferrik bilumum giderlerin toplamını ifade eder.? hükmüne göre belirleme yapılacaktır.



Buna göre satın alınan emtianın maliyet bedelini oluşturan unsurlar şunlardır.



Yurtiçinden Alınan Emtia
?Alış Bedeli
?Taşıma Giderleri
?Sigorta Giderleri
?Alışa Ait Finansman Giderleri : Stokların alımında kullanılan krediler sonucu oluşan faiz giderlerini içerir.
?İşletmeye Ulaşıncaya Kadar Oluşan Depolama Giderleri
?Alış Komisyonları : Stokların alınması aşamasında aracılara ödenen komisyonlar.
?Vade Farkları : Vade farkları doğrudan malın alışı ile ilgili olduğundan maliyete eklenebilir. Mal satıldıktan sonra ortaya çıkan vade farkları ise gider hesaplarına kaydedilir.


Yurt Dışından Alınan Emtia
?Mal Alış Bedeli
?Akreditif Giderleri
?Taşıma Giderleri
?İşletmeye Ulaşıncaya Kadar Oluşan Depolama Giderleri
?Gümrük Vergileri
?Damga Vergisi ve Harçlar
?Alışa Ait Finansman Giderleri : Akreditif kapatılıncaya kadar ortaya çıkan faiz giderleri
?Komisyonlar ve diğer giderler
?Kur Farkları : İthal edilen mallar işletmeye girdikten sonra ortaya çıkan kur farklarının nasıl işleme tabi tutulacağı işletmelerin tercihine bırakılmıştır. Stoklar henüz kullanılmamışsa istenirse maliyete aktarılabileceği gibi doğrudan sonuç hesaplarına da aktarılabilir. Stokların kullanılması halinde ise oluşan kur farkları sonuç hesaplarına aktarılır.


238 Seri Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde kredi faizleri ve kur farkları için şu açıklamalara yer verilmiştir. ?Emtianın satın alınıp işletme stoklarına girdiği tarihe kadar oluşan kur farklarının maliyete intikal ettirilmesi zorunludur. Stokta kalan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkacak kur farklarının ise, ilgili bulundukları yıllarda gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmesi mümkün bulunmaktadır.

İşletmelerin finansman temini maksadıyla bankalardan veya benzeri kredi müesseselerinden aldıkları krediler için ödedikleri faiz ve komisyon giderlerinden dönem sonu stoklarına pay vermeleri zorunlu bulunmamaktadır. Buna göre mükellefler söz konusu ödemelerini doğrudan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri takdirde stokta bulunan emtiaya isabet eden kısmı maliyete dahil edebileceklerdir.?

İmal edilen emtianın değerlemesine ilişkin olarak da Vergi Usul Kanunu Madde 275. maddesinde üretilen emtianın nasıl değerleneceği konusunda açıklama yapılmış olup metinde aynen ?İmal edilen emtianın (Tam ve yarı mamul mallar) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder:

1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarfolunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;

2. Mamule isabet eden işçilik;

3. Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse;

4. Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.);

5. Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.

Mükellefler, imal ettikleri emtianın maliyet bedellerini yukarıdaki unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebilirler.? denilmektedir.



Satın alınan emtiada olduğu gibi üretilen emtianın maliyet bedeline göre değerleme günündeki satış bedellerinin % 10 ve daha fazla bir düşüklük göstermesi durumunda emsal bedeli ölçüsüne göre değerleme yapılır.



Yukarıda yapılan açıklamalarda da görüleceği üzere imal edilen emtianın maliyet bedeline giren harcamalar ayrıntılı olarak açıklanmıştır.





