Seyahat Acentelerinin Kazançlarını Tespiti ve Belge Düzeni

OSMAN EROL

Katkı Sunan Üye
Üyelik
7 Haz 2005
Mesajlar
877
Konum
Zonculdak
OTOBÜS YAZIHANELERİNİN (ACENTELERİNİN) KAZANÇLARININ TESPİTİ VE BELGE DÜZENİ

Osman Erol
Mali Hukuk Uzmanı

Otobüs yazıhanelerinin (acentelerinin) vergilendirilmesi işlemi değişik uygulamaya sahip bir işlem olduğundan çoğu zaman uygulamada tereddüde düşülmektedir. Konu fiili uygulama yöntemi dikkate alınarak açıklanmaya çalışılacaktır.

Otobüs yazıhaneleri genellikle mülkiyeti kendilerine ait olmayan otobüslere yolcu temin etmek ve bu otobüslerde seyahat eden yolculara ikramda bulunmak şeklinde hizmet vermektedirler.

Seyahat Yazıhanenin (acentesinin) kayıtları:

Konu 173 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde örneklerle açıklanmıştır.

Uygulamada istisnai olarak bir yazıhaneye bağlı olmadan (bağımsız) çalışan otobüs işletmeleri olmakla beraber genellikle bir yazıhane ismi altında faaliyet gösterilmekte,yolculara yazıhane adına bastırılan yolcu biletleri satılmaktadır. Bu nedenle konu bu yönüyle açıklanacaktır.

Yazıhanelerin geliri otobüs sahiplerinden aldıkları komisyon geliridir.
Gelir Vergisi Kanununun 37'inci maddesinin 1 inci fıkrasında; her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançların ticari kazanç olduğu hükme bağlanmış, Türk Ticaret Kanununun 12 inci maddesinde de acentelik, tellallık, komisyonculuk ve sair bütün tavassut işlerinin ticari faaliyet sayılacağı açıklanmıştır. Dolayısıyla yazıhanelerin elde ettiği komisyon gelirleri ticari kazanç olarak vergilendirilecektir.
Giderleri ise yazıhanenin genel giderleri ve otobüs yolcularına yapılan ikram masraflarından oluşmaktadır. (*)

Yazıhanelerin özelik arz eden durumu nedeniyle belge düzeni konusunda özel bir düzenleme yapılmıştır. Vergi usul Kanununun 240/B. maddesinde yapılan bu düzenleme aşağıdadır

"B) Yolcu listeleri: Şehirler arasında yapılan yolcu taşımalarında 233 üncü madde gereğince yolcu taşıma bileti kesmeye mecbur olan mükellefler, (T.C. Devlet Demiryolları hariç) taşıtların her seferi için müteselsil seri ve sıra numaralı ve oturma yerlerini planlı şekilde gösteren iki nüsha yolcu listesi düzenlerler ve bu listenin bir nüshasını sefer sonuna kadar taşıtta ve diğer nüshasını işyerinde bulundururlar. Yolcu taşıma biletlerinin komisyoncu veya acenteler tarafından kesilmesi halinde yolcu listeleri 3 nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası bu kimseler tarafından saklanır.

Yolcu listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunur:

1. Yolcu listesini düzenleyen işletmenin adı veya unvanı ile adresi,
2. Taşıtı işleten mükellefin adı, soyadı varsa unvanı, adresi, vergi dairesi ve hesap numarası,
3. Taşıtın plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati,
4. Bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarı."

Yazıhane sahipleri ile otobüs sahipleri arasındaki belge alış verişi şöyledir:

- Yazıhane sahibi kendi adına bastırdığı yolcu biletlerini satarak gelir kaydeder.
- Yazıhane sahibi otobüs sahibine, bilet satış gelirlerini esas alarak belirlenen oranda komisyon faturası keser.
- Otobüs sahibi (yolcu listesini dayanak alarak) kesilen bilet kadar yazıhane sahibine fatura keser.

