Sayın aliguler,
ÖZÜRLÜ İSTİHDAMIYLA İLGİLİ İŞLEMLER
A- GENEL DÜZENLEMELER
İşveren, çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü işçileri işyerinin bulunduğu yerdeki Türkiye İş Kurumu aracılığıyla sağlamalıdır.
Türkiye İş Kurumu aracılığı olmadan özürlüyü işe alan özel sektör işvereninin, bu durumu en geç bir ay içinde Kurum’a bildirmesi ve tescil ettirmesi gerekir. Başka bir ifadeyle, Türkiye İş Kurumu’nun bilgisi dışında özürlü işçi çalıştırılması işverenin yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır.
Yönetmelik esasları dahilinde işe yerleştirilecek özürlü belgelerine göre ayrı ayrı meslekli ve mesleksiz tasnifiyle, Türkiye İş Kurumu tarafından kayıt işlemleri yapılır. Özürlüye ait kayıtlar, Kurum’ca belirlenecek esaslar çerçevesinde, en az üç yıl süre ile işlemde kalır.
B- ÖZÜRLÜ İŞÇİYİ TEMİN SÜRECİ
a- İşveren çalıştırmakla yükümlü bulunduğu özürlüyü, yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde, niteliklerini de belirterek, Türkiye İş Kurumu’ndan yazılı olarak talep eder. İşveren talebinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremez. Öne süren işverenlerin taleplerinde yer alan istihdamı zorlaştırıcı koşullar Türkiye İş Kurumu’nun il veya şube müdürlüğünce kabul edilmez.
b- Türkiye İş Kurumu, işverenin bu talebinden itibaren en geç onbeş gün içinde niteliklere uygun gördüğü özürlüyü talep sayısından az olmamak üzere temin edebildiklerini, niteliklerini belirten belgeleriyle birlikte işverene gönderir. İşveren en geç onbeş gün içinde gönderilen kişilerden uygun gördüklerini işe alır, işe alınanları ve alınmayanları alınmayış nedenlerini de belirtmek suretiyle yedi gün içinde yazılı olarak Kurum’a bildirmelidir.
c- Türkiye İş Kurumu, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren on gün içinde veya bildirim yapılmadığı takdirde işçilerin gönderiliş tarihinden itibaren otuz gün içinde özürlü açığının kapatılması için son olarak, kayıtlı özürlüyü, meslek ve öğrenim durumlarını içeren listelerle birlikte işverene göndererek işyerindeki açık kontenjanların bu listelerden veya gönderilenlerden karşılanmasını ister.
d- İşveren, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimlerini yaparak gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde açık kontenjanlarını kapatmak zorundadır.
e- İşverenler, herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren özürlü işçinin ayrılış nedenlerini onbeş gün içinde Türkiye İş Kurumu’na bildirmek zorundadırlar.
C- ÜCRET VE SOSYAL YARDIMLARDA DİĞER İŞÇİLERDEN AYRI İŞLEM YAPILAMAMASI
Özürlü olmak daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz. Bu işçiler diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen faydalanırlar. İş sözleşmelerine veya toplu iş sözleşmelerine bu işçiler aleyhine hükümler konulamaz.
D- ÖNCELİK TANINMASI
İş Kanunu’nun 30. maddesine göre, işyerinin işçisi iken sakatlanan işçiye öncelik tanınır. Başka bir ifadeyle, işveren kendi işyerinde çalışırken sakatlanan işçiye öncelik tanıması gerekir.
E- İŞE ALINMA
İş Kanunu’nun 30. maddesine göre, bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.
F- TEŞVİK
İlgili yönetmeliğin 25. maddesi ve Tebliğ’in 9 maddesine göre,
Özürlü çalıştıran işverenlerden;
a- Bakanlar Kurulu’nca belirlenecek oranların üzerinde özürlü istihdam eden,
b- Elliden daha az sayıda işçi çalıştırmasına rağmen Kurum’dan talepte bulunmak ve/veya tescil yaptırmak suretiyle özürlü çalıştıran,
c- Çalışma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden,
işverenlerin, bu şekilde çalıştırdığı her bir özürlü için, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre ödemesi gereken sosyal sigorta primi işveren hisselerinin yüzde ellisi Hazine’ce ödenir.
İşverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri için, bulundukları yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğüne müracaat ederek bu durumlarını belgelendirmeleri ve en geç üçer aylık dönemler halinde Kurum’dan aldıkları belgeyi Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müdürlükleri’ne vermeleri gerekir.
İşverenler yukarıda belirtilen teşviklerden Kurum’dan aldıkları belgelerle SSK’ya müracaat tarihleri itibarıyla yararlanabilirler.
V- ÖZÜRLÜ İSTİHDAMI İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER
A- ÖZÜRLÜ İSTİHDAMININ ŞARTLARI
1- Özürlü Olmak
Bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle, çalışma gücünün en az yüzde 40’ından yoksun olan kişilere özürlü denir.
2- Özürlülüğünü Belgelemek
Özürlünün, yetkili sağlık kuruluşlarından mevzuatın öngördüğü şekilde sağlık kurulu raporuyla, özürlü olduklarını belgelemeleri gerekir.
Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin 10. maddesine göre, özürlü olduğunu öne sürerek anılan Yönetmelik hükümlerine göre, Türkiye İş Kurumu’ndan işe yerleştirilmesini isteyenler, bu durumlarını, Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik’te belirtilen, Sağlık Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu ve Üniversite Hastanelerinden oluşan, yetkili sağlık kuruluşlarından alınmış sağlık kurulu raporu ile belgelemek zorundadırlar.
Özürlünün sağlık kurulu raporuna itiraz etmesi halinde, itiraz dilekçesi ve raporun onaylı örneği Türkiye İş Kurumunca, başka bir sağlık kuruluşuna gönderilir. Birinci ve ikinci sağlık kurulu raporları aynı olursa, rapor kesinleşir. İki sağlık kurulu raporu arasında fark varsa, özürlünün lehine olan rapora göre işlem yapılır.
Türkiye İş Kurumu tarafından gönderilen özürlüye verilecek rapor için, sağlık kuruluşu tarafından muayene ve tetkik ücreti alınmaz.
4857 sayılı İş Kanunu gereğince çıkarılan Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmeliğin yayımlanmasından önce, yetkili sağlık kuruluşlarınca verilmiş, özürlü tanımına uygun sağlık kurulu raporları geçerli olup, bu raporlara göre Türkiye İş Kurumu işlemlerini yürütür.
