Ynt: risturn istisnasının muhasebeleştirlmesi
http://www.vergiturk.com/ack/kvkmd8b2.htm adresinden:
TÜRK VERGİ KANUNLARI'2004
? Risturn istisnasından yararlanmanın şartları
Risturn istisnasından yararlanacak kooperatif türleri:
1 - İstihlak kooperatifleri,
2 - İstihsal kooperatifleri,
3 - Kredi kooperatifleridir.
® İstihlak (tüketim) kooperatiflerinde: Ortakların kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamak için satın aldıkları malların değerlerine göre hesaplanan risturnlar. Görüldüğü üzere kanunun tanıdığı istisna ortakların kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarının karşılanmasıyla sınırlı tutulmuştur. Kooperatiflerin ortaklarına, bu maddelerin dışında sattıkları mallardan (örneğin elektrikli ev aletleri, halı, mobilya vs.) sağladıkları kurum kazançları kurumlar vergisine tabi tutulur.
® İstihsal (üretim) kooperatiflerinde: Ortakların üreterek kooperatife sattıkları veya kooperatiften üretim faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların değerine göre hesaplanan risturnlar.
® Kredi kooperatiflerinde: Ortakların kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar.
® Ayrıca bütün kooperatiflerde ortakların idare giderleri karşılığı olarak ödedikleri paralardan harcanmayarak ortaklara iade edilen kısımlar.
? İstisnanın sınırı
Yukarıda sayılan risturnların nakden veya aynı kıymette mal ile ödenmesi istisnanın uygulanmasına engel değildir. Ortaklardan başka kimselere yapılan işlemlerden doğan kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden doğan kazançlar istisnadan yararlanamaz. Bunların genel kazançtan ayrılmasında, ortaklarla yapılan iş hacminin, genel iş hacmine olan oranı esas alınır.
Kanunun 7. maddesinde, kooperatiflerin vergiden muafiyet şartları açıklanmıştır. Bu şartların birinde meydana gelecek bir ihlal, kooperatifi, kurumlar vergisi mükellefi haline getirir. Ancak bu halde de ortaklar için hesaplanacak olan risturn kurumlar vergisi dışında tutulacaktır.
Risturn istisnasının uygulanması için, bunların ortaklara ödenmesine gerek bulunmamaktadır. Hesaplanmış olmak, risturnların kurumlar vergisi matrahından düşülmesi için yeterlidir.
Örnek:
Bir tüketim kooperatifinde dönem safi kazancı 20.000.000.000.- TL., genel iş hacmi (satış hasılatı) 80.000.000.000.- TL., ortaklarla ortaklık statüsü içinde yapılan iş hacmi 48.000.000.000.- TL., ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan iş hacmi ile ortak dışı işlemlerdeki iş hacmi toplamı ise 32.000.000.000.- TL.?dır.
Buna göre, vergiden istisna edilecek risturn istisnası:
48.000.000.000 x 20.000.000.000 = 12.000.000.000 Lira,
80.000.000.000
Vergiye tabi safi kurum kazancı ise;
20.000.000.000 (-) 12.000.000.000 = 8. 000.000.000.- Lira olacaktır.
Yukarıda basit bir hesap yapılmıştır. Fakat gerçekte olay daha karmaşıktır. Ayrıca, işlemlerin ortak içi ve dışı olarak ayrımı zordur.
Aynı şekilde hesabın istihsal kooperatiflerinde de yapılması gerekir. Burada müstahsil ürettiği malı satmak için getirmektedir veya üretim için mal almaktadır. Ortaklık statüsü içinde yapılan iş hacmi budur. Risturn hesabında bu işlemler nazara alınacaktır.
Burada dikkat edilmesi gereken bir konu da, ortaklarla, ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden doğan örneğin, kooperatifin elde ettiği gayrimenkul sermaye iradı veya mevduat faizi gibi gelirlerin risturn istisnasından faydalanamayacağıdır.
KVK?nun 8/2?nci maddesinde ayrıca, ? bu risturnlar, Gelir Vergisi Kanunu?nun 94. maddesine göre tevkifata tabi tutulmaz. Ortaklara dağıtımı kar dağıtımı sayılmaz. ? hükmüne yer verilmiştir.
Kooperatiflerin ortakları ile yaptığı muamelelerden doğan karların ortaklara kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde dağıtımı olarak tanımlanan risturnlar, Gelir Vergisi Kanunu?nun 94. maddesinin 6 numaralı bendinin (b) alt bendine göre gelir vergisi tevkifatına tabi tutulmayacaktır.
(ackara)
