Ynt: mali analist olmak
Temel (fundamental) Analiz yöntemi, hisse senetlerinin gerçek değerinin, (intrinsic value) belirlenmesine yönelik bir değerlendirme yöntemidir. Sözkonusu yöntemde, hisse senedinin fiyatını belirleyen karlılık, likidite, sermaye yapısı, üretim, teknolojik durum, pazar durumu, yönetimin yeteneği, rekabet gücü ve makro ekonomik gelişmeler gibi temel göstergeler ışığında firma değerlendirilerek hisse senedini gerçek değeri belirlenir.
Firmanın değerlendirilmesi sonucunda bulunan değer, hisse senedinin pazar fiyatının üzerinde ise ilgili hisse senedi satın alınabilir, altında ise satın alınması uygun görülmez. Bununla birlikte , yatırımcıların aynı hisse senetlerinin değerini, hesaplama yönteminin farklılığından dolayı, farklı sonuçlara ulaşılabilir.
Temel analiz kısaca, menkul kıymet ile doğrudan yada dolaylı ilişkili, genel ve özel çeşitli bilgilerin toplanarak, sistematik bir biçimde değerlendirilerek tahminde bulunulmasından ibarettir. Söz konusu bilgi derleme ve değerlendirme süreci ekonomi analizi, endüstüri analizi ve firma analizi aşamalarından oluşmaktadır. Yapılan araştırma sonucu firmanın karı, dağıtabileceği temettü (kar payı) bulunur ve böylece hisse senedinin fiyatı tahmin edilir. Finansal analiz bölümünde sunulan analiz tekniklerinden büyük oranda yararlanılan temel analiz daha detaylı incelemeden önce bir de teknik analize göz atalım..
Teknik analiz yönteminde ise, hisse senetlerinin geçmişteki hareketlerinin gelecekte tekrarlanacağını belirtir. Fiyatların gelecekteki düzeyi, geçmişteki hareketler incelenerek analiz ve tahmin edilebileceği savunur. Böylece hisse senedinden kazanç sağlamak için geçmişteki hareketler incelenerek fiyatların seyri ile ilgili ilişkiler geliştirilmek, bunlara dayanarak alım-satım yapmak gerekir. Teknik analizin gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmekte kullandığı araçlar esas olarak hisse senedi, fiyat-miktar grafikleri ile fiyat ortalamaları ve endekslerdir.
Temel analizi ve teknik analiz çeşitli örneklerle açılamaya çalışalım... Temel analiz dediğimiz teknikte üç temel gösterge vardır.
1) Ekonomi analizi: bu analiz esasında makro ekonomi dediğimiz ülkenin ekonomisi ile alakalıdır. Bir ülkenin ekonomisi ne kadar iyi olursa içinde üretim yapan şirketin büyümesi ve karı da onunla orantılı olur. Eğer ülke iç borç batağına girmiş böylelikle bankalardan yüksek faizle borçlanıyor dolayısıyla enflasyon yaratıyorsa, şirketler gerekli yatırımlar için bankalardan finans bulamayacak böylelikle şirketin büyümesini sağlayamıyacaktır.
2) Endüstüri analizi: Bu analiz bir bakıma üsteki analizin büyüteç altında incelenmesi de denilebilir. Bu yöntemde ise artık sektörler incelenir. Hangi sektörler ne kadar karlı olduğu hangi sektörler önümüzdeki yıllarda büyüme sağlayacağına dair öngörüler hesaplanır. Örnek vermek gerekirse Türkiye?de turizm sektöründe önümüzdeki yıllarda yada yaz aylarında büyük patlamalar sağlayabilir. Tabi ki buradan kazançlı çıkacak şirketler ise turizm şirketleri olacaktır. Yada inşaat sektöründe bir canlanmanın direkt çimento şirketlerinin karlılığını artırması gibi...
3) Firma analizi : Bu analiz ise artık mikroskop ile incelemek gibidir. Sektörün içinde bulunan şirketler incelenmeye başlanır. Şirketler birbiri ile karşılaştırılır. Ve hangi şirketin ne kadarlık bir pazar payı olduğu ne kadar bir gelişme ve büyüme sağlayabileceği üzerine hesaplar yapılır. Örnek verecek olursak aynı sektörde yer alan migros ve carrefour gibi iki şirketin yatırımları ve büyüme hedefleri tespit edilir. Pazar payları dikkate alınarak seçim yapılır.
Teknik analizde ise şirketin ve endeksin geçmiş yıllardaki fiyatları bir fonksiyon seklinde düzenlenerek, bir sonraki seansta, haftada, ayda yada yılda olabilecek fiyatı tahmin edilmeye çalışılır.
Tüm bu anlattıklarımızdan sonra temel analiz ve teknik analizi insan teması üzerinden değerlendirmeye çalışalım. Esasında biz en büyük yatırımın insana olan yatırım olduğunu düşünmekteyiz. Borsada kağıt almak için temel olan bu iki gösterge yani temel analiz ve teknik analizi biraz mistisizm biraz da yaşamı katarak düşünürsek önemli sonuçlara ulaşabiliriz.
İnsana olan yatırım nedir? Ne gibi sonuçlar doğurur? Niçin insana yatırım yapılmalıdır? gibi yöneltilmesi gereken soruların muhatabı tabi ki de yatırımcılardır. Biz yatırımcı değil sadece analistiziz.
Temel analize göre bir insana yatırım yapmak demek, o insanın istidat ve kabiliyetini ölçmek, genetik değerini bilmek, şuursal olarak ne kadarlık bir hacme yayılabileceğini ve hangi hacimden sonra tıkanacağını iyi hesaplamak demektir. Bizce bu anlattıklarımızın hepsi temel analizin göstergeleridir. Bunu daha basit bir örnekle izah edelim. Bir ev yapmak isteyen kişi uygun kereste elde edebilmek için, ağacı fide halindeyken alıp kendi yetiştirip, uygun bir kereste yapıyor diyelim, eğer bu kişi keresteye olan yatırımını, en baştan uygun fide yada ağaçtan hesaplamamışsa yanlış bir yatırım ve boş bir emekte bulunmuştur diyebiliriz. Ama mutlaka yapılanların bir karşılığı oluşacaktır. Hz. Muhammed kıyamate çok az bir zaman kalsa da eğer elinizde bir fide varsa onu mutlaka dikin demektedir.
Teknik analize göre bir insana yatırım yapmak ise, bir anlamda yükselen değerlere bir anlamda da modaya uygun yatırım yapmak demektir ki, bu tabiri caizse tamamen olaya anlık, yada at gözlüğüyle bakmak olarak nitelendirilebilir. Çünkü zaman yada devran dönecektir yükselen değerler yerini alçalan değerlerde bulacaktır. Sizin ise yapmış olduğunuz yatırım ve emek bir anda boşa çıkabilecektir.
Biz yatırımcılara, temel analize göre yatırım yapmanın teknik analize göre yatırım yapmaktan çok daha risksiz olduğunu söylemekteyiz. Ve yatırımlarını temek analize göre yönlendirmelerini önermekteyiz. Sizde bundan sonra hem borsada, hem hayatta, hemde yaşamınızdaki yatırımlarınızı temel analize göre yönlendirmeye çalışın. Bol kazançlı, risksiz günler geçirmeniz dileğiyle.
Hasan Demir
http://afyuksel.com
24.03.2001
