10 Nisan 2006
Ömer TEKİN
Yeminli Mali Müşavir
[email protected]
İNŞAAT İŞLERİNDE VERGİLEME VE MUHASEBE UYGULAMASI (I)
1-Giriş:
Son birkaç yıldır döviz kurunun ve faizlerin düşmesi emlak piyasasını hareketlendirmiş bulunmaktadır. Ayrıca bankaların konut alıcılarına düşük faizle uzun vadeli kredi imkanı tanımaları bu piyasanın gözde olmasına neden olmuştur. Bu durum müteahhitlerin tekrar inşaat işlerine girmesine neden olmuş, memleketin heryeri şantiyeye dönmüş durumdadır.
İnşaat işinin revaçta olduğu bugünlerde bu işin vergilemesi ve muhasebesindeki inceliklerinin bilinmesi gerekmektedir.
Bilindiği üzere inşaat işleri, yapım türlerine ve yapım sürelerine göre farklılık göstermektedir. Her inşaat faaliyetinin vergilemesi ve muhasebesi farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle her faaliyet türü önce başlık olarak belirtilip sonra konuyla ilgili vergileme ve muhasebe kaydı uygulamalı olarak açıklanmaya çalışılmıştır.
2- Kişisel Servete Dahil Arsanın, Kat Karşılığı Müteahhitlere Verilmesi Suretiyle Yaptırılan İnşaatlar :
Uygulamada karşımıza sık çıkan örneklerdendir. Vergi mükellefi olmayan kişilerin yıllar önce yatırım amaçlı olarak aldıkları arsayı, inşaat işiyle uğraşan müteahhitlere kat karşılığı anlaşarak inşaat yaptırmalarıdır. Arsa sahipleri, inşaat sonucu ortaya çıkan daire ve işyerlerinin bir kısmını inşaatı yapan müteahhite, kalan kısmını da kendisi almaktadır. Sık olarak karşımıza çıkan bu tip inşaat işinde vergileme ve muhasebe kayıtları aşağıda verilen örnek olay üzerinde açıklanmıştır.
Örnek :
Ahmet Demir 5 yıl önce yatırım amacıyla aldığı arsayı, 2005 yılında kat karşılığı müteahhitle anlaşmıştır. Müteahhit aldığı arsa üzerine 10 adet daire, 2 adet işyeri yapacaktır. Arsa sahibine 5 daire 1 işyeri verecektir.
a- Kişisel Servete dahil arsanın Müteahhide verilmesinde vergileme:
Ahmet Demir'in kişisel servetine dahil arsayı kat karşılığı müteahhide vermesi G.V. Kanunun 80/6. maddesi uyarınca 4 yılı geçmiş olması nedeniyle değer artış kazancı olarak vergilendirilmeyecektir.
b- Müteahhidin vergilendirilmesi:
Yukarıdaki örneğe devam edersek müteahhit yukarıdaki arsayı 2005 yılında 5 daire 1 işyeri karşılığında alarak, 2005 yılında inşaata başlamış, 2006 yılında bitirerek 10 daire ve 2 işyeri yapmıştır. Anlaşmaya göre 5 daireyi ve 1 işyerini arsa sahibine devretmiş, kalan daireleri ve 1 işyerini 2006 yılında satmıştır.
Müteahhidin yaptığı daire ve işyerlerine yapılan giderlerin muhasebe kayıtı ve vergilemesi aşağıdaki gibi olacaktır.
2005 yılında yapılan harcamalar:
Tutarı
KDV.si
-İnşaat malzemesi
600.000
108.000
-İşcilik
200.000
-
-Genel Üretim Gideri
50.000
9.000
-Genel Giderler
10.000
1.000
- Pazarlama Giderleri
5.000
900
- Finasman Giderleri
20.000
-
Not: Yukarıda alınan inşaat malzemesinin 500.000 YTL sini 2005 yılında inşaatta kullanmış , 100.000 YTL lik kısmı 2006 yılına devretmiştir.
