Kıst Amortisman Hk.
- Konbuyu başlatan beyhansrn
- Başlangıç tarihi
Ynt: Kıst amortisman hk.
Merhaba
"R.G.' de yayımlanan 4108 sayılı kanunun 6. maddesiyle ve 320. maddesinde bahsedilen 2. fıkrası hükmü 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve kıst amortisman uygulaması sadece binek otomobillerle sınırlandırılmıştır. "
Bilginize
Merhaba
"R.G.' de yayımlanan 4108 sayılı kanunun 6. maddesiyle ve 320. maddesinde bahsedilen 2. fıkrası hükmü 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve kıst amortisman uygulaması sadece binek otomobillerle sınırlandırılmıştır. "
Bilginize
Ynt: Kıst Amortisman Hk.
Selamlar.
Öncelikle şunu belirtmekte yarar görüyorum.Sadece bu soru için değil,fakat genelde yapılan maalesef bu.Bazı sorular vardır ki google'dan yazılsa dahi onlarca yorum bulunabilecek sorulardır.Tabi biraz zaman ayırıp araştırmak gerekir.Diğer arkadaşlarında bu konuda özen göstermesini rica ediyorumSayın Beyhansrn biraz alınacak ama
biraz hazırcılıktan uzaklaşıp araştırmaya yönelebilirsek çok daha fazla bilgiye ulaşabileceğiz. Bu düşüncemi ne zamandır paylaşmak istiyordum kısmet bu mesajaymış .O nedenle sayın Beyhansrn arkadaşımızdan özür diliyorum. Google kıst amortisman yazdım ilk çıkan linki paylaşmak istiyorum.Umarım faydalı olur.
AMORTİSMAN MEVZUU VE KIST AMORTİSMAN
UYGULAMALARINDAKİ SON YAPILANMALAR
Dr. Levent DEMİRDAĞ
Vergi Denetmeni ve
K.Ü.İ.ve İ.B. F. Öğretim Görevlisi
Dilek SEVİMKAN
Vergi Denetmeni
I- GİRİŞ
İşletmeler ekonomik/sosyal amaçlarını gerçekleştirmek için satın aldıkları ve kullandıkları birtakım iktisadi değerlerin zaman içerisinde fiziki veya teknik ömürlerinin sona ermesi dolayısı ile değer kaybına uğramaları, bilinen bir gerçektir. Amortismanın amacıda bu iktisadi varlıkların değerlerinde meydana gelen değer kayıplarını sonuç hesaplarına yazmak suretiyle sermayenin bütünlüğünü korumaktır.
İşletmelerin başlangıç ya da sabit kıymetin işletmeye dahil edildiği tarihteki sermayelerini koruyabilmeleri her zaman işletmelerin gerçek ve sıhhatli görünümünü veren bir bilançoya sahip olmasının yanında, vergi mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilecek bir uygulama da, amme alacağının doğru bir şekilde tahsiline de olanak verecektir. Buradan hareketle, amortismanın vergisel ve ekonomik açıdan önemi, mevzuu, uygulamaya ilişkin yapılan düzenlemeleri açıklamaya çalışacağız.
II- AMORTİSMAMN TAMMI VE KONUSU
Amortisman ayrılması, iktisadi varlığın maliyetinin bu varlığın faydalı ömrüne sistematik bir şekilde dağıtılması işlemidir. Gerçekten işletmelerde bir yıldan fazla kullanılan, aşınma ve yıpranmaya uğrayan duran varlıkların değeri,faydalı ömürleri içinde amortismân ayrılmak suretiyle yok edilir. (1)
Amortismanların iktisat politikalarında bir araç olarak kullanılması vergi hukukunda yapılan değişiklikler ile mümkün olmaktadır. Bir taraftan para değerindeki düşmenin biriken amortismanların işletmedeki görevini yerine getirmesinde yetersiz kalması, diğer taraftan yatırımların hızlandırılması için kaynak yaratmalarının özendirilmesi dolayısıyla amortisman hukukunda belirleyici düzenlemelere yer verilmiştir.
Türk Vergi Sisteminde amortisman, 213 sayılı VUK' nun 313 üncü maddesinde; gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin işletmelerin aktiflerinde yer alan ve işletmede bir yıldan fazla kullanılan, yıpranmaya aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerin ve bunlarım mütemmim cüz ve teferruatları, tesisat ve makinalar, gemiler ve diğer taşıtlar, gayri maddi haklar, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin adı geçen Kanunun genel esaslarına göre tesbit edilen değerlerinin yok edilmesi şeklinde tanımlanmıştır.
Mali yönetim bakımından amortismanların işlevi 3 grupta toplanabilir
* Amortisman ayrılması, maddi duran varlıkların değerinin faydalı ömürlerine dağıtılmasına olanak vererek, işletmenin cari giderleri belirlenirken, sermaye harcamalarından her hesap dönemine düşen payını da hesaba katılmasını sağlar.
* İktisadi kıymetlerin değerlendirilmesine olanak verir.
* Faydalı ömürleri sonunda yenilenebilmesi için gerekli mali olanakları sağlar.
Amortismana Konu Varlıklar:
Amortismanlar, birden fazla üretim sürecine ya da işletme çalışmalarına katılan varlıklar için ayrılırlar.
