Kurumlar Vergisi 373-472

[Feanor]

herkese selamlar

373 hesabı yüksek bakiye vermekte ve vergi hesabını çok etkiliyor. Hesabın içeriği sigorta tutarlarından oluşmakta.

hesabın kurumlar vergisine etkisini bulma niyetindeyim. Bu hesap full KKEG mi yazılacak yoksa içinden düşmem gereken tutarlar olacak mı ? Yardımcı olursanız çok memnun olurum

 

[Tahsin Kurt]

Merhaba Sn.Feanor
Şimdi 373 hesabının maliyetlere yüklenen tahmini gider karşılığı hesabı olduğu zaten malumunuz. Bu giderin sigorta gideri olduğunu da nitekim tesbit etmişsiniz.373 hesabı tamamen kkeg'dir demek gider kalemlerini incelemeden mümkün değil bana göre.
Sigorta giderinden kastınız, poliçe vs olsa gerek.Önce bunu tesbit etmek lazım.Şayet poliçe sigorta gideri ise, neyin sigortası? İşyeri mi araç mı mesela?Araç ise binek araç mı ticari araç mı? Binek araç ise aktife kayıtlı bir araç mı?Aktife kayıtlı ve özel amaçla kullanılan bir araçsa poliçe tutarları %70-%30 gider kısıtlamasına tabi tutulmuş mu?
Belirlenen maliyete karşılık dönem sonunda öngörülen gider gerçekleşmişse maliyette azalış mı var,artış mı var.Tahmin edilen maliyette artış var ise aradaki fark yine 7'li hesaplara doğru ilave edilmiş mi? Azalış var ise aynı şekilde 7'li hesaplarda azalış uygulanmış mı?
Kısaca ben böyle bir hesabı inceleyecek olsam bu soruların cevaplarını arardım.
Saygılar

 

[Tahsin Kurt]

(472 yazdığınızı yeni farkettim) düzeltme yapıyorum..
472 hesapla bağlantılı ise, tazminatlar doğru hesaplanmış mı?Sgk çıkışları tazminat ödemeyi gerektirici kodlardan yapılmış mı?
Personel dosyalarına da tabi bakmak icab edebilir.

 

[Feanor]

Merhaba Sn.Feanor
Şimdi 373 hesabının maliyetlere yüklenen tahmini gider karşılığı hesabı olduğu zaten malumunuz. Bu giderin sigorta gideri olduğunu da nitekim tesbit etmişsiniz.373 hesabı tamamen kkeg'dir demek gider kalemlerini incelemeden mümkün değil bana göre.
Sigorta giderinden kastınız, poliçe vs olsa gerek.Önce bunu tesbit etmek lazım.Şayet poliçe sigorta gideri ise, neyin sigortası? İşyeri mi araç mı mesela?Araç ise binek araç mı ticari araç mı? Binek araç ise aktife kayıtlı bir araç mı?Aktife kayıtlı ve özel amaçla kullanılan bir araçsa poliçe tutarları %70-%30 gider kısıtlamasına tabi tutulmuş mu?
Belirlenen maliyete karşılık dönem sonunda öngörülen gider gerçekleşmişse maliyette azalış mı var,artış mı var.Tahmin edilen maliyette artış var ise aradaki fark yine 7'li hesaplara doğru ilave edilmiş mi? Azalış var ise aynı şekilde 7'li hesaplarda azalış uygulanmış mı?
Kısaca ben böyle bir hesabı inceleyecek olsam bu soruların cevaplarını arardım.
Saygılar

Hocam yanıt verdiğiniz için çok teşekkür ederim. Firma sigorta aracı firması zaten. Muavinden açıklama detaylarından tekrar baktım genel olarak şunlar var.
-sağlık sigortası
-Sodexo
-e dönüşüm ve e irsaliye giderleri.

373 tutarı çok yüksek. KKEG olup olmamasını ayarlamam gerek. dönem başından beri hiç kkeg yapılmamış. Kurumlardan yapacağız

KEBİR	31.03.2022 KV	30.06.2022 Q1	30.09.2022 Q2	31.12.2022 Q3	31.03.2023 KV
373	100	300	500	400	300

Tutarları temsili olarak dönemsel olarak böyle yazdım.