3.VERGİ USUL KANUNU ?NA GÖRE MADDİ VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN MALİYET DEĞERİNİN BELİRLENMESİ



Vergi Usul Kanununda, gayrimenkuller ve demirbaşların değerlemesini ayrı ayrı maddelerde düzenlemiştir. VUK?un 269. maddesine göre iktisadi işletmelere dahil tüm gayri menkuller maliyet bedelleri ile değerlenir. Gayrimenkullerin kapsamına gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatı, tesisat ve makineler, gemiler ve diğer ile gayrimaddi haklar girmektedir. Yine VUK?un 270. maddesi gayrimenkullerin maliyet bedeline giderler başlıklı maddesinde de gayrimenkullerin maliyetine giren giderlerden bahsedilmektedir. VUK?un 269. maddesi aynen



?Gayrimenkuller


İktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedelleri ile değerlenir.

Bu kanuna göre, aşağıdaki yazılı kıymetler gayrimenkuller gibi değerlenir:

1. Gayrimenkullerin mütemmim cüzüleri ve teferruatı;

2. Tesisat ve makinalar;

3. Gemiler ve diğer taşıtlar;

4. Gayrimaddi haklar.? denilmektedir.

VUK ?un 270. maddesindeki Gayrimenkullerin maliyet bedeline giren giderler başlığı altındaki madde de aynen :

?Gayrimenkullerde Maliyet Bedeline Giren Giderler

Gayrimenkullerde, maliyet bedeline, satınalma bedelinden başka, aşağıda yazılı giderler girer:



1. Makine ve tesisattan gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri;

2. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden mütevellit giderler.

Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile Emlak Alım ve Özel Tüketim Vergilerini maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler. ? denilmek suretiyle gayrimenkullerde maliyet bedeline giren giderler açıklanmıştır.
Tebliğ de yapılan açıklamada da görüleceği üzere gayrimenkullerde maliyet bedelinin satınalma bedelinden başka,



a. Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri

b. Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsasının tesviyesinden kaynaklanan giderler, noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri ile emlak alım ve özel tüketim vergilerini maliyet bedelini ithal etmekte veya genel giderler mükelleflerin tercihine bırakılmıştır.

3.1.VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞLERİNE GÖRE MADDİ VE MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLARIN MALİYETİN BELİRLENMESİNDE KUR FARKI VE FİNANSMAN GİDERLERİNİN DURUMU

3.1.1. 27.01.1985 tarih 18648 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 163 seri no.lu VUK Genel Tebliğinde kredi faizi ve kur farkları ilgili olarak aynen

?Bakanlığımıza yapılan çeşitli müracaatlardan, yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisiyle sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, sabit kıymetin maliyet bedeline mi intikal ettirileceği yoksa doğrudan ilgili yılın giderleri arasında mı gösterileceği hususlarında tereddütler bulunduğu anlaşılmış ve bu konularda aşağıdaki açıklamaların yapılması uygun görülmüştür.

1. Yatırımların finansmanında kullanılan kredilerle ilgili faizlerden kuruluş dönemine ait olanların sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım maliyetine eklenmesi gerekmekte; işletme dönemine ait olanların ise, ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması,

2. Döviz kredisi kullanılarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sırasında veya sonradan bu kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlemesi dolayısıyla ortaya çıkan kur farklarından, sabit kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların, kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu bulunmakta; aynı kıymetlerle ilgili söz konusu dönemden sonra ortaya çıkan kur farklarının ise, ait oldukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilerek amortisman konusu yapılması,

mümkün bulunmaktadır.? denilmektedir.





3.1.2. 02.03.1995 tarih 22218 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 238 seri no.lu VUK Genel Tebliğinin B bölümünde kur farkları ilgili olarak aynen

?B - DÖNEM SONU STOKLARININ DEĞERLEMESİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR
Yıl içinde işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi amacıyla temin edilen krediler ve benzeri kaynaklar için ödenen faiz ve komisyon giderleri ile ithal edilen emtiaya bağlı olarak ortaya çıkan kur farklarının dönem sonundaki stok maliyetiyle ilgilendirilip ilgilendirilmeyeceği hususunda gerekli açıklamalar aşağıda yapılmıştır.

Vergi Usul Kanununun 274. maddesinde, satın alınan veya imal edilen emtianın maliyet bedeli ile değerleneceği hükme bağlanmıştır..