VUK.nda amortismana konu varlıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
a) Maddi ve gayri maddi duran varlıklar (269. ve 313. md)
- Gayri menkuller,
- Gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatları,
- Tesisat ve makinalar,
- Gemiler ve diğer taşıtlar,
- Gayri maddi haklar (Gayrimenkul olarak tapuya tescil irtica ve intifa haklan ile edebi ve sınai nitelikteki imtiyaz, ihtina beratı, telif hakkı, alameti farika ve ticaret unvanı gibi)
- alet, edevat, demirbaş, eşya, sinema filmleri, mefruşat,
b) Tarım işletmelerinde oluşturulan meyvelik, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle, incir bahçesi ve bağlar gibi tarım tesisleri, işletmede inşa edilen yollar (arazi üstü tertipler, yol, su kuyusu, kanalet vb.)
VUK nun 313. maddesinde "Boş arsa ve araziler amortismana tabi değildir" hükmü yer almaktadır. Maddede, arazi ve arsaların amortismana tabi tutulmama koşulu "boş" , olmalarına bağlanmıştır. Yıpranma, aşınma, ya da değerden düşmeye maruz bulunmayan, doğal olarak sonsuz yararlı bir ömre sahip olan doğal kaynaklar ilke olarak amortismana tabi olmamaktadır. Arsa ve binalar genelde ayrı ayrı ekonomik değer almalarına rağmen, uygulamada değerlerinin birleştirilmesi durumunda arazi ve arsalarda amortismana tabi tutulmaktadır.
c) Alacaklar
Tahsil olanağı kuşkulu, tahsil olanağını tamamen yitirmiş ya da tahsilinden vazgeçilen kanun tabiriyle şüpheli, değersiz ve vazgeçilen alacakların değerinin yok edilmesine de kanun düzenlemesiyle yer verilmiştir. (WK md. 322,323,324)
Ancak, alacakların amortismanı olarak ele alınan bu "yok edilme" amortismanlarla değil,. karşılık ayırma konusuyla ilintilidir.
d) Aktifleştirilen giderler
Aktifleştirilen giderler, bir başka deyişle birden fazla hesap dönemine ilişkin giderler, işletmenin cari faaliyetinden doğmayan, büyük bir olasılıkla işletmenin gelecek hesap dönemlerinde elde edeceği gelirle ilgili olan ve belli zaman aralıkları ile yinelenmeyen giderlerdir. Bunlara örnek olarak kuruluş, örgütlenme giderleri, araştırma-geliştirme giderleri özel maliyet bedelleri,hisse senedi ihraç giderleri, tahvil ihraç iskontoları vb. gösterilebilir.
e) İmtiyazlı şirketlerde sermaye
İmtiyazlı işletme varlıklarının özel amortisman sürelerinin bulunduğu VLJK' nun 325 inci maddesinde düzenlenmiş olup, bu işletme tesisatlarımın imtiyaz süresinden sonra bedelsiz olarak devretse devletçe belirlenen bir teşekküle yâ da belediyelere devredilmesi imtiyaz name gereği olduğu durumlarda, imtiyazlı işletme sermayesi bu süre içinde itfa edilebilir.
Madenlerin ve taşocaklarının imtiyaz ve maliyet bedelleri işletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taşocaklarının imtiyaz ve maliyet bedelleri ilgililerin müracaatları üzerine büyüklük ve maliyetlerine göre her maden ve taşocağı için ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca tesbit edilecek nispetler üzerinden yok edilirler.
Amortismana tabi olup;
1- Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden,
2- Yeni icatlar dolayısıyla teknik ömürleri tamamen veya kısmen biten,
3- Fazla çalışmaya tâbi tutuldukları için normalin üstünde aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;
menkul ve gayri menkullerle, haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ilgili bakanlıkların mütalâası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin maliyetine göre ayrı ayrı belli edilen amortisman nispetleri uygulanır.
III- AMORTİSMAN AYRILABİLMESI İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR
VUK' nun 313. maddesine göre bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için şu 5 koşulun birlikte gerçekleşmesi gereklidir.
l- Duran varlığın işletmede 1 yıldan fazla kullanılması.
Yasada öngörülen amortisman yöntemleri iktisadi varlıklarım değerlerini yıllara ayırarak yok etmeyi belirlediğinden, iktisadi varlık bir yıl içinde kullanılıyor ve değerini tamamen ya da kısmen yitiriyorsa, bu varlık , için amortisman ayrılmalıdır. Buradaki "bir yıldan fazla" deyiminden birden fazla muhasebe dönemi anlaşılmalıdır.
2- Duran varlığın yıpranma, aşınma ve kıymetten düşmesi. İşletmede 1 yıldan fazla bir süre ile kullanılacak nitelikte olmakla beraber, aşınmaya, yıpranmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunmayan kıymetler için amortisman ayrılması söz konusu olamaz. Örnek olarak boş arazi ve arsalar 1 yıldan fazla kullanıldığı halde yıpranması, aşınması ve çoğu kez değer yitirmesi ve yenilenmesi söz konusu olmayan varlıklar olduğundan amortisman ayırımı yapılmayacaktır.
3- Duran varlığın işletmenin envanterine kayıtlı olması
İktisadi kıymetler, gerek bilanço gerekse işletme hesabı esasına göre defter tutan tüccarlar ile gerçek usulde vergiye tabi serbest meslek erbabı ve çiftçilerde; V.U.K.' nun 189. maddesi hükmü uyarınca ve bu madde de belirtilen esaslara göre envantere alınırlar. Eğer sabit kıymet envantere dahil değil ise, bu kıymet için amortisman ayrılamaz.