Muhasebe Kayıtları:
1-----------------------------------------/----------------------------------------
150- İlk madde ve Mlz. Hs. 600.000
191- İndirilecek KDV 108.000
XXX(Kasa-Satıcılar) 708.000
İnşaat malzemelerinin alış kaydı
2--------------------------------------- /-----------------------------------------
710- Direkt İlk Madde Mlz Giderleri. 500.000
150-İlk Madde ve Mlz Hs. 500.000
İlk madde ve malzemeden yıl içinde inşaata sarfedilen kısmı
3---------------------------------------- /---------------------------------------
720- Direkt İşcilik Giderleri 200.000
730- Genel Üretim Giderleri 50.000
191- İndirilecek KDV 9.000
770- Genel Yönetim Giderleri 10.000
191- İndirilecek KDV 1.000
760- Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 5.000
191- İndirilecek KDV 900
780- Finansman Giderleri 20.000
XXX(Kasa-Satıcılar) 295.900
Yıl içinde yapılan harcamaların kaydı
4---------------------------------------/------------------------------------------------------
151 Yarı mamul Üretim 750.000
711- Direkt İlk Madde Mlz Giderleri Yansıtma Hs.. 500.000
721- Direkt İşcilik Giderleri Yansıtma Hs. 200.000
731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hs 50.000
Devam eden inşaat hesabındaki giderlerin yıl sonu yarı mamul hesabına devri
5-----------------------------------------/-----------------------------------------------------
711- Direkt İlk Madde Mlz Giderleri Yansıtma Hs.. 500.000
721- Direkt İşcilik Giderleri Yansıtma Hs. 200.000
731- Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hs 50.000
710- Direkt İlk Madde Mlz Giderleri. 500.000
720- Direkt İşcilik Giderleri 200.000
730- Genel Üretim Giderleri 50.000
Yarı mamul hesabına atılan gider hesaplarının kapatılması
6----------------------------------------------/-------------------------------------------------
631- Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 5.000
632- Genel Yönetim Giderleri 10.000
660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 20.000
771- Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hs 10.000
761- Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri YansıtmaHs 5.000
781- Finansman Giderleri Yansıtma Hs 20.000
Faaliyet giderlerinin gelir tablosu hesablarına devri
7------------------------------------------- /---------------------------------------------------------
771-Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hs 10.000
761-Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri YansıtmaHs 5.000
781-Finansman Giderleri Yansıtma Hs 20.000
770- Genel Yönetim Giderleri 10.000
760- Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 5.000
780- Finansman Giderleri Hs 20.000
Faaliyet giderleri hesabının kapanış kaydı
8---------------------------------------------/------------------------------------------------------
190- Devreden KDV 118.900
191- İndirilecek KDV 118.900
KDV beyannamelerinin beyanı sırasında yapılan kayıtlar
9---------------------------------------------- / -----------------------------------------------------
690 Dönem Karı Veya Zararı 35.000
631- Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri 5.000
632- Genel Yönetim Giderleri 10.000
660- Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 20.000
Faaliyet giderlerinin K/Z Hesabına devri kaydı
10-------------------------------------------- / --------------------------------------------------------
692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı 35.000
690- Dönem Karı Veya Zararı 35.000
Dönem K/Z hesabının Dönem net Kar Zarar hesabına devri
11-------------------------------------------/-----------------------------------------------------------
591- Dönem Net Zararı 35.000
692- Dönem Net Karı veya Zararı Hesabı 35.000
Dönem zararının Blanço hesabına devri
---------------------------------------- / --------------------------------------------------------------
2005 yılı Beyanıyla ilgili açıklamalar:
Yukarıdaki kayıtlar sonucu Müteahitin 31.12.2005 itibariyle hesap durumu özetle aşağıdaki gibidir:
150- No'lu hesabın borç bakiyesi
100.000 YTL
151- No'lu hesabın borç bakiyesi
750.000 YTL
591- Dönem Net Zararı
35.000 YTL
190- Devreden KDV
118.900 YTL dir.
Müteahhit Gelir vergisi mükellefi olup, yukarıdaki kayıtlara göre 2005 yılı için 2006 yılın Mart ayının 15'ine kadar gelir vergisi beyannamesi vermesi gerekmektedir.