 

[ferhat]

Sayin Feanor

Bilgimiz dahilinde olanlari paylasalim.

Günümüz işletmelerinde maliyetlerin 1 yıldan daha kısa dönemlerde, genellikle aylık olarak belirlenmesi benimsenmiştir. Maliyetlerin belirlenmesinde Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'nde de açıklandığı üzere iki yöntem söz konusu olmaktadır. Bunlar fiili maliyet yöntemi ve önceden saptanmış maliyet yöntemidir. Fiili maliyet yönteminde kullanılan bilgiler gerçek rakamlar olduğu halde önceden saptanmış maliyet yöntemlerinde ise tahmini veya standart maliyet bilgileri kullanılmaktadır (Akdoğan, 45).
Bu çalışmanın konusunu oluşturan Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı (Provisions for estimated expenses neither realized nor accrued) Tekdüzen Hesap Planı'nda yer almış ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'nde de kısaca açıklanmış olmasına rağmen uygulamada ya hiç kullanılmadığı ya da bu hesaba ait fonksiyonların başka hesaplar (Gider Tahakkukları vb.) kullanılarak yerine getirildiği görülmektedir (Şensoy, 97). Bu çalışmada Tekdüzen Hesap Planı'nda yer alan Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının özellikleri, kullanım alanları ve işleyişinin ayrıntılı bir biçimde açıklanması amaçlanmış ve bu amaçla bir de uygulamaya yer verilmiştir.

ÖZELLİKLERİ VE KULLANIM ALANLARI

Maliyet giderleri karşılığı hesabı; aylık maliyetlerin belirlenmesinde gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerle aylık maliyetlere pay verilmesinde, tamir bakım, ikramiyeler, finansman giderleri vb. giderlere ilişkin tahmini gider karşılıklarının izlendiği hesaptır (MSUGT., 97). Bu tanıma göre maliyet giderleri karşılığı hesabının özellikleri şöyle sıralanabilir:
a) Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı aylık maliyetlerin belirlenmesinde kullanılmaktadır.
b) Hesabın konusu gelecek aylarda kesin tahakkuku yapılacak giderlerdir.
c) Bu hesap sadece fiili maliyet yöntemini kullanan işletmeler için gerekli olmaktadır (Kepekçi, 70).
Maliyetlerini aylık dönemler itibariyle belirleyen ve fiili maliyet yöntemini uygulayan işletmelerde bütün giderlerin fiilen ortaya çıkmasını, gerçekleşmesini beklemek büyük zararlara yol açabilir. Maliyet muhasebesinin amaçlarını gerçekleştirmek bakımından doğru bilgilere dayalı ve en çabuk bir şekilde maliyetlerin elde edilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu bakımdan fiili maliyet yönteminde, aylık dönemler itibariyle gerçekleşmesi mümkün olmayan giderlerin önceden bütçelenmesi ve maliyetlerin buna göre hesaplanması bu yöntemin ilkelerine aykırı değildir (Bursal-Ercan, 164). Tekdüzen Hesap Planı'nda yer alan 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı bu fonksiyonu yerine getirmek amacıyla oluşturulmuş bir hesaptır. Buna göre Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının kullanımını gerektiren giderlerin başlıcaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Tamir bakım
İkramiyeler
Finansman giderleri
Amortismanlar
Kıdem tazminatları
Yakıt giderleri
İzin ücretleri
Bayram harçlığı, erzak, yakacak yardımı vb. sosyal yardımları (Hacırüstemoğlu, 34).
Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı 381-Gider Tahakkukları ile karıştırılmamalıdır. Gider tahakkukları hesabına konu olan giderler kesinlikle belgeye dayalı olmakta yani kesin tahakkuku yapılmaktadır (MSUGT., 98). Örneğin, dönemin elektrik faturası kesin bir tahakkuku gösterir ve öncelikle Gider Tahakkukları hesabı yoluyla muhasebeleştirilip, ödemesi sonradan yapılır.