Duran varlıklar için ayrılan amortismanlar aşağıda belirtildiği üzere
- Envanter defterine,
- Amortisman defterine
- Duran varlık ve amortisman listelerine kaydedilecektir.
4- Duran varlığın kullanıma hazır durumda bulunması: Varlıkların işletmede kullanılıp kullanılmadığının saptırılması güç bir iştir. Kullanılabilir durumda olan kıymet aktife alınmışsa fiilen kullanıldığı varsayımıyla amortisman uygulamasına başlanılmalıdır. Yani amortisman uygulamasında varlığın fiilen kullanımı koşulu aranmayacak kıymetin işletme faaliyetinde kullanılabilir durumda olduğu saptandıktan sonra amortisman ayrılabilir. Ancak işletme faaliyetine tahsisi henüz mümkün olmayan varlıklar için amortisman uygulanamayacak. Bu kıymetler işletmenin aktifinde kayıtlı olsa bile, kullanılabilir durumda olmadıklarından amortisman uygulamasına başlanılamayacaktır. Bu kıymetlerin işletmede kullanılması için montajı gerekli olanların montajının tamamlanması inşa veya imal edilenlerde ise inşa veya imal işleminin tamamlanması sonucunda artık bu varlıklar işletmede kullanabilir hale gelmiştir ve fiilen kullanılıp kullanılmadığına bakılmaksızın amortismana tabi tutulabilir.
5- Duran Varlıkların değerinin belirli bir düzeyi aşması.
VUK nun 313 üncü maddesinin ikinci fıkrasında (946 S.K. nun 1. maddesi ve 94/6296 sayılı kararla arttırılan miktar) değeri 5.000.000 lirayı aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 5.000.000 lirayı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlarını, amortismana tabi tutulmaksızın bir defada gider yazılabilmesi esası getirilmiştir.
Yukarıda yazılı bu varlıkların bu bedelleri istenirse amortisman yoluyla gidere atılmak suretiyle bir defada yok edileceği mükellefin seçimlik hakkına bırakılmıştır. Ancak bu hak varlığın işletme kayıtlarına girdiği yılda kullanılmalıdır.
Aralarında iktisadi veya teknik bakımdan bir bütünlük arz eden alet, edevat ve demirbaşlar için yukarıda belirtilen miktar tek tek değil de topluca göz önünde bulundurulur. Örneğin bir lokantanın mutfağı için alınan çatal, bıçak, yemek tabakları gibi malzemeler bir bütün olarak dikkate alınması, farklı tarihlerde ya da farklı firmalardan satın alınsalar bile toplam tutar 5.000.000.- TL'yi aşarsa üzerinden amortismana tabi tutulur.
Amortisman Süresi Ya da Oranı
Amortisman süresi, iktisadi kıymetin yararlı ömrü tesbit edilerek belirlenir. Ancak vergi mevzuatımızda amortisman süresi son düzenlemeye göre uygulama genelinde 5 yıl olarak tayin edilmiştir. Bu belirleme yıl olarak değil oran olarak yapılmıştır. bu oran en fazla %20 dir. (VUK mad. 315) Amortismana tabi iktisadi kıymetler aktife girdiği yıldan başlamak üzere (1) rakamını uygulanan amortisman oranına bölmek suretiyle süre bulunur. ( 1:020 = 5 yıl gibi) ATİK' in yararlı gerçek ömrü bazen bu genel uygulamanın daha altında veya üstünde olabilmektedir. Süre uygulamasında bu durumun göz ardı edilmesi amortisman mevzuatının eleştirilen bir yönüdür.
Amortisman süreleri 3 bölümde ele alınmaktadır:
1- %20' yi aşmayan yüzdelerle belirlenen amortisman ayırma süreleri
2- %20' nin altında belirlenen amortisman süreleri
3- %20 nin üzerinde belirlenen amortisman süreleri
IV AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ
Vergi usul kanunun 315, mük 315,316 ve 317. maddelerinde düzenlenen amortisman ayırma yöntemleri şöyledir:
1- Normal amortisman: Sabit yüzdelerle iktisadi kıymet değerinin yok edilmesindir. Bu usule göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.
2- Azalan bakiyeye göre amortisman: Her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, daha önce ayrılmış bulunan amortisman toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Bu usulde uygulanacak amortisman nispeti %40 ı geçmemek üzere normal amortisman nispetinin 2 iki katıdır. Azalan bakiyeler yönteminden normal amortisman yöntemine dönülebilir. Bu durum bilanço dip notlarında belirtilmelidir.
3- Madenlerde amortisman: adından da anlaşılacağı gibi, maden ve taş ocakları için Maliye ve Sanayi Bakanlığınca belli edilecek nispetler üzerinden tükenme payı ayrılır.
4- Fevkalade amortisman: Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelen ve cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınmaya maruz kalan duran varlıklar için mükelleflerin müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı' nca işin maliyetine göre ayrı ayrı nispetler belli edilir.
6.7.1994 tarihli R.G. de yayımlanan 4008 sayılı kanunla amortismanlarda 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere WK' nun 315. maddesi ve mük. 315. maddeleriyle nispetleri değiştirilmiş 320. maddesi ile de amortismanlarda kıst dönem uygulaması getirilmiştir. Konuyla ilgili olarak 2.6.1995 tarihli R.G.' de yayımlanan 4108 sayılı kanunun 6. maddesiyle ve 320. maddesinin yukarıda bahsedilen 2. fıkrası hükmü 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve kıst amortisman uygulaması sadece binek otomobillerle sınırlandırılmıştır.
