Osman ÖZBOLAT
Sosyal Güvenlik Denetmeni
I- GİRİŞ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?nun 102. maddesinde Sosyal Güvenlik Kurumu?nca verilen idari para cezalarına yer verilemektedir. Bu maddede ceza öngörülen fiiller başlıklar halinde belirtilmiş ve uygulanacak ceza miktarı açıklanmıştır.
Yasanın 102. maddesinin ikinci fıkrasında işyeri bildirgesinin ilgililerce yasal süresi geçtikten sonra verilmesi halinde indirim uygulanacağı belirtilmekteydi. 17.01.2012 tarih ve 6270 sayılı Kanunun 11. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 102.maddesinin ikinci fıkrasında işverenler lehine çok önemli değişiklik yapılmıştır. Bu makalede eski ve yeni durum karşılaştırılarak son düzenleme açıklanacaktır.
II- İNDİRİM UYGULANAN CEZALAR ve YAPILAN DÜZENLEME
5510 sayılı Kanun yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinde cezaların belirtildiği 102. maddenin ikinci fıkrası ?Mahkeme kararına, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde öngörülen cezalar % 50 oranında uygulanır? şeklinde idi. Yani yasa ilk yürürlüğe girdiğinde işe giriş ve işyeri bildirgesini yasal sürede ibraz edemeyip daha sonra kendiliğinden Kuruma bildirenlere uygulanacak ceza miktarında % 50 indirim uygulanmaktaydı.
18/2/2009 tarihli ve 5838 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle; söz konusu fıkranın ?(a) ve (b) bentlerinde? ibaresi ?(b) bendi? olarak değiştirilerek uygulanacak indirim sadece işyeri bildirgesi ile sınırlandırılmış ve ceza üçte iki olarak düzenlenmiştir.
26.01.2012 tarih ve 28185 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla getirilen son düzenleme ile 5510 sayılı Kanun?un 102 maddesinin ikinci fıkrası ?Mahkeme kararına, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır? şeklinde değiştirilmiştir. Böylelikle indirim uygulanan ceza başlıkları genişletilmiş ve indirim oranında da işveren lehine önemli bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre mevcut durumda sadece işyeri bildirgesine yönelik uygulanan 102. Maddenin ikinci fıkrasındaki indirimin son düzenleme ile hangi cezaları kapsadığı Tablo-A?da özetlenmiştir.
III- UYGULAMADAN YARARLANMAK İÇİN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
İlgililerin çeşitli nedenlerle 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirememesi durumunda 6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla düzenlenen indirim oranından faydalanması için şu hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir:
- Bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespit veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgeler sonucunda bir tespit olmaksızın ilgililerce kendiliğinden Kuruma bildirilmesi,
- Bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten 30 gün içinde Kuruma verilmesi,
- Cezanın yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi durumunda indirimden yararlanılabilinecektir.
IV- SONUÇ
Ceza, suç işleyen bir kimsenin yaşantısına, özgürlüğüne, mallarına, onuruna karşı yasaların öngördüğü yaptırımdır. Aynı zamanda ceza, ihtiva ettiği anlam bakımından öngörülen/amaçlanan bir durumun oluşması bakımında kullanılan etkin bir araçtır. Bu anlamları itibariyle Kamu gücü ile uygulanan idari para cezalarının her ne kadar caydırıcılığı açık olsa da, özellikle çalışma hayatında her türlü riskle karşı karşıya olan işverenlerin, hayatın olağan akışı içerisinde yasal yükümlülüklerini ?iyi niyetli? olarak yerine getirememeleri durumunda zorlaştırıcı değil kolaylaştırıcı, teşvik edici nitelikte olması gerekmektedir.
Bu çerçevede 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?nun 102. maddesinin ikinci fıkrasında işverenler lehine düzenleme yapılmış, daha önce 1/4 indirimi olan cezalar 3/4'e çıkartılmıştır. Söz konusu düzenleme kayıt dışılığı önleme adına önemli bir adım olup, ilgililerin de çeşitli sebeplerle yasal sürede yerine getiremedikleri yükümlülükleri kendilerine sağlanan bu durumdan avantajlı olarak yerine getirmeleri gerektiği kanaatindeyiz.
Sosyal Güvenlik Denetmeni
I- GİRİŞ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?nun 102. maddesinde Sosyal Güvenlik Kurumu?nca verilen idari para cezalarına yer verilemektedir. Bu maddede ceza öngörülen fiiller başlıklar halinde belirtilmiş ve uygulanacak ceza miktarı açıklanmıştır.
