PERSONELE KONUT TAHSİSİNDE ÖZELLİKLİ DURUMLAR
Gelir vergisi kanunun 61. maddesine göre Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:
1. 23'üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;
2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
5. (3239 sayılı Kanunun 53'üncü maddesiyle değişen bent) Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.
Ücret geliri kapsamında değerlendirilmektedir.Ayrıca Gelir vergisi kanunun 40/2. maddesine göre de Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartı ile ), 27'nci maddede yazılı giyim giderleri; ücret kapsamında değerlendirilmeyecektir.Konuyu biraz daha açarsak işçilerin barındırılması ile ilgili her türlü harcama gider olarak dikkate alınabilecektir.Yalnız burada dikkat edilmesi gereken konu burada kalan işçilerin aileleri ile kalması halinde bu giderleri ücret geliri olarak matraha eklenmesi gerekmektedir. Mesela kimi firma ve kuruluşların çeşitli illerde misafirhanelerinde şayet personel iş için kalırsa bu kişi için yapılan harcamalar gider, şayet bu kişi ailesi ile burada kalırsa bu harcamaya ait tutar o personelin ücretine eklenmesi gerekmektedir.
İŞVERENE AİT KONUTLARIN HİZMET ERBABINA MESKEN OLARAK VERİLMESİ
Gelir vergisi kanunun 23/9 maddesi Genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m2yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2'yi aşması halinde, aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz);
Personele konut tahsisi yoluyla sağlanan ve konutun emsal kirası ile değerlenen menfaat, net ücret olarak kabul edilir. Menfaattin brüt tutarı hesaplanarak bu tutar üzerinden gelir vergisi stopajı hesaplanır ve G.V.K.''nun 40/1. maddesi gereğince genel gider olarak dikkate alınır.
G.V.K.''nun 40/2 numaralı bendi kapsamında, personelin iş yerinde veya müştemilatında barındırılması için yapılan giderler stopaja tabi olmaksızın doğrudan gider yazılabilir.
GVK Madde 40/2''de yapılan düzenlemede iş yerinde ve iş yeri müştemilatındaki ibateler hizmetli için ve işçi için menfaat sağlayan bir işlem olarak görülmemiştir. Bu nedenle anılan harcamaların ücret olarak değerlendirilmeyip doğrudan gider olarak dikkate alınmasına olanak sağlanmıştır.
EMSAL KİRA BEDELİ
Gelir vergisi kanunun 73. maddesine göre Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve haklarının maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10'udur.
EMSAL KİRA BEDELİNİN UYGULANMAYACAĞI DURUMLAR
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadı ile bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;
2. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent) Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi.
4. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle eklenen bent) Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.
KİRALANAN KONUTUN İŞVERENE AİT OLMAMASI :
İşveren tarafında kiralanması:
Kiralanan konut şayet personel tarafından kiralanmasında zaten işverenle bir bağı yoktur.Şayet işveren tarafından kiralanıp işveren adına kira sözleşmesi yapılması halinde yapılan kira ödemesi net tutar olarak dikkate alınacaktır.Şayet Kira karşılığında gayrimenkul sahibi fatura vermesi halinde vergi kesintisi yapılmayacak aksi halde vergi kesintisi yapılması gerekmekte olup personel açısından da fatura alınması halinde net tutarı kdv dahil tutar dikkate alınacaktır..
ÖNDER ÖZSOY
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Gelir vergisi kanunun 61. maddesine göre Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (Mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez.
Bu kanunun uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:
1. 23'üncü maddenin 11 numaralı bendine göre istisna dışında kalan emeklilik, malüliyet, dul ve yetim aylıkları;
2. Evvelce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel kanunlarına veya idari kararlara göre kurulan daimi veya geçici bütün komisyonların üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
5. (3239 sayılı Kanunun 53'üncü maddesiyle değişen bent) Bilirkişilere, resmî arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler;
6. Sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatler.
Ücret geliri kapsamında değerlendirilmektedir.Ayrıca Gelir vergisi kanunun 40/2. maddesine göre de Hizmetli ve işçilerin iş yerinde veya iş yerinin müştemilatında iaşe ve ibate giderleri, tedavi ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli aidatı (Bu primlerin ve aidatın istirdat edilmemek üzere Türkiye'de kain sigorta şirketlerine veya emekli ve yardım sandıklarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım sandıklarının tüzel kişiliği haiz bulunmaları şartı ile ), 27'nci maddede yazılı giyim giderleri; ücret kapsamında değerlendirilmeyecektir.Konuyu biraz daha açarsak işçilerin barındırılması ile ilgili her türlü harcama gider olarak dikkate alınabilecektir.Yalnız burada dikkat edilmesi gereken konu burada kalan işçilerin aileleri ile kalması halinde bu giderleri ücret geliri olarak matraha eklenmesi gerekmektedir. Mesela kimi firma ve kuruluşların çeşitli illerde misafirhanelerinde şayet personel iş için kalırsa bu kişi için yapılan harcamalar gider, şayet bu kişi ailesi ile burada kalırsa bu harcamaya ait tutar o personelin ücretine eklenmesi gerekmektedir.
İŞVERENE AİT KONUTLARIN HİZMET ERBABINA MESKEN OLARAK VERİLMESİ
Gelir vergisi kanunun 23/9 maddesi Genel olarak maden işletmelerinde ve fabrikalarda çalışan işçilere ve özel kanunlarına göre barındırılması gereken memurlarla müstahdemlere konut tedariki ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve suyunun temini suretiyle sağlanan menfaatler ile mülkiyeti işverene ait brüt alanı 100 m2yi aşmayan konutların hizmet erbabına mesken olarak tahsisi suretiyle sağlanan menfaatler (Bu konutların 100 m2'yi aşması halinde, aşan kısma isabet eden menfaat için bu istisna hükmü uygulanmaz);
Personele konut tahsisi yoluyla sağlanan ve konutun emsal kirası ile değerlenen menfaat, net ücret olarak kabul edilir. Menfaattin brüt tutarı hesaplanarak bu tutar üzerinden gelir vergisi stopajı hesaplanır ve G.V.K.''nun 40/1. maddesi gereğince genel gider olarak dikkate alınır.
G.V.K.''nun 40/2 numaralı bendi kapsamında, personelin iş yerinde veya müştemilatında barındırılması için yapılan giderler stopaja tabi olmaksızın doğrudan gider yazılabilir.
GVK Madde 40/2''de yapılan düzenlemede iş yerinde ve iş yeri müştemilatındaki ibateler hizmetli için ve işçi için menfaat sağlayan bir işlem olarak görülmemiştir. Bu nedenle anılan harcamaların ücret olarak değerlendirilmeyip doğrudan gider olarak dikkate alınmasına olanak sağlanmıştır.
EMSAL KİRA BEDELİ
Gelir vergisi kanunun 73. maddesine göre Kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira bedelinden düşük olamaz. Bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedeli, bu mal ve hakların kirası sayılır. Bina ve arazide emsal kira bedeli, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu'na göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Diğer mal ve haklarda emsal kira bedeli, bu mal ve haklarının maliyet bedelinin, bu bedel bilinmiyorsa, Vergi Usul Kanunu'nun servetlerin değerlendirilmesi hakkındaki hükümlerine göre belli edilen değerlerinin % 10'udur.
EMSAL KİRA BEDELİNİN UYGULANMAYACAĞI DURUMLAR
1. Boş kalan gayrimenkullerin muhafazaları maksadı ile bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması;
2. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle değişen bent) Binaların mal sahiplerinin usul, füru veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi (Usul, füru ve kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmiş ise bu konutların yalnız birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz.);
3. Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi.
4. (3239 sayılı Kanunun 56'ncı maddesiyle eklenen bent) Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.
KİRALANAN KONUTUN İŞVERENE AİT OLMAMASI :
İşveren tarafında kiralanması:
Kiralanan konut şayet personel tarafından kiralanmasında zaten işverenle bir bağı yoktur.Şayet işveren tarafından kiralanıp işveren adına kira sözleşmesi yapılması halinde yapılan kira ödemesi net tutar olarak dikkate alınacaktır.Şayet Kira karşılığında gayrimenkul sahibi fatura vermesi halinde vergi kesintisi yapılmayacak aksi halde vergi kesintisi yapılması gerekmekte olup personel açısından da fatura alınması halinde net tutarı kdv dahil tutar dikkate alınacaktır..
ÖNDER ÖZSOY
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