Yazımızın ilerleyen bölümlerinde 4008 sayılı yasa öncesi uygulanan 4008 sayılı kanunla yapılan değişiklikler ve son uygulama izah edilmeye çalışılacaktır.
V- AMORTİSMAN ORANLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
1-VUK' nun 315. maddesine göre en yüksek normal amortisman oranı %25 olarak belirlenmişti. Aynı kanunun mük. 315. maddesine göre de bilanço esasına göre defter tutanların yararlanabildikleri azalan bakiyeler usulüne göre en yüksek amortisman oranı ise %50 idi.
4008 sayılı kanun ile söz konusu maddelerde belirtilen oranlar düşürülmüştür. Buna göre, normal amortisman oranı %25' den %20' ye, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman oranı ise %50' den %40' a indirilmiştir.
Bu değişiklik 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olacaktır. 1.1.1995 tarihinden önce alman duran varlıklar için ise 1995'i izleyen yıllarda ilk uyguladığı oran olan (%25) üzerinden amortismana devam edecektir.
2- Duran varlıklarda kıst amortisman uygulaması:
4008 sayılı kanunun 12. maddesiyle WK nun 320. maddesinde değişiklik yapılmadan önce yılın son gününde bile işletmeye alınan, amortismana tabi iktisadi kıymetlere bir tam yıl üzerinden amortisman hesaplanıyor, böylece mükellefler karlarını aşağı çekebiliyorlardı.
Yapılan değişiklikle; iktisadi kıymetlerin aktife girdiği ilk hesap döneminde, dönemin bitimine kaç ay kalmışsa, o ay kesri tam sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılması ve amortisman ayrılmayan süreye isabet eden ilk yıl için bakiye değerin itfa süresinin son yılında yok edilmesi esası getirilmiştir.
Bu hükmün yürürlülük tarihi bu esasın uygulanmasına kanunun yürürlülük (6.7.1994) tarihinden başlanacak ve bu tarihten itibaren işletmenin aktifine giren tüm iktisadi kıymetler için kıst amortisman uygulanacaktır.
2.6.1995 tarihinde yayımlanan 4108 sayılı kanunla kıst amortisman uygulamasına farklı bir boyut getirilmiş olup,
Kıst amortisman uygulamasının getiriliş amacı, amortisman müessesesinin kötüye kullanımını önlemektir. Buradan kıst amortisman kapsamına tüm aktif kıymetler alınmış, kötüye kullanıma konu olmayan sabit kıymetler açısından sakıncalar doğurmuştur. Örneğin yatırım süresi uzun olan yatımların aktife alındığı yılda kıst amortisman uygulaması gibi.
Son uygulamaya gelince; kanunun 6. maddesi ile , kıst amortisman uygulamasının kapsamı sınırlandırılmış. V.U.K. nun 320. maddesinin 2. fırkası faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir şeklinde değiştirilmiştir.
Bu hükme göre, kıst amortisman uygulaması yalnızca, işletmelerin aktifinde kayıtlı binek otomobillerine münhasır olup, bunlar dışında kalan amortismana tabi diğer kıymetler için aktife alındıkları yılda tam amortisman ayrılacaktır. Faaliyetleri kısmen ya da tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya sair şekillerde işletmesi olan mükelleflerin bu amaçla kullandıkları binek otomobillerine kıst amortisman uygulanmayacaktır.
Binek otomobillerine ilişkin olarak aktife alındıkları yılda tam amortisman ayrılabilmesi için;
- İşletmenin faaliyet konulan arasında binek otomobillerin kiralanması veya sair şekillerde işletilmesi
- Binek otomobilinin esas itibariyle bu amaca tahsis edilmiş olması şartlan aranacaktır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1- Akgüç Öztin ?Mali Tablolar?
2- Kızılot Şükrü VUK Uygulamaları
3- 213 Sayılı VUK
4- 234-241 VUK Genel Tebliğleri
Selamlar.
Öncelikle şunu belirtmekte yarar görüyorum.Sadece bu soru için değil,fakat genelde yapılan maalesef bu.Bazı sorular vardır ki google'dan yazılsa dahi onlarca yorum bulunabilecek sorulardır.Tabi biraz zaman ayırıp araştırmak gerekir.Diğer arkadaşlarında bu konuda özen göstermesini rica ediyorumSayın Beyhansrn biraz alınacak ama
biraz hazırcılıktan uzaklaşıp araştırmaya yönelebilirsek çok daha fazla bilgiye ulaşabileceğiz. Bu düşüncemi ne zamandır paylaşmak istiyordum kısmet bu mesajaymış .O nedenle sayın Beyhansrn arkadaşımızdan özür diliyorum. Google kıst amortisman yazdım ilk çıkan linki paylaşmak istiyorum.Umarım faydalı olur.AMORTİSMAN MEVZUU VE KIST AMORTİSMAN
UYGULAMALARINDAKİ SON YAPILANMALAR
Dr. Levent DEMİRDAĞ
Vergi Denetmeni ve
K.Ü.İ.ve İ.B. F. Öğretim Görevlisi
Dilek SEVİMKAN
Vergi Denetmeni
I- GİRİŞ
İşletmeler ekonomik/sosyal amaçlarını gerçekleştirmek için satın aldıkları ve kullandıkları birtakım iktisadi değerlerin zaman içerisinde fiziki veya teknik ömürlerinin sona ermesi dolayısı ile değer kaybına uğramaları, bilinen bir gerçektir. Amortismanın amacıda bu iktisadi varlıkların değerlerinde meydana gelen değer kayıplarını sonuç hesaplarına yazmak suretiyle sermayenin bütünlüğünü korumaktır.
