Kooperatif muhasebesi ve örnek kayıtlar
Kooperatif tüzel kişiliğe haiz ortaklarının belirli menfaat ve ihtiyaçlarını karşılıklı yardım,dayanışma ve kefalet suretiyle sağlamak amacı ile kurulmuş değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere denir. Kooperatiflerin kurulma aşaması,ortaklık işlemleri,genel kurul işlemleri temsili ve denetiminden çok makalemizde yaptıkları inşaatların muhasebe kayıtları üzerinde duracağız.
Burada ilk soracağız soru kooperatif inşaatları emanet usulümü yoksa ihale usulümü yaptırıyor olacak öyleyse nedir bu emanet usulü kısaca açıklayalım. Emanet usulü kooperatifin inşaatı bir aracı eliyle değil genel kurulca seçilen bir heyet,komisyon (Emanet Komisyonu) usulü ile yürütülmesidir. İhale usulünde ise kooperatif inşaatları malzemeli veya işçilik şeklinde ihaleyi alan firmaya veya müteahhide verilmesi yoludur. İki usuldede bir çok işlemler aynı ihale usulünde ihaleyi alan firma belirli dönemlerde yapılan imalat için hakediş dediğimiz imalat raporları düzenleyerek yapılan imalat bedelini tahsil etmekte ve yapılan her hakediş ile bir yarımamül satın alınmış olup firmaya borçlanılmakta ve bundan dolayı hakediş bedelleri üzerinden stopaj ödenmekte yalnızca bu konu ile yapılacak kayıtlar ayrıcalık göstermektedir. Bununla ilgili bir örnekle başlayalım o zaman;
*Yapılan hakediş bedelinin tahakkuk ettirilmesi
------------------------------/-------------------------------
151 Yarı Mamul-Üretim Hesabı
151 01 ? nolu hakediş bedeli
320 Satıcılar Hesabı
320 01 A firması ? nolu hakediş
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
-----------------------------/-------------------------------------
Şimdi emanet usulünü seçen kooperatifler aldıkları malzemeleri alıp kendi ambarlarında tutuyor ise alınan malzemeyi 150 hesaba alması direkt imalata alınıyorsa 740 hesaba alabilirler. Emanet usulünde genelde direkt imalata mal alındığı görülmekte onun için 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabına alınması yeterli diye düşünüyorum. Yardımcı hesapları alt hesap olarak bunun altına açabiliriz.
*Örneğin 100 Tl lik demir alınsın yarısı peşin diğer yarısı içinde ortakların senetleri verilsin
---------------------------------/----------------------------------
740 Hizmet Üretim Maliyeti 100
740 01 Demir
100 Kasa Hesabı 50
121 Alacak Senetleri 50
------------------------------/------------------------------------
*Demir ustası taşeron Ahmet Ustaya 100 TL avans verilmesi durumunda ise
------------------------------/-------------------------------------
179 Taşeronlara Verilen Avanslar 100
179 01 Demirci Ahmet Usta
100 Kasa Hesabı 100
----------------------------/-------------------------------------
*Yapılan genel kurul sonucu ortak başına 200 Tl ödeme çıkması durumunda genelde bu işlem meslek mensuplarınca yapılmamakta veya 431 hesap yerine 331 ve 529 hesap kullanıldığını görmekteyiz. 331 hesapta THP göre kullanılabilir ama 529 hesabın burada kullanılmasını doğru bulmuyoruz.
----------------------------/------------------------------
131 Ortaklardan AlacakLar Hesabı 200
131 01 Ortak A
431 Ortaklara Boçlar Hesabı 200
431 01 Ortak A
-----------------------------/--------------------------------
*Ortak A dan genel kurulda çıkan 200 TL lik ödeme ye karşılık senet alınması
-----------------------------/------------------------------------
121 Alacak Senetleri Hesabı 200
01 Portföydeki senetler
131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı
131 01 Ortak A
--------------------------------/------------------------------------
*Dönem sonlarında ise 740 hesap yansıtma hesabı 741 ve 170 hesaba atılarak kapatılır,
-------------------------------/-----------------------------------
741 Hizmet Üretim Yansıtma Hesabı
740 Hizmet Üretim Maliyeti
-----------------------------/------------------------------------
170 Yıllara Yay.İnş ve Onarım Maliyetleri
170 01 2008 Yılı üretim maliyeti
741 Hizmet Üretim Mal.Yan.Hs
--------------------------/----------------------------------------
Bunların dışında yapılan ödemeler ve ortakların yaptığı ödemeler ortaklık işlemleri kayıtları yapılabilir bunlara örnekler yapmadık tek düzen hesap planına uygun diğer firma kayıtlarımızdan farklılık arz etmiyor. 170 hesapta biriken maliyetler geçici maliyetlerin tespitinde 622 hesaba aktarılarak yapılır. Bundan sonraki makalemizde daha çok ihale usulü yapılan kooperatiflerin ve bunların yapan firmaların yapacakları kayıtlar ve bilgiler vermeye çalışacağım. Kooperatifçilere ve uygulamacılara yardımcı olmuşsak ne mutlu bize
ferhat
Kaynak:Kazım Güzeller
Kooperatif tüzel kişiliğe haiz ortaklarının belirli menfaat ve ihtiyaçlarını karşılıklı yardım,dayanışma ve kefalet suretiyle sağlamak amacı ile kurulmuş değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere denir. Kooperatiflerin kurulma aşaması,ortaklık işlemleri,genel kurul işlemleri temsili ve denetiminden çok makalemizde yaptıkları inşaatların muhasebe kayıtları üzerinde duracağız.