Konuyu bir örnekle açıklarsak:

A) Yazıhane sahibinin yapacağı işlemler:

1- Yazıhane sahibi yolcu listesine göre, kendi adına bastırdığı, KDV dahil 1.000 liralık yolcu bileti satmıştır.
2-Yazıhane sahibi gerek yazıhane genel gideri olarak gerekse otobüste yapılan ikram gideri olarak 50 TL gider kaydetmiştir.
3- Yazıhane verdiği hizmete karşılık bilet satış gelirinin %15'i oranında komisyon almaktadır.

Buna göre yazıhanenin otobüs sahibine düzenleyeceği komisyon faturası şöyle olacaktır:

- Komisyon (% 15X 847)............................: 127,-
- Hesaplanan KDV (127X%18)...................: 23,-
..............................................................................
Toplam..................................................: 150,-

Otobüs sahibinin yolcu listesine göre yazıhaneye düzenleyeceği fatura ise şöyle olur:

- Bilet hasılatı..........................................: 847,-
- Hesaplanan KDV (%18).........................: 153,-
-----------------
Toplam .......................................: 1.000,-


Yazıhane sahibi KDV Hesap bakiyesi olan (153-153+23) = 23,- TL'yi mükellef sıfatıyla vergi dairesine öder.

Yazıhanenin dönem sonu hesap hülasası şöyle olur:

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Otobüs sahibinden alınan fatura 847,- Yolculara kesilen bilet tutarı 847,-
Genel Giderler 50,- Komisyon gelirleri 127,-
KAR 77,-
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TOPLAM 974,- TOPLAM 974,-


B) Otobüs sahibinin yapacağı işlemler:

1- Otobüs sahibi yazıhane sahibinden aldığı faturayı ve yaptığı işletme giderlerini gider, yazıhane sahibine kestiği faturayı gelir kaydeder.

2- Otobüs sahibi yazıhane sahibinden 847,- TL fatura karşılığı olarak şöyle fatura keser:

-Yolcu taşıma geliri = 847,-
-KDV (%18X 847) = 153,-
-------------------------------------------
Toplam = 1.000,-

Otobüs sahibi 153,- TL Katma Değer Vergisini mükellef sıfatıyla vergi dairesine öder.

Otobüs sahibinin işletme giderleri 500 TL olmuştur.

Buna göre otobüs sahibinin hesap hülasası şöyle olur:

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
İşletme Giderleri 500,- Yolcu taşıma Geliri 847,-
Komisyon giderleri 127,-
KAR 220,-
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TOPLAM 847,- TOPLAM 847,-



Bilanço usulüne göre defter tutulması halinde acentenin ve otobüs sahibinin yapacağı muhasebe kayıtları şöyle olur:

ACENTENİN (YAZIHANENİN) MUHASEBE KAYITLARI:

1-Yazıhane tarafından yolcu biletleri satılıyor (Yukarıda verilen örnek esas alınmıştır):

_________________________.../.../2008...______________________________

100 KASA 1.000
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 847,-
600.20 Ticari Hizmet Satışları
391 HESAPLANAN KDV 153,-
___________________________ _______________________________

2- YAZIHANE OTOBÜS SAHİBİNE KOMİSYON FATURASI KESİYOR:

_________________________.../.../2008..._____________________________

100 KASA 150
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 127,-
600.20 Ticari Hizmet Satışları
391 HESAPLANAN KDV 23,-
_________________________ _________________________________

3- OTOBÜS SAHİBİ YAZIHANE SAHİBİNE, YOLCU LİSTESİNİ ESAS ALARAK TAHSİL ETTİĞİ MEBLAĞ KADAR FATURA KESİYOR.

________________________.../.../2008...____________________________

100 KASA 1000,-
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 847,--
600.20 Ticari Hizmet Satışları
391 HESAPLANAN KDV 153,-
__________________________ ______________________________


...

(*) " Otobüs yazıhanesi işletmeciliği yapan davacı ortaklığın, işletme adına yolcu taşıyan otobüs sahiplerince yine işletme adına temin edilen yolculara reklam amacıyla yapılan ikram giderlerini yasal defterlerine gider yazabileceği hk. (DANIŞTAY DÖRDÜNCÜ DAİRE;Esas No:996/1920 ; Karar No : 1997/2078 "
 

Benzer konular

Üst