İşletmelerin başlangıç ya da sabit kıymetin işletmeye dahil edildiği tarihteki sermayelerini koruyabilmeleri her zaman işletmelerin gerçek ve sıhhatli görünümünü veren bir bilançoya sahip olmasının yanında, vergi mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilecek bir uygulama da, amme alacağının doğru bir şekilde tahsiline de olanak verecektir. Buradan hareketle, amortismanın vergisel ve ekonomik açıdan önemi, mevzuu, uygulamaya ilişkin yapılan düzenlemeleri açıklamaya çalışacağız.
II- AMORTİSMAMN TAMMI VE KONUSU
Amortisman ayrılması, iktisadi varlığın maliyetinin bu varlığın faydalı ömrüne sistematik bir şekilde dağıtılması işlemidir. Gerçekten işletmelerde bir yıldan fazla kullanılan, aşınma ve yıpranmaya uğrayan duran varlıkların değeri,faydalı ömürleri içinde amortismân ayrılmak suretiyle yok edilir. (1)
Amortismanların iktisat politikalarında bir araç olarak kullanılması vergi hukukunda yapılan değişiklikler ile mümkün olmaktadır. Bir taraftan para değerindeki düşmenin biriken amortismanların işletmedeki görevini yerine getirmesinde yetersiz kalması, diğer taraftan yatırımların hızlandırılması için kaynak yaratmalarının özendirilmesi dolayısıyla amortisman hukukunda belirleyici düzenlemelere yer verilmiştir.
Türk Vergi Sisteminde amortisman, 213 sayılı VUK' nun 313 üncü maddesinde; gerçek usulde vergilendirilen mükelleflerin işletmelerin aktiflerinde yer alan ve işletmede bir yıldan fazla kullanılan, yıpranmaya aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerin ve bunlarım mütemmim cüz ve teferruatları, tesisat ve makinalar, gemiler ve diğer taşıtlar, gayri maddi haklar, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin adı geçen Kanunun genel esaslarına göre tesbit edilen değerlerinin yok edilmesi şeklinde tanımlanmıştır.
Mali yönetim bakımından amortismanların işlevi 3 grupta toplanabilir
* Amortisman ayrılması, maddi duran varlıkların değerinin faydalı ömürlerine dağıtılmasına olanak vererek, işletmenin cari giderleri belirlenirken, sermaye harcamalarından her hesap dönemine düşen payını da hesaba katılmasını sağlar.
* İktisadi kıymetlerin değerlendirilmesine olanak verir.
* Faydalı ömürleri sonunda yenilenebilmesi için gerekli mali olanakları sağlar.
Amortismana Konu Varlıklar:
Amortismanlar, birden fazla üretim sürecine ya da işletme çalışmalarına katılan varlıklar için ayrılırlar.
VUK.nda amortismana konu varlıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir.
a) Maddi ve gayri maddi duran varlıklar (269. ve 313. md)
- Gayri menkuller,
- Gayrimenkullerin mütemmim cüzleri ve teferruatları,
- Tesisat ve makinalar,
- Gemiler ve diğer taşıtlar,
- Gayri maddi haklar (Gayrimenkul olarak tapuya tescil irtica ve intifa haklan ile edebi ve sınai nitelikteki imtiyaz, ihtina beratı, telif hakkı, alameti farika ve ticaret unvanı gibi)
- alet, edevat, demirbaş, eşya, sinema filmleri, mefruşat,
b) Tarım işletmelerinde oluşturulan meyvelik, dutluk, fındıklık, zeytinlik ve güllüklerle, incir bahçesi ve bağlar gibi tarım tesisleri, işletmede inşa edilen yollar (arazi üstü tertipler, yol, su kuyusu, kanalet vb.)
VUK nun 313. maddesinde "Boş arsa ve araziler amortismana tabi değildir" hükmü yer almaktadır. Maddede, arazi ve arsaların amortismana tabi tutulmama koşulu "boş" , olmalarına bağlanmıştır. Yıpranma, aşınma, ya da değerden düşmeye maruz bulunmayan, doğal olarak sonsuz yararlı bir ömre sahip olan doğal kaynaklar ilke olarak amortismana tabi olmamaktadır. Arsa ve binalar genelde ayrı ayrı ekonomik değer almalarına rağmen, uygulamada değerlerinin birleştirilmesi durumunda arazi ve arsalarda amortismana tabi tutulmaktadır.
c) Alacaklar
Tahsil olanağı kuşkulu, tahsil olanağını tamamen yitirmiş ya da tahsilinden vazgeçilen kanun tabiriyle şüpheli, değersiz ve vazgeçilen alacakların değerinin yok edilmesine de kanun düzenlemesiyle yer verilmiştir. (WK md. 322,323,324)
Ancak, alacakların amortismanı olarak ele alınan bu "yok edilme" amortismanlarla değil,. karşılık ayırma konusuyla ilintilidir.