Burada ilk soracağız soru kooperatif inşaatları emanet usulümü yoksa ihale usulümü yaptırıyor olacak öyleyse nedir bu emanet usulü kısaca açıklayalım. Emanet usulü kooperatifin inşaatı bir aracı eliyle değil genel kurulca seçilen bir heyet,komisyon (Emanet Komisyonu) usulü ile yürütülmesidir. İhale usulünde ise kooperatif inşaatları malzemeli veya işçilik şeklinde ihaleyi alan firmaya veya müteahhide verilmesi yoludur. İki usuldede bir çok işlemler aynı ihale usulünde ihaleyi alan firma belirli dönemlerde yapılan imalat için hakediş dediğimiz imalat raporları düzenleyerek yapılan imalat bedelini tahsil etmekte ve yapılan her hakediş ile bir yarımamül satın alınmış olup firmaya borçlanılmakta ve bundan dolayı hakediş bedelleri üzerinden stopaj ödenmekte yalnızca bu konu ile yapılacak kayıtlar ayrıcalık göstermektedir. Bununla ilgili bir örnekle başlayalım o zaman;
*Yapılan hakediş bedelinin tahakkuk ettirilmesi
------------------------------/-------------------------------
151 Yarı Mamul-Üretim Hesabı
151 01 ? nolu hakediş bedeli
320 Satıcılar Hesabı
320 01 A firması ? nolu hakediş
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar
-----------------------------/-------------------------------------
Şimdi emanet usulünü seçen kooperatifler aldıkları malzemeleri alıp kendi ambarlarında tutuyor ise alınan malzemeyi 150 hesaba alması direkt imalata alınıyorsa 740 hesaba alabilirler. Emanet usulünde genelde direkt imalata mal alındığı görülmekte onun için 740 Hizmet Üretim Maliyeti hesabına alınması yeterli diye düşünüyorum. Yardımcı hesapları alt hesap olarak bunun altına açabiliriz.
*Örneğin 100 Tl lik demir alınsın yarısı peşin diğer yarısı içinde ortakların senetleri verilsin
---------------------------------/----------------------------------
740 Hizmet Üretim Maliyeti 100
740 01 Demir
100 Kasa Hesabı 50
121 Alacak Senetleri 50
------------------------------/------------------------------------
*Demir ustası taşeron Ahmet Ustaya 100 TL avans verilmesi durumunda ise
------------------------------/-------------------------------------
179 Taşeronlara Verilen Avanslar 100
179 01 Demirci Ahmet Usta
100 Kasa Hesabı 100
----------------------------/-------------------------------------
*Yapılan genel kurul sonucu ortak başına 200 Tl ödeme çıkması durumunda genelde bu işlem meslek mensuplarınca yapılmamakta veya 431 hesap yerine 331 ve 529 hesap kullanıldığını görmekteyiz. 331 hesapta THP göre kullanılabilir ama 529 hesabın burada kullanılmasını doğru bulmuyoruz.
----------------------------/------------------------------
131 Ortaklardan AlacakLar Hesabı 200
131 01 Ortak A
431 Ortaklara Boçlar Hesabı 200
431 01 Ortak A
-----------------------------/--------------------------------
*Ortak A dan genel kurulda çıkan 200 TL lik ödeme ye karşılık senet alınması
-----------------------------/------------------------------------
121 Alacak Senetleri Hesabı 200
01 Portföydeki senetler
131 Ortaklardan Alacaklar Hesabı
131 01 Ortak A
--------------------------------/------------------------------------
*Dönem sonlarında ise 740 hesap yansıtma hesabı 741 ve 170 hesaba atılarak kapatılır,
-------------------------------/-----------------------------------
741 Hizmet Üretim Yansıtma Hesabı
740 Hizmet Üretim Maliyeti
-----------------------------/------------------------------------
170 Yıllara Yay.İnş ve Onarım Maliyetleri
170 01 2008 Yılı üretim maliyeti
741 Hizmet Üretim Mal.Yan.Hs
--------------------------/----------------------------------------
Bunların dışında yapılan ödemeler ve ortakların yaptığı ödemeler ortaklık işlemleri kayıtları yapılabilir bunlara örnekler yapmadık tek düzen hesap planına uygun diğer firma kayıtlarımızdan farklılık arz etmiyor. 170 hesapta biriken maliyetler geçici maliyetlerin tespitinde 622 hesaba aktarılarak yapılır. Bundan sonraki makalemizde daha çok ihale usulü yapılan kooperatiflerin ve bunların yapan firmaların yapacakları kayıtlar ve bilgiler vermeye çalışacağım. Kooperatifçilere ve uygulamacılara yardımcı olmuşsak ne mutlu bize
ferhat
Kaynak:Kazım Güzeller