HESABIN İŞLEYİŞİ

Bütçelenen giderlerin aylık tutarları 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabına alacak ve Maliyet Hesapları hesap sınıfında yer alan ilgili gider hesaplarına borç kaydedilir (Altuğ, 197). İlgili gider hesapları 7/A ve 7/B seçeneklerine göre farklı olmaktadır. Gider hesaplarına kaydedilen bütçelenmiş rakamlar 7/A seçeneğinde her bir gider hesabına ilişkin yansıtma hesapları yoluyla; 7/B seçeneğinde ise 798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı yoluyla maliyetlere aktarılmaktadır (Gökyokuş, 44).
Bütçelenen ve 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının alacağına kaydedilen giderler gerçekleştikçe bu hesaba borç ilgili aktif ya da pasif hesaplara alacak kaydı yapılır. Örneğin; yıl sonunda amortisman giderlerinin kesin rakamları belirlendiğinde 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı borçlandırılırken karşılığında Birikmiş Amortismanlar hesabı (257, 268, 299) alacaklandırılır (Güredin-Ülker-Burgazlıoğlu, 148).
Yıl sonunda, bütçelenen rakamlarla gerçek rakamlar arasındaki farkın belirlenmesi gerekir. Bu fark aynı zamanda 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının bakiyesine eşit olmalıdır. Hesabın borç bakiye vermesi gerçekleşen giderlerin bütçelenen giderlerden fazla olduğunu yani olumsuz bir fark bulunduğunu gösterirken; hesabın alacak bakiye vermesi gerçekleşen giderlerin bütçelenen giderlerden düşük olduğunu yani olumlu bir fark bulunduğunu gösterir. Olumsuz farklar 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabına alacak ilgili stok (151-152) ve sonuç (620-621-622-623-630-631-632-660-661) hesaplarına borç kaydedilir. Olumlu farklar ise 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabına borç ilgili stok (151-152) ve sonuç (620-621-622-63-630-631-632-660-661) hesaplarına alacak kaydedilir. Böylece hem 373-Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı kapatılmakta ve hem de ilgili stok ve sonuç hesapları gerçek rakamlara göre düzeltilmiş olmaktadır.
373- Maliyet Giderleri Karşılığı hesabı altında, bütçelenen gider türlerine ilişkin alt hesaplar açılması gerekmektedir. Bu durum söz konusu giderlerin izlenmesi. kontrolü ve farkların belirlenmesi bakımından önemlidir.

Şekil: 373-Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabının İşleyişi

UYGULAMA

7/A seçeneğini kullanmak zorunda olan bir endüstri işletmesinde yıllık amortisman giderlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

	Bütçelenen​	Gerçekleşen​
Üretim Bölümü	19.200.00	23.400.00
Paz. Sat. ve Dağ. Bölümü	4.800.00	5.280.00
Yönetim Bölümü	1.200.00	1.320.00
Toplam	25.200.00	30.000.00

Dönem sonu yarı mamul stoklarının 5.000.000.000 lira, mamul stoklarının 25.000.000.000 lira ve satılan mamul maliyetlerinin 250.000.000.000 lira olduğu belirlenmiştir. Üretim bölümü amortismanlarından kaynaklanan farklar toplam maliyet tutarlarına göre paylaştırılacaktır.
Yukarıdaki verilere göre:
a) Bütçelenen amortisman giderlerinin aylık maliyetlere yüklenmesi,
b) Yıl sonunda gerçek amortisman giderlerinin kaydedilmesi ve
c) Bütçelenen ve gerçek amortisman giderleri arasındaki farkların ilgili stok ve sonuç hesaplarına aktarılmasına ilişkin muhasebe maddeleri aşağıda gösterilmiştir.