d) Aktifleştirilen giderler
Aktifleştirilen giderler, bir başka deyişle birden fazla hesap dönemine ilişkin giderler, işletmenin cari faaliyetinden doğmayan, büyük bir olasılıkla işletmenin gelecek hesap dönemlerinde elde edeceği gelirle ilgili olan ve belli zaman aralıkları ile yinelenmeyen giderlerdir. Bunlara örnek olarak kuruluş, örgütlenme giderleri, araştırma-geliştirme giderleri özel maliyet bedelleri,hisse senedi ihraç giderleri, tahvil ihraç iskontoları vb. gösterilebilir.
e) İmtiyazlı şirketlerde sermaye
İmtiyazlı işletme varlıklarının özel amortisman sürelerinin bulunduğu VLJK' nun 325 inci maddesinde düzenlenmiş olup, bu işletme tesisatlarımın imtiyaz süresinden sonra bedelsiz olarak devretse devletçe belirlenen bir teşekküle yâ da belediyelere devredilmesi imtiyaz name gereği olduğu durumlarda, imtiyazlı işletme sermayesi bu süre içinde itfa edilebilir.
Madenlerin ve taşocaklarının imtiyaz ve maliyet bedelleri işletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taşocaklarının imtiyaz ve maliyet bedelleri ilgililerin müracaatları üzerine büyüklük ve maliyetlerine göre her maden ve taşocağı için ayrı olmak üzere Maliye ve Sanayi Bakanlıklarınca tesbit edilecek nispetler üzerinden yok edilirler.
Amortismana tabi olup;
1- Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden,
2- Yeni icatlar dolayısıyla teknik ömürleri tamamen veya kısmen biten,
3- Fazla çalışmaya tâbi tutuldukları için normalin üstünde aşınma ve yıpranmaya maruz kalan;
menkul ve gayri menkullerle, haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ilgili bakanlıkların mütalâası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin maliyetine göre ayrı ayrı belli edilen amortisman nispetleri uygulanır.
III- AMORTİSMAN AYRILABİLMESI İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR
VUK' nun 313. maddesine göre bir iktisadi kıymetin amortismana tabi tutulabilmesi için şu 5 koşulun birlikte gerçekleşmesi gereklidir.
l- Duran varlığın işletmede 1 yıldan fazla kullanılması.
Yasada öngörülen amortisman yöntemleri iktisadi varlıklarım değerlerini yıllara ayırarak yok etmeyi belirlediğinden, iktisadi varlık bir yıl içinde kullanılıyor ve değerini tamamen ya da kısmen yitiriyorsa, bu varlık , için amortisman ayrılmalıdır. Buradaki "bir yıldan fazla" deyiminden birden fazla muhasebe dönemi anlaşılmalıdır.
2- Duran varlığın yıpranma, aşınma ve kıymetten düşmesi. İşletmede 1 yıldan fazla bir süre ile kullanılacak nitelikte olmakla beraber, aşınmaya, yıpranmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunmayan kıymetler için amortisman ayrılması söz konusu olamaz. Örnek olarak boş arazi ve arsalar 1 yıldan fazla kullanıldığı halde yıpranması, aşınması ve çoğu kez değer yitirmesi ve yenilenmesi söz konusu olmayan varlıklar olduğundan amortisman ayırımı yapılmayacaktır.
3- Duran varlığın işletmenin envanterine kayıtlı olması
İktisadi kıymetler, gerek bilanço gerekse işletme hesabı esasına göre defter tutan tüccarlar ile gerçek usulde vergiye tabi serbest meslek erbabı ve çiftçilerde; V.U.K.' nun 189. maddesi hükmü uyarınca ve bu madde de belirtilen esaslara göre envantere alınırlar. Eğer sabit kıymet envantere dahil değil ise, bu kıymet için amortisman ayrılamaz.
Duran varlıklar için ayrılan amortismanlar aşağıda belirtildiği üzere
- Envanter defterine,
- Amortisman defterine
- Duran varlık ve amortisman listelerine kaydedilecektir.
4- Duran varlığın kullanıma hazır durumda bulunması: Varlıkların işletmede kullanılıp kullanılmadığının saptırılması güç bir iştir. Kullanılabilir durumda olan kıymet aktife alınmışsa fiilen kullanıldığı varsayımıyla amortisman uygulamasına başlanılmalıdır. Yani amortisman uygulamasında varlığın fiilen kullanımı koşulu aranmayacak kıymetin işletme faaliyetinde kullanılabilir durumda olduğu saptandıktan sonra amortisman ayrılabilir. Ancak işletme faaliyetine tahsisi henüz mümkün olmayan varlıklar için amortisman uygulanamayacak. Bu kıymetler işletmenin aktifinde kayıtlı olsa bile, kullanılabilir durumda olmadıklarından amortisman uygulamasına başlanılamayacaktır. Bu kıymetlerin işletmede kullanılması için montajı gerekli olanların montajının tamamlanması inşa veya imal edilenlerde ise inşa veya imal işleminin tamamlanması sonucunda artık bu varlıklar işletmede kullanabilir hale gelmiştir ve fiilen kullanılıp kullanılmadığına bakılmaksızın amortismana tabi tutulabilir.
5- Duran Varlıkların değerinin belirli bir düzeyi aşması.
VUK nun 313 üncü maddesinin ikinci fıkrasında (946 S.K. nun 1. maddesi ve 94/6296 sayılı kararla arttırılan miktar) değeri 5.000.000 lirayı aşmayan peştemallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 5.000.000 lirayı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlarını, amortismana tabi tutulmaksızın bir defada gider yazılabilmesi esası getirilmiştir.