Yasanın 102. maddesinin ikinci fıkrasında işyeri bildirgesinin ilgililerce yasal süresi geçtikten sonra verilmesi halinde indirim uygulanacağı belirtilmekteydi. 17.01.2012 tarih ve 6270 sayılı Kanunun 11. maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 102.maddesinin ikinci fıkrasında işverenler lehine çok önemli değişiklik yapılmıştır. Bu makalede eski ve yeni durum karşılaştırılarak son düzenleme açıklanacaktır.
II- İNDİRİM UYGULANAN CEZALAR ve YAPILAN DÜZENLEME
5510 sayılı Kanun yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinde cezaların belirtildiği 102. maddenin ikinci fıkrası ?Mahkeme kararına, Kurum veya diğer kamu idarelerinin denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliklerinden verilmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde öngörülen cezalar % 50 oranında uygulanır? şeklinde idi. Yani yasa ilk yürürlüğe girdiğinde işe giriş ve işyeri bildirgesini yasal sürede ibraz edemeyip daha sonra kendiliğinden Kuruma bildirenlere uygulanacak ceza miktarında % 50 indirim uygulanmaktaydı.
18/2/2009 tarihli ve 5838 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle; söz konusu fıkranın ?(a) ve (b) bentlerinde? ibaresi ?(b) bendi? olarak değiştirilerek uygulanacak indirim sadece işyeri bildirgesi ile sınırlandırılmış ve ceza üçte iki olarak düzenlenmiştir.
26.01.2012 tarih ve 28185 sayılı Resmi Gazete?de yayımlanan 6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla getirilen son düzenleme ile 5510 sayılı Kanun?un 102 maddesinin ikinci fıkrası ?Mahkeme kararına, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgelere istinaden düzenlenenler hariç olmak üzere, bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra ilgililerce kendiliğinden 30 gün içinde verilmesi ve söz konusu cezaların ilgililerce, yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi halinde, bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde öngörülen cezalar dörtte bir oranına karşılık gelen tutar üzerinden uygulanır? şeklinde değiştirilmiştir. Böylelikle indirim uygulanan ceza başlıkları genişletilmiş ve indirim oranında da işveren lehine önemli bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre mevcut durumda sadece işyeri bildirgesine yönelik uygulanan 102. Maddenin ikinci fıkrasındaki indirimin son düzenleme ile hangi cezaları kapsadığı Tablo-A?da özetlenmiştir.
III- UYGULAMADAN YARARLANMAK İÇİN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
İlgililerin çeşitli nedenlerle 5510 sayılı Kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (g), (h) ve (j) bentlerinde belirtilen yükümlülükleri yerine getirememesi durumunda 6270 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla düzenlenen indirim oranından faydalanması için şu hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir:
- Bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten sonra mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespit veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelere ya da kamu idarelerinden alınan belgeler sonucunda bir tespit olmaksızın ilgililerce kendiliğinden Kuruma bildirilmesi,
- Bildirgenin veya belgenin yasal süresi geçtikten 30 gün içinde Kuruma verilmesi,
- Cezanın yapılacak tebligat tarihini takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmesi durumunda indirimden yararlanılabilinecektir.
IV- SONUÇ
Ceza, suç işleyen bir kimsenin yaşantısına, özgürlüğüne, mallarına, onuruna karşı yasaların öngördüğü yaptırımdır. Aynı zamanda ceza, ihtiva ettiği anlam bakımından öngörülen/amaçlanan bir durumun oluşması bakımında kullanılan etkin bir araçtır. Bu anlamları itibariyle Kamu gücü ile uygulanan idari para cezalarının her ne kadar caydırıcılığı açık olsa da, özellikle çalışma hayatında her türlü riskle karşı karşıya olan işverenlerin, hayatın olağan akışı içerisinde yasal yükümlülüklerini ?iyi niyetli? olarak yerine getirememeleri durumunda zorlaştırıcı değil kolaylaştırıcı, teşvik edici nitelikte olması gerekmektedir.
Bu çerçevede 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu?nun 102. maddesinin ikinci fıkrasında işverenler lehine düzenleme yapılmış, daha önce 1/4 indirimi olan cezalar 3/4'e çıkartılmıştır. Söz konusu düzenleme kayıt dışılığı önleme adına önemli bir adım olup, ilgililerin de çeşitli sebeplerle yasal sürede yerine getiremedikleri yükümlülükleri kendilerine sağlanan bu durumdan avantajlı olarak yerine getirmeleri gerektiği kanaatindeyiz.