Aynı Kanunun 262. maddesinde ise, "Maliyet bedeli, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunlara müteferri. bilumum giderlerin toplamını ifade eder" hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm uyarınca, giderin maliyet bedeline intikal ettirilebilmesi için iktisadi bir kıymetin edinilmesi veya değerinin artırılması için yapılan ödemeler ile bunlara benzer ek diğer giderlerden olması gerekmektedir.

Bu itibarla, emtianın satın alınıp işletme stoklarına girdiği tarihe kadar oluşan kur farklarının maliyete intikal ettirilmesi zorunludur. Stokta kalan emtia ile ilgili olarak daha sonra ortaya çıkacak kur farklarının ise, ilgili bulundukları yıllarda gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmesi mümkün bulunmaktadır.

İşletmelerin finansman temini maksadıyla bankalardan veya benzeri kredi müesseselerinden aldıkları krediler için ödedikleri faiz ve komisyon giderlerinden dönem sonu stoklarına pay vermeleri zorunlu bulunmamaktadır. Buna göre mükellefler söz konusu ödemelerini doğrudan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri takdirde stokta bulunan emtiaya isabet eden kısmı maliyete dahil edebileceklerdir.?

3.1.3. 05.05.2007 tarih 25453 sayılı Resmi Gazete de 334 seri no.lu VUK Genel Tebliğinin III bölümündeki kur farkları ilgili olarak yapılan açıklama aynen

?III. KUR FARKLARI

163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisi ile sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, aktifleştirme tarihine kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmış bulunmaktadır.

Lehe oluşan kur farklarının da aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyetle ilişkilendirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerekecektir. Ayrıca, daha sonraki dönemlerde, seçimlik olarak hangi hak kullanılmışsa o yönteme göre işlem yapılmasına devam edilecektir.?

4.SONUÇ

Kredi faizi ve kur farklarının Vergi Usul Kanunu ve 163, 238 ve 334 seri no.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri açısından değerlendirildiğimizde,

4.1.Kredi Faizi Açısından

4.1.1.Emtia açısından, stokların işletmeye girmesine kadar geçen sürede oluşan faiz giderlerinden stoklara pay verilmesi gerekir, stoklar işletmeye girdikten sonra faiz giderlerinden stoklara pay verilmesi ihtiyaridir. (VUKGT 238)

4.1.2.Sabit Kıymet açısından baktığımızda ise sabit kıymetin aktife alındığı takvim yılının sonuna kadar oluşan faiz giderleri maliyete atılması gerekir. Takvim yılını geçtikten sonra faiz giderlerinin maliyete atılması ihtiyaridir. (VUKGT 163,334)

4.1.3.Yatırımlar açısından baktığımızda ise kuruluş dönemine ait olan faiz giderleri yatırımın maliyetine atılması gerekir. İşletme dönemine ait olanlar da ise gidere/maliyete atılması ihtiyaridir. (VUKGT 163)

4.2.Kur Farkı Açısından

4.2.1. Emtia açısından, stokların işletmeye girmesine kadar geçen sürede oluşan kur farklarından stoklara pay verilmesi gerekir, stoklar işletmeye girdikten sonra oluşan kur farklarından pay verilmesi ihtiyaridir. (VUKGT 238)

4.2.2. Sabit Kıymet açısından baktığımızda ise sabit kıymetin aktife alındığı takvim yılının sonuna kadar oluşan olumlu ve olumsuz kur farklarının maliyetle ilişiklendirilmesi gerekiyor. Takvim yılını geçtikten sonra oluşan kur farklarının ise maliyete atılması ihtiyaridir. (VUKGT 163,334)

4.2.3. Yatırımlar açısından baktığımızda ise kuruluş dönemine ait oluşan olumlu ve olumsuz kur farklarının maliyetle ilişiklendirilmesi gerekiyor. Yatırımın tamamlanıp işletme dönemine geçilmesi sonrasında ise e gidere/maliyete atılması ihtiyaridir. (VUKGT 163,334)