Yukarıda yazılı bu varlıkların bu bedelleri istenirse amortisman yoluyla gidere atılmak suretiyle bir defada yok edileceği mükellefin seçimlik hakkına bırakılmıştır. Ancak bu hak varlığın işletme kayıtlarına girdiği yılda kullanılmalıdır.
Aralarında iktisadi veya teknik bakımdan bir bütünlük arz eden alet, edevat ve demirbaşlar için yukarıda belirtilen miktar tek tek değil de topluca göz önünde bulundurulur. Örneğin bir lokantanın mutfağı için alınan çatal, bıçak, yemek tabakları gibi malzemeler bir bütün olarak dikkate alınması, farklı tarihlerde ya da farklı firmalardan satın alınsalar bile toplam tutar 5.000.000.- TL'yi aşarsa üzerinden amortismana tabi tutulur.
Amortisman Süresi Ya da Oranı
Amortisman süresi, iktisadi kıymetin yararlı ömrü tesbit edilerek belirlenir. Ancak vergi mevzuatımızda amortisman süresi son düzenlemeye göre uygulama genelinde 5 yıl olarak tayin edilmiştir. Bu belirleme yıl olarak değil oran olarak yapılmıştır. bu oran en fazla %20 dir. (VUK mad. 315) Amortismana tabi iktisadi kıymetler aktife girdiği yıldan başlamak üzere (1) rakamını uygulanan amortisman oranına bölmek suretiyle süre bulunur. ( 1:020 = 5 yıl gibi) ATİK' in yararlı gerçek ömrü bazen bu genel uygulamanın daha altında veya üstünde olabilmektedir. Süre uygulamasında bu durumun göz ardı edilmesi amortisman mevzuatının eleştirilen bir yönüdür.
Amortisman süreleri 3 bölümde ele alınmaktadır:
1- %20' yi aşmayan yüzdelerle belirlenen amortisman ayırma süreleri
2- %20' nin altında belirlenen amortisman süreleri
3- %20 nin üzerinde belirlenen amortisman süreleri
IV AMORTİSMAN AYIRMA YÖNTEMLERİ
Vergi usul kanunun 315, mük 315,316 ve 317. maddelerinde düzenlenen amortisman ayırma yöntemleri şöyledir:
1- Normal amortisman: Sabit yüzdelerle iktisadi kıymet değerinin yok edilmesindir. Bu usule göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.
2- Azalan bakiyeye göre amortisman: Her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, daha önce ayrılmış bulunan amortisman toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Bu usulde uygulanacak amortisman nispeti %40 ı geçmemek üzere normal amortisman nispetinin 2 iki katıdır. Azalan bakiyeler yönteminden normal amortisman yöntemine dönülebilir. Bu durum bilanço dip notlarında belirtilmelidir.
3- Madenlerde amortisman: adından da anlaşılacağı gibi, maden ve taş ocakları için Maliye ve Sanayi Bakanlığınca belli edilecek nispetler üzerinden tükenme payı ayrılır.
4- Fevkalade amortisman: Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden yeni icatlar dolayısıyla teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelen ve cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınmaya maruz kalan duran varlıklar için mükelleflerin müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı' nca işin maliyetine göre ayrı ayrı nispetler belli edilir.
6.7.1994 tarihli R.G. de yayımlanan 4008 sayılı kanunla amortismanlarda 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere WK' nun 315. maddesi ve mük. 315. maddeleriyle nispetleri değiştirilmiş 320. maddesi ile de amortismanlarda kıst dönem uygulaması getirilmiştir. Konuyla ilgili olarak 2.6.1995 tarihli R.G.' de yayımlanan 4108 sayılı kanunun 6. maddesiyle ve 320. maddesinin yukarıda bahsedilen 2. fıkrası hükmü 1.1.1994 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve kıst amortisman uygulaması sadece binek otomobillerle sınırlandırılmıştır.
Yazımızın ilerleyen bölümlerinde 4008 sayılı yasa öncesi uygulanan 4008 sayılı kanunla yapılan değişiklikler ve son uygulama izah edilmeye çalışılacaktır.
V- AMORTİSMAN ORANLARINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER
1-VUK' nun 315. maddesine göre en yüksek normal amortisman oranı %25 olarak belirlenmişti. Aynı kanunun mük. 315. maddesine göre de bilanço esasına göre defter tutanların yararlanabildikleri azalan bakiyeler usulüne göre en yüksek amortisman oranı ise %50 idi.
4008 sayılı kanun ile söz konusu maddelerde belirtilen oranlar düşürülmüştür. Buna göre, normal amortisman oranı %25' den %20' ye, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman oranı ise %50' den %40' a indirilmiştir.
Bu değişiklik 1.1.1995 tarihinden itibaren geçerli olacaktır. 1.1.1995 tarihinden önce alman duran varlıklar için ise 1995'i izleyen yıllarda ilk uyguladığı oran olan (%25) üzerinden amortismana devam edecektir.
2- Duran varlıklarda kıst amortisman uygulaması:
4008 sayılı kanunun 12. maddesiyle WK nun 320. maddesinde değişiklik yapılmadan önce yılın son gününde bile işletmeye alınan, amortismana tabi iktisadi kıymetlere bir tam yıl üzerinden amortisman hesaplanıyor, böylece mükellefler karlarını aşağı çekebiliyorlardı.
Yapılan değişiklikle; iktisadi kıymetlerin aktife girdiği ilk hesap döneminde, dönemin bitimine kaç ay kalmışsa, o ay kesri tam sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılması ve amortisman ayrılmayan süreye isabet eden ilk yıl için bakiye değerin itfa süresinin son yılında yok edilmesi esası getirilmiştir.