Yıl içinde Geçici vergi beyannamelerini ve KDV beyannamelerini de vermesi gerekmektedir.
Sırası gelmişken belirtelim. Müteahhidin yaptığı inşaat işi G.V. Kanunundaki yıllara sari inşaat işi değildir. Yıllara sari inşaat işi olarak kabul edilebilmesi için;
- İşin inşaat işi olması,
- yıllara sari olması ve taahhüd edilmiş olması şartlarını birlikte taşımış olması gerekmektedir.
Örneğimizde inşaat işi 2005 de başlayıp, 2006 yılında bitmişse de yıllara sari olarak kabul edilmemektedir.
Bu iş, inşaat imalat işi gibi düşünülmesi gerekmektedir. Dolayısiyle yukarıdaki kayıtlara göre Gelir Tablosu ve bilanço çıkartılarak gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir.
Çıkarılan Blançoda;
- İlk Madde malzeme (stok) : 100.000
- Yarı mamuller (stok) : 750.000
- Dönem Net zararı : 35.000
- Devreden KDV : 118.900 YTL olarak yer almalı
Gelir tablosunda da;
- Faaliyet giderlerinden kaynaklanan (Genel Yönetim Giderleri-Pazarlama Giderleri- Finansman giderleri) 35.000 YTL, dönem zararı olarak yer almalıdır.
- 2005 yılı için verilen gelir vergisi beyannamesinde 35.000 YTL zarar beyan edilmelidir.
Örnek olayımızda inşaat işi 2006 yılında da devam etmektedir. 2006 yılındaki işlemlere geçmeden aşağıdaki hususları belirtmek gerekirse;
- 2005 yılı beyannamesinde gösterilen zarar, 2006 yılında oluşacak kardan mahsup edilecektir.
- 24 sıra no'lu KDV Genel tebiğine göre, 150 m2 den düşük konut teslimleri 1.1.1998 tarihinden önce KDV'den istisna edildiğinden bunlara isabet eden KDV'ler indirim konusu edilmeyip, indirimlerden çıkartılıp maliyete atılması gerekiyordu.
- 66 sıra no'lu KDV Genel tebliğine göre de 1.1.1998 den sonra bu teslimler %1 KDV 'ye tabi olup, buna ilişkin KDV indirim konusu edileceği belirtilmiştir. İndirim konusu olması gereken KDV'lerin 1.1.1998 yılından sonraki teslimlere isabet eden KDV'lerin maliyete ya da gider yazılmamasına dikkat edilmesi gerekmektedir. Bu yüzden örneğimizde 2005 yılında 191- no'lu hesaplarda indirim konusu edilen KDV'ler yıl sonunda maliyete ya da giderlere atılmamıştır. Blançoda devreden KDV olarak yer almıştır.
1.1.1998 den sonraki teslimlere ilişkin 150 m2 den düşük konutlara ilişkin olup, indirimle giderilmeyen KDV'ler yıllık bazda ertesi yılın Ocak-Kasım dönemlerinde KDV kanunun 29/2. maddesine göre iade olarak istenmesi mümkün bulunmaktadır.
Çalışmamız devam edecek olup, bundan sonraki bölümde örnek olay üzerinde 2006 yılı işlemlerini ve KDV iadesi hakkında da daha detaylı açıklamalar yapılacaktır. Ayrıca İnşaat işlerinde asgari işcilik uygulaması yine örnek olay üzerinde açıklanmaya çalışılacaktır.
