N
25.11.2008 Hakan ÜZELTÜRK [email protected]
Birkaç senedir üzerinde çalışılan kayıtdışı ekonomi ile mücadele programının eylem planının hayata geçirileceği haberleri gündemde. Konuyu değerlendirmeden önce planda yer alan temel noktalara bakıldığında bunlardan bazılarının uygulamaya geçirildiği, bazılarıyla ilgili çalışmaların ise yapıldığı ve yapılacağı görülecektir. Dolayısıyla tarih olarak bakıldığında da 2008 başlangıçlı bir planın başlamış olması doğal olup aslında içerik olarak da zaten yapılması gereken fakat bugüne kadar yapılamayan hususların bir listesi verilmektedir.
Plânda temel noktalar olarak kayıtdışı istihdam ihbarları ve kanunlarda yer alan kayıtdışılığa sebep olan hususlar konusunda çalışmalar yapılacağı, ücretlerin bankalar vasıtasıyla ödenmesi ve part-time çalışanlara isteğe bağlı sigorta primi ödeme imkânı getirilmesi, işlemlerin basitleştirilmesi amacıyla bilgi ve belge talebi, yoklama fişlerindeki bilgilerin kontrolü, işyeri denetimlerinin artması yanında LPG ve petrol piyasalarının gözetim ve denetiminin sağlanması, akaryakıt satışlarının on-line takibinin yapılarak analiz laboratuvarları kurulması, fuel oil, gazyağı ve nafta ürünlerinde ulusal marker uygulamasına geçilmesi, 10 numaralı yağa ilişkin düzenlemeler yapılması yer almaktadır.
Bunların yanında gümrüklerdeki işlemlerin basitleştirilmesi ve mevzuatın sadeleştirilmesi, beyannamelerde iyileştirmeler, inşaat sektöründe KDV rejiminin yeniden düzenlenmesi, KDV iadeleri için kod sistemi oluşturulması, MTV ve Damga Vergisi genel tebliğlerinin birer tebliğde toplanması, mükellef hizmetleri standartlarının belirlenmesi, vergi uyum maliyetinin hesaplanması ve azaltılması, sosyal güvenlik bilgilendirme notları hazırlanması planda yer alan diğer önlemlerdir.
Yapılacak çalışmalar arasında lisanslı depoculuk alanı, elektronik fatura modeli oluşturulması, elektronik belge çalışmaları yapılması, sanal ortamda açık artırma suretiyle yapılan satışlarda KDV rejimi, muhasebe kayıtlarının elektronik ortamda saklanması standartları, Taşıt Kimlik Birimi Sistemi, bandrol, kayıtdışı hasılat ve serbest meslek erbabının denetlenmesi, Elektronik Defter Projesi çalışmaları, SGK'ya iletilmek üzere kayıt dışı işçi çalıştıran firmalar ve çalıştırılan kişiler hakkında raporlar düzenlenmesi, risk analizine dayalı vergi inceleme sayısının artırılması, kayıt dışı istihdam ve işlemlere ilişkin ihbar ve şikayetler konusunda Gelir İdaresi Başkanlığı yükünün azaltılması, "Yüksek Riskli Mükellefler Matrisi" oluşturularak vergi inceleme birimleri ile paylaşılması, kaçakçılıkla mücadelede etkinliği artıracak önlemlerin alınması hususları da bulunmaktadır.
Bütün bunların yanında banka kartları alt yapısının iyileştirilmesi, iş müfettişlerine dizüstü bilgisayar verilmesi, veri tabanının güçlendirilmesi, TPDK veri tabanındaki bilgilerin kaydı ve risk analizi konularında çalışılması, tütün mamulü ve alkollü içkilerde Ortak Eylem Planı'nın uygulamaya konulması, potansiyel sigortalı sayılabilecek kişilere ilişkin bilgilerin tesbiti, Bilgi bankasının ve hâl kayıt sistemi kurulması, Merkezi Tüzel Kişilik Kayıt Projesi'nin gerçekleştirilmesi, sanayi envanteri oluşturulması, kayıtdışı istihdam cezalarının etkinleştirilmesi, dış ticaret ve gümrük konularında bir Çağrı Merkezi kurulması da alınacak önlemler arasındadır.
Eylem planında yer alan uygulamaların tümünün doğrudan etkili önlemler olmadığı görülmektedir. Bununla birlikte bir başlangıç teşkil etmesi bakımından önemlidir. Özellikle kanunlardaki eksiklerin tespiti konusunda yapılacak çalışmalarda basında yer alan vergi yazıları iyi bir başlangıç olabilecektir. Ama asıl dikkat edilmesi gereken kayıtdışı ekonomi konusunda 2001 krizinin etkileri ve şimdiki krizdeki zamanlamadır. Zira bugünlerde uygulamacılar ve idareciler eylem planında yer alan düzenlemelerin aksine bazı önlemlerden bahsetmektedirler. Küresel krizle mücadelede öncelikleri iyi belirlemek gerekmektedir.