Bu hükmün yürürlülük tarihi bu esasın uygulanmasına kanunun yürürlülük (6.7.1994) tarihinden başlanacak ve bu tarihten itibaren işletmenin aktifine giren tüm iktisadi kıymetler için kıst amortisman uygulanacaktır.
2.6.1995 tarihinde yayımlanan 4108 sayılı kanunla kıst amortisman uygulamasına farklı bir boyut getirilmiş olup,
Kıst amortisman uygulamasının getiriliş amacı, amortisman müessesesinin kötüye kullanımını önlemektir. Buradan kıst amortisman kapsamına tüm aktif kıymetler alınmış, kötüye kullanıma konu olmayan sabit kıymetler açısından sakıncalar doğurmuştur. Örneğin yatırım süresi uzun olan yatımların aktife alındığı yılda kıst amortisman uygulaması gibi.
Son uygulamaya gelince; kanunun 6. maddesi ile , kıst amortisman uygulamasının kapsamı sınırlandırılmış. V.U.K. nun 320. maddesinin 2. fırkası faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir şeklinde değiştirilmiştir.
Bu hükme göre, kıst amortisman uygulaması yalnızca, işletmelerin aktifinde kayıtlı binek otomobillerine münhasır olup, bunlar dışında kalan amortismana tabi diğer kıymetler için aktife alındıkları yılda tam amortisman ayrılacaktır. Faaliyetleri kısmen ya da tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya sair şekillerde işletmesi olan mükelleflerin bu amaçla kullandıkları binek otomobillerine kıst amortisman uygulanmayacaktır.
Binek otomobillerine ilişkin olarak aktife alındıkları yılda tam amortisman ayrılabilmesi için;
- İşletmenin faaliyet konulan arasında binek otomobillerin kiralanması veya sair şekillerde işletilmesi
- Binek otomobilinin esas itibariyle bu amaca tahsis edilmiş olması şartlan aranacaktır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
1- Akgüç Öztin ?Mali Tablolar?
2- Kızılot Şükrü VUK Uygulamaları
3- 213 Sayılı VUK
4- 234-241 VUK Genel Tebliğleri
- Üyelik
- 24 Haz 2005
- Mesajlar
- 9
Ynt: Kıst Amortisman Hk.
" İmza: Bilgiyi uygularsan büyürsün,paylaşırsan efsane olursun.. "
şeklinde bir imza atıp sonrada bu şekilde eleştiride bulunmak pek hoş olmamış bence
" İmza: Bilgiyi uygularsan büyürsün,paylaşırsan efsane olursun.. "
şeklinde bir imza atıp sonrada bu şekilde eleştiride bulunmak pek hoş olmamış bence
Ynt: Kıst Amortisman Hk.
sn twolf beyfendi forumun amacı soru sormak
beyhan hanımda konu güncellenmiş olabilir yeni bir tebliğ ile diye sormuş olabilir
ya tereddütte kalmıştır yazmak istemiştir
yada google farklı yazdı çıkmadı
İlla cevap vermek olsun diye cevap yazmışsıın
sırf mesaj sayın artsın diye istemediğin konulara bile cevap veriyorsun ki
popülüterliğin artsın diye
sn twolf beyfendi forumun amacı soru sormak
beyhan hanımda konu güncellenmiş olabilir yeni bir tebliğ ile diye sormuş olabilir
ya tereddütte kalmıştır yazmak istemiştir
yada google farklı yazdı çıkmadı
İlla cevap vermek olsun diye cevap yazmışsıın
sırf mesaj sayın artsın diye istemediğin konulara bile cevap veriyorsun ki
popülüterliğin artsın diye
Ynt: Kıst Amortisman Hk.
Nokta..
Nokta..
Ynt: Kıst Amortisman Hk.
Öncelikle Merhaba
Uzun zamandır foruma yazamıyordum. Tekrar aranızdayım.
Şöyle birşey var, bende Sayın twolf gibi bir bilgi aktarırken ve bir soruyu cevaplarken elimden geldiğince madde ve tebliğ numaralarına ve konu ile ilgili kararlara kadar iniyorum. Bu benim çok bildiğim veya karşımdakinin daha az bildiği gibi yorumlanamaz, zaten böyle düşünmek çok yanlış.
Ne kadar çok ayrıntıya girersem karşımdakini o kadar çok aydınlatmış olurum diye düşünürüm. Sonuçta burası bir forum ve aslolan bilgiyi paylaşmak.
Saygılar.
Öncelikle Merhaba
Uzun zamandır foruma yazamıyordum. Tekrar aranızdayım.
Şöyle birşey var, bende Sayın twolf gibi bir bilgi aktarırken ve bir soruyu cevaplarken elimden geldiğince madde ve tebliğ numaralarına ve konu ile ilgili kararlara kadar iniyorum. Bu benim çok bildiğim veya karşımdakinin daha az bildiği gibi yorumlanamaz, zaten böyle düşünmek çok yanlış.
Ne kadar çok ayrıntıya girersem karşımdakini o kadar çok aydınlatmış olurum diye düşünürüm. Sonuçta burası bir forum ve aslolan bilgiyi paylaşmak.
Saygılar.
Benzer konular
-
-
-
-
-
-
TAŞINDI: kıst amortisman
- Başlatan Tamer Başkan
- Cevaplar: 0
-
-