/
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ	1.600.00
730.60.001 Amortisman Giderleri
760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞ. GİD.	400.00
760.60.001 Amortisman Giderleri
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ	100.00
770.60.001 Amortisman Giderleri
373 MALİYET GİD. KARŞILIĞI		2.100.00
373.60.001 Amortisman Giderleri
... ayı bütçelenen amortisman giderleri
/

Bütçelenen amortisman giderlerinin maliyetlere yüklenmesi için yukarıdaki madde her ay yapıldıktan sonra yıl sonunda ortaya çıkan gerçek amortisman giderlerinin muhasebeleştirilmesi şöyle olacaktır:

/
373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI	30.000.00
373.60.001 Amortisman Giderleri
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMAN.		30.000.00
... yılı cari amortisman giderleri.
/

Bütçelenen ve gerçekleşen amortisman giderleri arasındaki farkın düzeltilmesinden önce 373.60.001 numaralı alt hesap aşağıdaki gibi görünmektedir:

373.60.001 Amortisman Giderleri
30.000.00	2.100.00
	2.100.00
	2.100.00
	2.100.00
	2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 2.100.00 25.200.00

Pazarlama Satış ve Dağıtım bölümü amortisman giderlerinde ortaya çıkan 480.000.000 liralık fark 631-Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri hesabına; yönetim bölümü amortisman giderlerinde ortaya çıkan 120.000.000 liralık fark 632-Genel Yönetim Giderleri hesabına borç kaydedilirken, üretim bölümü amortisman giderlerinde ortaya çıkan 4.200.000.000 liralık fark 151-Yarı mamuller-Üretim, 152-Mamuller ve 620-Satılan Mamuller Maliyeti arasında toplam maliyet tutarlarına göre paylaştırılacak ve bu hesaplara borç kaydedilecektir.

/
151 YARIMAMULLER-ÜRETİM	75.000.
152 MAMULLER	375.000.
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ	3.750.000.
631 PAZ. SATIŞ VE DAĞ. GİDERLERİ	480.000.
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ	120.000.
373 MALİYET GİD. KARŞILIĞI		4.800.000.
373.60.001 Amortisman Giderleri
... yılı amortisman gideri farklarının düzeltilmesi
/

SONUÇ

Aylık dönemler itibariyle maliyetlerini belirleyen ve fiili maliyet yöntemini kullanan işletmelerde, ay içinde gerçekleşmesi mümkün olmayan giderlerin önceden saptanmış rakamlarla muhasebeleştirilmesi için Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının kullanılması zorunlu olmaktadır. Bu hesabın kullanılması yoluyla kesin tahakkuku ileriki dönemlerde yapılacak olan giderlerin maliyetlere yüklenmesi sağlanmakta olup, bu durum işletme yönetimi açısından son derece önemlidir. Bu bakımdan ilgili işletmelerde Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının kullanılmasına özen gösterilmeli ve bu hesap Gider Tahakkukları ile karıştırılmamalıdır.

Ayrıca, Maliyet Giderleri Karşılığı hesabının kullanılması sadece fiili maliyet yöntemini uygulayan işletmelerde söz konusu olmakta, önceden saptanmış (tahmini ve standart) maliyet yöntemini uygulayan işletmelerde kullanılmasına gerek bulunmamaktadır.

NOT: Yukaridaki aciklamalara gore buradan gider hesaplarina giden rakamlari belgelerle (fatura,fis, bordro vb.) bunlarla kontrol etmek gerekir. Ornegin Amoetisman hesaplarina giden rakamin dogrulugu faydali omurlerine bakilarak dogru hesaplanip hesaplanmadigi, maas bordrolarina bakilarak rakamlarin dogrulugu, uretim firmasi ise uretim recetelerine bakilarak uretimin dogrulugu bununla beraber kar,satis ve maliyet kontrollerini yapabilirsiniz

SMMM DR. FERHAT SUCU
DENETÇİ/BİLİRKİŞİ/UZLAŞTIRMACI
KONKORDATO KOMİSERİ

 

[ferhat]

472 Hesap

Vergi Usul Kanunu’nun 288. maddesindeki “Hasıl olan veya husulü beklenen fakat miktarı katiyetle kestirilemiyen ve teşebbüs için bir borç mahiyetini arz eden belli bazı zararları karşılamak maksadıyle hesaben ayrılan meblağlara karşılık denir. Karşılıklar mukayyet değerleriyle pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.” hükmü ile karşılığın tanımı ve hangi hallerde karşılık ayrılacağı belirtilmiştir.