--------------------------------------------------------------------------------
SMMM Ahmet BARLAK

 

[AHMET03]

Ynt: İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

1- Genel İmal (Üretim) Giderleri İle İlgili Açıklamalar a) Genel Üretim Giderlerinin Özellikleri

Genel üretim giderlerinin özellikleri özetle şöyle sıralanabilir:

- Genel üretim giderleri mamul malla doğrudan ilgilidir. Ancak üretimle
doğrudan ilgili olmayan bu giderler üretimin sürdürülmesi için zorunlu gider­lerdendir.

- Genel üretim giderleri maliyetlere doğrudan değil, birtakım hesaplamalar
yoluyla yüklenilen türden giderlerdir.

- Genel üretim giderleri işletmeden işletmeye farklılıklar ve zaman içinde
düzensizlikler gösterir. Bir kısmı sabit bir kısmı değişken giderlerden oluşur.

Bu giderlerin hesabı kesin olarak tespit edilemediği için dağıtım bazı yük­leme ölçülerine göre yapılır. Genel üretim giderlerinin bazılarının kesin tutar­ları ancak dönem sonlarında ölçülebilir.

b) Genel Üretim Gideri Sayılan Harcamalar

Genel üretim giderleri çok çeşitlilik göstermektedir. Hangi giderlerin bu gruba dahil edilmesi konusunda kesin bir liste vermek mümkün değildir. Bu durum işletmeden işletmeye, üründen ürüne değişebilir. Kural olarak bütün gider çeşitlerinden genel üretim giderleri hesabına pay verilebilir. Bununla bir­likte aşağıdaki giderlerin genel üretim giderleri arasında gösterilmesi gerek­mektedir.

- Dolaylı işçilik giderleri. (Direkt işçilik giderleri dışında imal edilen emti­
anın maliyetini ilgilendiren fazla çalışma ücretleri, kıdem tazminatları, ikrami­
yeler; bakım ve onarım işçilikleri, izin ücretleri, yardımcı işçilik ve sosyal
yardımlar bu gruba dahil edilebilecek işçilik giderlerindendir.)

- Dolaylı hammadde ve yardımcı malzemeler,

- Üretimde kullanılan sabit kıymetlerin amortisman giderleri (Binalar, ma­kineler, taşıt araçları, demirbaşlar vb.),

- Üretimde kullanılan iktisadi kıymetlere ait vergi, resim, harç ve benzeri
mali yükümlülükler,

- Enerji ve yakıt giderleri, (elektrik, kömür, akaryakıt, doğalgaz vb.)

- Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma giderleri,

- Bakım ve onarım giderleri,

-Sosyal giderler, (yemek, sağlık, dinlenme, eğlenme ve sportif faaliyet gi­derleri)

Genel üretim giderleri her ne kadar direkt ilkmadde ve direkt işçilik kadar mamullerle doğrudan ilgilendirilemiyorsa da, en az bu giderler kadar mamul maliyetinin önemli bir unsurudur. Bu nedenle genel üretim giderlerinin mali­yetlere aktanlması için seçilecek dağıtım ölçütünün giderle mamul arasındaki ilişkiyi gerçeğe en yakın biçimde ortaya koyacak nitelikte bir ölçü olmalıdır.

Genel üretim giderlerinden bazıları doğrudan doğruya ilgili gider merkezine (yerine) herhangi bir dağıtım ölçüsüne gerek

olmaksızın yüklenebilir. Bazı giderler ise, ürünler açısından dolaylı gider niteliğinde olması nedeniyle gider türü ile ürün arasındaki ekonomik ve teknik ilişkiyi gözönüne almak suretiyle dağıtım ölçütü kullanarak dağıtımın yapıl­ması gerekir. Örneğin, bir gider merkezinde çalışan bakım onarım işçilerinin ücretleri doğrudan doğruya o gider merkezine herhangi bir dağıtım ölçütü kullanmadan yüklenebilir. Ancak, aynı işçiler başka bir birimde de çalışıyor­larsa, giderler uygun ve mantıklı bir dağıtım ölçüsü ile dağıtılmalıdır. Yine bir makineye ilişkin amortisman gideri o gider merkezine doğrudan doğruya yük­lenebileceği halde, fabrika binasının amortismanının bütün üretim yerlerine, belirlenecek en uygun dağıtım ölçütü ile dağıtılması zorunluluğu vardır.