1 Sıra Numaralı Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan muhasebenin temel kavramlarından “ihtiyatlılık kavramı” gereği şirketlerin karşılaşabileceği riskler için karşılık ayıracakları açıklanmıştır.

Kıdem tazminatlarının gelecekte bir gider olarak şirketin karşısına çıkabileceği göz önünde bulundurulduğunda; cari dönemler itibariyle hesaplanması ve karşılık ayırarak mali tablolara aktarılması, işletmelere mevcut durumun doğru yorumlanabilmesi açısından fayda sağlayacaktır. Gelecek dönemlere ilişkin söz konusu yükümlülüğün tespit edilerek karşılık ayrılması sonucu mali tabloların güvenilirliğinin sağlanması ve doğru bilginin ilgililere aktarılması mümkün olacaktır.

Kıdem Tazminatı Tanımı

Kıdem tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde yer alan fesih hallerinde ve 1457 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde sayılan nedenlerle işten ayrılan en az bir yıl çalışma süresi bulunan işçiye, hizmette bulunduğu her bir tam yıl için otuz günlük kıdeme esas brüt ücreti tutarında yapılan ödemedir.


4857 sayılı İş Kanunu’nun 32. maddesindeki “İş sözleşmelerinin sona ermesinde, işçinin ücreti ile sözleşme ve Kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerinin tam olarak ödenmesi zorunludur.” hükmünden kıdeme esas brüt ücretin, işçinin esas ücreti ve para ile ölçülebilen ek kazançlarının toplamı olduğu anlaşılmaktadır.

Kıdem Tazminatı Karşılıklarına Genel Bakış

19 numaralı Türkiye Muhasebe Standardında çalışanlara sağlanan faydalar ile ilgili açıklamalara ve muhasebeleştirilmelerine ilişkin hususlar yer almaktadır. Bu standarda göre işletmenin;

Çalışana, sunduğu hizmet karşılığında gelecekte ödeyeceği faydalara ilişkin bir borcu,

• Sağlanan faydalar karşılığında çalışanın sunduğu hizmetten elde edilen ekonomik faydayı işletme tükettiğinde ise bir gideri, muhasebeleştirmesi gerekir.

TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar Standardı, kıdem tazminatını iş ilişkisinin sona ermesinden sonra sağlanan bir fayda olarak tanımlamıştır. Ancak kıdem tazminatı işçinin çalışması karşılığı olduğundan, işçi çalıştıkça yükümlülük doğmaktadır. Gelecekte ödenecek kıdem tazminatı tutarlarının işletme mali tablolarında yer alması gerekmektedir.

Seri: XI No:25 sayılı Sermaye Piyasasında Muhasebe Standartları Hakkında Tebliğ’in 387. maddesinde yer alan; “İsteyen işletmeler, tutarı dönem sonunda kesinleşecek veya dönem sonunda ortaya çıkan verilere göre yeniden hesaplanacak vergi karşılığı, kıdem tazminatı karşılığı gibi karşılıkları dönem sonunda oluşan nihai tutarları itibarıyla dikkate alabilir. Bu durumda, karşılıkların dönem içinde ayrılan kısmi tutarları, tahakkuk tarihleri dikkate alınarak ayrıca düzeltme işlemine tabi tutulmazlar.” açıklaması ile kıdem tazminatı karşılıklarının dönem sonlarında kesin tutarları ile muhasebeleştirilmelerine imkan tanınmıştır.