2- Genel Üretim Giderlerinin Maliyetlere Yüklenmesinde Kullanılan Dağıtım Ölçüleri

a) Vergi Usul Kanunu Hükümleri Ve Komisyonun Önerileri

213 Sayılı VUK'nda genel imal giderlerinin nasıl dağıtılacağı konusunda herhangi bir kanuni ölçü önerilmediği halde yürürlükten kaldırılan eski 7.6.1949 tarih ve 5432 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 259. maddesinde bu konuda şu hükümlere yer verildiği görülmektedir.

"Genel imal masraflarından her mamulün maliyetine giren hisse, bu mas­rafların yıllık yekunu, aynı yıl içinde ödenen işçilik ücreti yekununa veya ipti­dai maddeler bedeli yekununa veyahut her ikisinin yekununa taksim edilmek suretiyle bulunan emsal bedeli üzerinden hesaplanır.

Genel idare masrafları hissesi, aynı esaslar dairesinde bulunabileceği gibi, işçilik ve iptidai madde bedellerine genel imal masrafları ilave olunmak sure­tiyle elde edilen yekuna taksim edilerek bulunacak emsal bedeli üzerinden he­saplanabilir.

Esas itibariyle tek mamul vücuda getiren müesseseler, mamulün maliyetini masraflar yekununa toplu olarak istihsal miktarı yekununa (paket, adet, kilo, litre, metre vs.) taksim etmek suretiyle de tayin edebilirler."

213 Sayılı VUK'nun gerekçesinde ise şu görüşlere yer verilmiştir:

"Tatbikatta bazı sınai müesseselerin ezcümle sınai muhasebelerini planlaş-tırmış olan bazı büyük müesseselerin maliyet hesaplarında mamule isabet eden hisselerin tevzii hususunda anahtar olarak başlıca ölçülen (elektrik sarfiyatı, makine, yapılan iş ilah) nazara aldıkları görülmektedir.

Bu esaslar da kabule şayan olduğundan, müesseseleri bu bakımdan takyid etmemeli, bünyelerine uygun gördükleri usullere göre serbestçe hareket im­kanını vermek maksadıyla tevzii esaslarına taalluk eden hükümler madde met­ninden çıkarılmıştır. Mükellefler imal ettikleri emtianın maliyet bedellerinin, maddede yazılı unsurları ihtiva etmek şartıyla diledikleri usulde tayin edebile­cekleri yolunda hüküm konulmuştur."

Öte yandan, 213 sayılı Kanunda da önceden olduğu gibi yeni kurulan veya itibari sermayesi 200.000 liradan noksan bulunan sınai müesseselerin mamul­lerin maliyetini, normal satış fiyatlarıyla kar hadlerini gözönünde tutmak şar­tıyla daha basit usullerle tespit edebileceklerine ilişkin eski hüküm aynen ko­runmuş, ancak bu hüküm 1.1.1981 tarihinden itibaren 2365 sayılı kanun de­ğişikliği ile yürürlükten kaldırılmıştır.

b) Genel Kabul Görmüş Dağıtım Ölçüleri

Genel üretim giderlerinin üretim yerlerine mantıklı ölçüler içinde dağıtıla-bilmesi için bazı yükleme veya dağıtım ölçülerine ihtiyaç vardır. Seçilecek da­ğıtım ölçülerinin üretim miktarı ve değeri ile anlamlı bir ilişkisi olması ve üre­tim giderlerini temsil edebilme özelliği olmalıdır. İmalat işletmelerinde en çok kullanılan dağıtım ölçüleri şunlardır.

-Üretim miktarı, -Direkt işçilik gideri, -Direkt hammadde gideri, -Direkt işçilik saati, -Makine saati,

ba) Üretim Miktarı

Genel üretim giderlerinin dağıtımında üretim miktarının (adet, kg, İt vs.) ölçü olarak alınabilmesi için, üretimin bir çeşit olması veya ürünlerin birbirine . benzer çeşitlerden oluşması gerekir. Tek tip ürün üretilmesi halinde hesaplama daha kolaydır. Genel üretim giderinin ürün miktarına bölünmesi ile ürün ba­şına düşen genel üretim gideri hesaplanır. Ürün çeşidi birden fazlaysa adetle birlikte ağırlık da dağıtım ölçüsü olarak kullanılabilir.

bb) Direkt İşçilik Gideri

Gider yerleri arasında işçi ücretleri arasında önemli bir farkın olmadığı iş­letmelerde, genel üretim giderinin dağıtımında direkt işçilik gideri ölçüsü kul­lanılabilir. Belli bir dönemdeki (ay veya yıl) genel üretim giderlerinin o gider yerindeki direkt işçilik giderine bölünmesi suretiyle bulunacak oran, o mamul grubu için yapılan direkt işçilik gideri ile çarpılarak, o mamul grubunun genel üretim giderlerinden alması gereken pay hesaplanır. Uygulamada en çok uygulanan maliyet dağıtım ölçülerinden birisi bu ölçüdür. Herhangi bir gider yeri merkezindeki belli bir dönemdeki genel üretim giderlerinin 300 lira, direkt işçilik giderlerinin de 1000 lira olduğu kabul edilirse, genel üretim gideri dağı­tım oranı (300/1000) % 30 olacaktır. O dönem içinde o üretim yerinde üretilen bir mamul grubu için 200 liralık direkt işçilik gideri yapılmış ise, bu mamul grubunun genel üretim giderinden alacağı pay (200*0,30)=60 lira olarak he­saplanacaktır.

be) Direkt Hammadde Gideri

Üretim maliyeti içinde hammadde ve malzemelerin önemli yer tuttuğu üre­timlerde uygulanan bir dağıtım ölçüsüdür. Üretimde kullanılan hammaddeler ve malzemeler arasında değer farkı yüksek ise, dağıtım sağlıklı sonuç vermez. Hesaplama şekli direkt işçilik giderinde olduğu gibidir.

bd) Direkt İşçilik Saati

İşgücünün yoğun olduğu sanayi kuruluşlarında veya gider yerlerinde, ürüne yüklenecek genel üretim giderinin hesabında, o ürünün üretilmesinde

kullanılan direkt işçilik saati bir ölçü olarak alınabilir. Belli bir dönemdeki ge­nel üretim giderinin direkt işçilik saatine bölünmesiyle bulunacak tutar, ilgili ürün grubu için kullanılan direkt işçilik saatiyle çarpılarak, o mamulün genel üretim giderinden alacağı pay bulunur. Örnek: (D) gider merkezindeki aylık genel üretim gideri 20 milyon lira, direkt işçilik saati 100.000 saat ise, genel üretim gideri yükleme katsayısı ( 20.000.000./ 100.000)= 200TL/saat olarak hesaplanacaktır. İlgili üretim merkezinde üretilen bir mamul için 5.000 saat direkt işçilik harcanmışsa, söz konusu ürüne genel üretim giderlerinden veril­mesi gereken pay (5.000.*200.)= 1.000.000 liradır.