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (“KGK”)’nun 29.12.2014 tarih 41 sayılı kararının 6. maddesinde “İlgili bulunduğu hesap dönemi sonu itibarıyla şirketlerin kıdem tazminatı yükümlülükleri tahmin edilir ve bu tahmin nedeniyle cari dönemde ortaya çıkan kıdem tazminatı yükümlülük artışları hesaplanarak giderleştirilir” hükmüne yer vererek; bağımsız denetime tabi olup TMS uygulamayan şirketlere Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri (“MSUGT”) ile ihtiyari bırakılan kıdem tazminatı karşılığı ayırma uygulamasını zorunlu hale getirmiştir. KGK, ilgili karar ile; Vergi Usul Kanunu’na dayanılarak düzenlenen MSUGT’ların işletmelerin vergisel durumlarına öncelik vermesi sebebiyle “mali tablolarının gerçeğe uygunluk amacından uzaklaşmalarını” engellemeyi hedeflediklerini belirtmiştir.


Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması ile ilgili yukarıda yer verilen düzenlemelerden anlaşılacağı üzere; mali tabloların düzenlenme amacı yalnızca işletmenin ödemekle yükümlü olduğu verginin hesaplanması olarak algılanmamalıdır. Mali tabloların gerçek, ihtiyaca uygun ve karşılaştırılabilir bilgi sağlama amaçları olduğundan, kıdem tazminatı karşılığı ayrılmasının bu amaçlara hizmet edeceği değerlendirilmelidir.

Kıdem Tazminatının Vergisel Boyutu

Gelir Vergisi Kanunu’nun 61.maddesinde ücretin tarifi yapılmış olup; kıdem tazminatları Gelir Vergisi Kanunu’nca ücret olarak değerlendirilmiştir.

Bununla birlikte aynı Kanun’un 25. maddesinde gelir vergisinden müstesna olan tazminat ve yardımlar sayılmış, 7 numaralı bendindeki “25/8/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanunu ve 20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu’na göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı” hükmü ile işçiye hizmeti karşılığında ödenen kıdem tazminatları gelir vergisinden istisna tutulmuştur.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesinde vergiden istisna tutulan kıdem tazminatı tutarı için bir sınırlama olmamasına rağmen, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesindeki “Ancak, toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatlarının yıllık miktarı, Devlet Memurları Kanununa tabi en yüksek Devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.” hükmü ile işçiye ödenecek kıdem tazminatına üst sınır getirilmiştir. İlgili İş Kanunu maddesinde belirlenen sınırı aşan tazminat ödemelerinin ücret olarak gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir.

Kıdem tazminatlarının gider yazılması ile ilgili olarak, Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinde safi kazancın tespitinde indirilebilecek giderler sayılmış olup 3. bendinde yer alan “İşle ilgili olmak şartiyle, mukavelenameye veya ilama veya kanun emrine istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar” hükmünden kıdem tazminatının ödendiği dönemde gider yazılabileceği anlaşılmaktadır. Buna göre kıdem tazminatları ancak nakden veya hesaben işçiye ödendiği dönemde indirim konusu yapılabilecektir. Nakden ödemeden kasıt alacaklı tarafa yapılan nakit ödeme, banka yoluyla veya diğer transfer yöntemleri ile ödemedir. Hesaben ödeme ise alacaklı tarafa para transferi olmaksızın kayıt ve işlemler yoluyla borcun kapatılması durumudur. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15. maddesi ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinde sayılan vergi kesintisi yapılacak durumların oluşması için ödemenin nakden veya hesaben yapılması yeterlidir. Buna göre kıdem tazminatı üst sınırını aşan nakden veya hesaben ödemelerden gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.

Diğer taraftan, 10 Seri Numaralı Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde yer alan açıklamalara göre işçiye yapılan kıdem tazminatı ödemelerinin tamamının damga vergisine tabi tutulması ve kesilen damga vergisinin muhtasar beyanname ile bildirilmesi gerekmektedir.

Kıdem Tazminatı Karşılıklarının Muhasebeleştirilmesi ve Beyannamelerde Gösterilmesi


Kıdem tazminatı karşılığı ayrılması ile işçilerin kıdem tazminatı hakkı kazanarak ve kazanmaksızın işten ayrılmaları durumlarında yapılacak muhasebe kayıtları ve beyannamelerde yer verilmesi ile ilgili örnek üzerinden açıklamalarımız aşağıda yer almaktadır.