be) Makine Saati

Üretim sürecinde makine kullanımının etkin olduğu işletmelerde, genel üretim gideri, kullanılan makine saati esas alınarak da dağıtılabilir. Toplam ge­nel üretim giderinin toplam makine saatine bölünmesiyle bulunacak rakam, saat başına düşen genel üretim payını gösterir. Bu yöntemin kullanılabilmesi için her makinenin çalıştığı sürenin özel sayaç veya kartlarla ölçülmesi gerekir. Özellikle sipariş üzerine çalışan işletmelerde makine saati ile maliyet yükleme sayısı (TL/makine saati) çarpılarak, o sipariş için yapılan genel üretim gideri hesaplanır. Örnek: (A) gider merkezindeki aylık genel üretim gideri 10 milyon lira ve aylık makine saati 200 ise, saat başına düşen genel üretim gideri 10.000.000./200= 50.000 TL/saat olacaktır. Herhangi bir mal grubu veya si­pariş için 50 makine saati çalışılmış ise, ilgili siparişe veya üretime yüklenmesi gereken genel üretim gideri (50*50.000.)= 2.500.000 TL olacaktır.

bf) İlk Maliyet (İlk Madde ve Direkt İşçilik)

Genel üretim giderlerinin dağıtımı üretilen malın maliyetine giren direkt hammadde ve direkt işçilik giderleri toplamı esas alınarak da yapılabilir. Üretim yerindeki üretim maliyetini en iyi ilkmadde ve direkt işçilik gideri tem­sil edebiliyorsa bu yöntemin kullanılması daha doğru sonuç verecektir.

ÖRNEK: (C) üretim yerindeki makinaların hesaplanan aylık amortismanı 5.000.000. liradır. Aynı üretim yerinin ilkmadde ve malzeme ile direkt işçilik gideri toplamı ise 80 milyon liradır. Üretilen (X) mamulüne ait ilk maliyet (ilkmadde ve malzeme + direkt işçilik) 30 milyon lira ise (X) mamulüne yüklenecek genel üretim gideri (amortisman payı) (5.000.000/ 80.000.000= 0,0625*30.000.000=) 1.875.000 lira olacaktır.



D- GENEL İDARE (YÖNETİM) GİDERLERİ

Vergi Usul Kanunu'nda genel yönetim giderlerinin tanımı yapılmamıştır. Genel yönetim giderlerinden imal edilen malın maliyetine pay verilip verilme­mesi mükelleflerin tercihine bırakılmıştır.

THP'na göre maliyet hesaplarını 7/A seçeneğine göre izleyecek işletmeler, yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri,kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk işleri, kredi ve tahsilatı da kapsayan muhasebe ve mali işler servislerinin giderlerini 770-Genel Yönetim Giderleri'ne borç kaydedeceklerdir.

İşletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan mal maliyeti ile doğrudan ilişki kurulamayan endirekt malzeme, en­direkt işçilik, personel giderleri, dışandan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, vergi, resim ve harçlar ile amortisman giderleri, 7/A seçeneğinde, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı alacağı ile, 7/B seçeneğinde ise 798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı alacağı ile faaliyet giderleri grubunda bulunan 632- Genel Yönetim Giderleri'ne devredilir. 7/B seçeneğinde ise üre­timle doğrudan ilgili olmayan giderler 790-797 no.lu gider çeşitleri hesapla­rında izlenecek olup, fonksiyonlarına dönüştürüldükten sonra 798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabına alacak kaydedilirken ilgili fonksiyon hesabına borç kaydedilir.

İşletmenin genel yönetim fonksiyonu ile ilgili olarak yapılan ve üretimle ya da satılan malın maliyeti ile doğrudan ilişkisi kurulamayan endirekt malzeme, endirekt işçilik, personel giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çe­şitli giderler, vergi resim ve harçlar, amortisman giderleri "632- Genel Yönetim Giderleri (-) " hesabı içinde gösterilir. Dönem sollarında, 7/A seçe­neğinde, 771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı alacağl ile, 7/B se­çeneğinde ise, fonksiyonlarına dönüştürülerek 798- Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı alacağı ile 632- Genel Yönetim Giderleri hesabına devredilir.

Dönem sonlarında genel yönetim giderleri hesabı 690-Dönem Karı veya Zararı Hesabının borcuna gider hesabı olarak kaydedilir.