X A.Ş, 2019 yılında farklı departmanlarda görev alan çalışanları için toplam 1.000.000,00 TL kıdem tazminatı karşılığının muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır;

31.12.2019
730 Genel Üretim Giderleri	400.000,00
760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri	350.000,00
770 Genel Yönetim Giderleri	250.000,00
472 Kıdem Tazminatı Karşılığı	1.000.000,00

Dönem içerisinde hesaplanan kıdem tazminatı karşılıkları; ilgili gider hesabının borcuna, 472 Kıdem Tazminatı Karşılığı hesabının alacağına kaydedilerek muhasebeleştirilir. Bir yıl içerisinde ödenmesi planlanan kıdem tazminatı karşılıkları 372 hesapta izlenir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 3 numaralı bendi gereğince tahakkuk etmiş olsa dahi ödenmeyen kıdem tazminatının indirim konusu yapılması mümkün bulunmadığından, 1.000.000,00 TL’nin 2019 dönemine ait geçici vergi beyannamelerinde ve kurumlar vergisi beyannamesinde “kanunen kabul edilmeyen gider” olarak beyanname üzerinde matraha ilave edilmesi gerekmektedir.

• Y A.Ş, 01.01.2020 tarihinde pazarlama departmanında çalışan işçilerini işten çıkarmayı planlamaktadır. İlgili personellere kıdem tazminatları banka kanalı ile ödenecek ve binde 7,59 oranında damga vergisi kesintisi yapılacaktır. Bu durumda yapılacak muhasebe kayıtları sırasıyla aşağıdaki gibi olacaktır;

31.12.2019
472 Kıdem Tazminatı Karşılığı	350.000,00
372 Kıdem Tazminatı Karşılığı	350.000,00

01.01.2020
372 Kıdem Tazminatı Karşılığı	350.000,00
360 Ödenecek Vergi ve Fonlar	2.656,50
335 Personele Borçlar	347.343,50

01.01.2020
335 Personele Borçlar	347.343,50
102 Bankalar	347.343,50

Ödenen kıdem tazminatı ile ilgili olarak, daha önceki dönemlerde karşılık ayrılmak suretiyle gider hesaplarına kaydedildiğinden tekrar gider yazılamayacaktır. Bu yüzden ödenen kıdem tazminatı tutarının 2020 dönemine ait Geçici Vergi Beyannamelerinde ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” kısmında gösterilerek vergi matrahından indirilmesi gerekir.

Z A.Ş’nin pazarlama departmanı çalışanları 01.01.2020 tarihinde istifa ederek kıdem tazminatına hak kazanmaksızın işten ayrıldıkları durumda yapılacak kayıt aşağıdaki gibidir;

01.01.2020
472 Kıdem Tazminatı Karşılığı	350.000,00
679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar	350.000,00

Çalışanlar, İş Kanunu hükümlerince kıdem tazminatı hak etmeksizin işten ayrıldığında, işten çıkış tarihine kadar hesaplanan ve kıdem tazminatı karşılığı hesabının alacak tarafına kaydedilen tutar kapatılarak 679-Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar hesabına alacak kaydedilir. Söz konusu tutar 2020 dönemine ait Geçici Vergi Beyannamelerinde ve Kurumlar Vergisi Beyannamesi üzerinde “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” kısmında beyan edilir.

SONUÇ

İşletmeler, ödeme zorunluluğu doğmasa dahi dönemler itibariyle personellerin hak kazandığı kıdem tazminatlarını finansal tablolarında göstererek, ticari karlarını daha doğru hesaplayabilecektir. Finansal durumlarını gerçeğe uygun olarak görebilen işletmeler, gelecekte oluşabilecek yükümlülükler karşısında tedbir alma imkanına sahiptir. Ayrıca kıdem tazminatı karşılıklarına yer verilerek düzenlenen bilançolar, işletmenin net durumunu yansıtacaktır.

SMMM DR. FERHAT SUCU
DENETÇİ/BİLİRKİŞİ/UZLAŞTIRMACI
KONKORDATO KOMİSERİ