İşletmelerin genel yönetim giderlerinden imal edilen emtianın maliyetine pay vermek istemeleri halinde, ne şekilde muhasebe kaydı yapılacağı THP'-nında belirtilmemiştir. Tebliğe göre, genel yönetim giderlerinde yer alan tutar­ların tamamı dönem sonlarında gelir tablosu hesapları arasında yer alan 632-Genel Yönetim Giderleri Hesabına devredilecek olup, bu hesap da 690 no.lu Dönem Karı veya Zararı Hesabına aktarılacaktır. Bilindiği gibi, genel yönetim giderlerinden imal edilen emtianın maliyetine pay verilmesi, stok miktarına bağlı olarak dönem matrahını yükseltici rol oynar.

Genel giderler olarak bilinen giderler THP'nda "Genel Yönetim Gider­leri" adı altında toplanmıştır. Bu giderlerin hangi giderler olduğu GVK'nun 40. ve KVK"nun 14. maddesinde "indirilecek giderler" başlıkları altında sayılmıştır. Vergi uygulamasında bu giderler dikkate alınacak olmakla birlikte, THP'nda belirtilen genel yönetim giderleri kapsamındaki giderlerden, vergi kanunlarınca indirimi kabul edilmeyen giderler de genel yönetim giderleri he­sabında izlenecek, ancak vergi matrahının tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler ayrıca dikkate alınacaktır.



E- AMBALAJ GİDERLERİ

VUK'nun 275/5. maddesine göre işletmelerin ambalajlı olarak piyasaya arzetmesi zaruri olan mamullere ait ambalaj malzemesini maliyet bedeline ilave etmek zorundadırlar.

Türk vergi uygulamasında, satış masraflarından sadece ambalajlı olarak pi­yasaya arzedilmesi zorunlu olan mallarda ambalaj malzemesi bedelinin mali­yete alınması kabul edilmiş olup, taşıt giderleri, reklam giderleri genel gider sayılmıştır. Maliyete girecek ambalaj malzemesine örnek olarak, konservede teneke kutu, çimentoda çuval veya torba, yağda teneke, şarapta şişe gibi ambalaj malzemeleridir. (5432 sayılı VUK gerekçesinden)

THP'nında ambalaj malzemeleri ile ilgili olarak herhangi bir hesap adı açılmamıştır. Ancak, imalat işletmelerinin 710- Direkt İlkmadde ve Malzeme

Giderleri hesabının altında bir alt hesap açarak bu tür giderlerini izlenmesi ge­rekir. Çünkü ambalaj malzemeleri malın maliyetine katılması gereken bir mali­yet unsurudur. Ambalaj giderleri duruma göre 730-Genel Üretim Giderleri he­sabında da izlenebilir.

Ambalaj malzemesinin malın satışı sırasında kullanılması halinde, bu tür ambalaj malzemeleri satış gideri olarak değerlendirilmelidir. Örneğin, satılan malın taşınması için müşterilere bedelsiz olarak verilen ambalaj malzemeleri bu türdendir. Herhangi bir ambalaj malzemesinin müşteriye bir bedel karşılığı ve­rilmesi halinde bu malzemelerin ayrı bir emtia gibi değerlendirilmesi gerekir. Geri dönüşü mümkün ve mutad olan ambalaj malzemelerinin ise, sıvılaştırıl­mış petrol gazı tüplerinde olduğu gibi, maliyetinin depozito bedeli üzerinden aktifleştirilmesi gerekir.





--------------------------------------------------------------------------------
SMMM Ahmet BARLAK

 

[türküleryanmaz]

Ynt: İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

Linkler çalışmıyor yeniden eklermisiniz?

 

[AYSE]

Ynt: İmalat işletmeleri için imalat randıman tabloları

H. Enes KOÇ

SMMM - Denetçi

Doktora Öğrencisi

Başarılı, çalışkan ve saygılı. Özellikle mesleğimizde örnek bir mali müşavir. Kendisine burdan selamlar