Ynt: Türk Telekom Bayii
TÜRK TELEKOM BAYİİLERİNDE BELGE DÜZENİ
HASAN BOZKURT
( Bu makale Mersin SMMM Odasının yayın organı "BÜLTEN" nin Eylül-Ekim 2002 sayısında yayınlanmıştır. )
Yazan:SMMM Hasan BOZKURT ? MERSİN
213 sayılı V.U.K.nun 227.maddesi uyarınca;bu kanunda aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü
kişilerle olan ilişki ve işlemlere ait kayıtların belgelendirilmesi zorunludur. Bu belgelerin neler olduğu,hangi bilgileri içereceği,
kimlerin hangi belgeleri düzenlemek veya almak zorunda olduğu anılan yasanın 229. ve onu izleyen maddelerinde
düzenlenmiştir. Ayrıca; aynı yasanın mükerrer 242.maddesinde, elektronik ortamdaki kayıtlar ve elektronik cihazla belge
düzenlemenin esaslarını belirlemeye, mükerrer 257.maddesinde de mevcut defter ve belgeler dışında yeni defter ve belge
ihdas etmeye,bunları kaldırmaya, uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
Teknolojik ve ekonomik gelişmelere paralel olarak daha önce olmayan yeni iş kolları ve meslekler ortaya çıkmaktadır.
Bunlardan birisi de "Türk Telekom Bayiilik Yönetmeliği" ve "Türk Telekom Bayiilik Sözleşmesi" hükümleri çerçevesinde "İzin
Belgesi"nde yazılı telekomünikasyon hizmetlerini sunan Türk Telekom Bayiiliğidir."Türk Telekom Bayiilik Sözleşmesi", Türk
Telekomünikasyon A.Ş.(Türk Telekom) adına İl Telekom Müdürlüğü ile Bayiiler arasında düzenlenmekte ve bayiilerin sunacağı
hizmetler ve yetkileri İl Telekom Müdürlüğünce düzenlenen "İzin Belgesi"nde belirlenmektedir.
..........Türk Telekom Bayiilerinin yapmakta olduğu bu hizmetlerden dolayı hangi belgeleri düzenlemek
ve almak zorunda olduğu konusunda tereddütlerin oluşması nedeniyle bu konunun irdelenmesi
yapılması gerekenlerin ortaya konulmasına gerek duyulmuştur.Bayiilerin hangi belgeleri almak,hangi
belgeleri düzenlemek zorunda olduğuna geçmeden önce bayiilerin yaptıkları iş ve hizmetlerin neler
olduğunu ortaya koymak gerekmektedir.
A- TÜRK TELEKOM BAYİİLERİNİN YAPTIĞI İŞ VE HİZMETLER :
..........Türk Telekom Bayiilerinin yapmakta olduğu işleri üç grupta toplamak mümkündür.
..........1- Türk Telekom Adına Tahsilat Yapma ve Sözleşme Düzenleme :
Bu işlemleri sadece tahsilat yapma ve Türk Telekom müşterileriyle sözleşme düzenleme yetkisi verilen
bayiiler yapabilir. Bayiiler, Türk Telekom tarafından aboneler adına düzenlenen;
- Sabit telefon faturası(abonman taksidi,konuşma ücreti,bağlantı ücreti,damga vergisini içeren)
- Kablo TV faturası,
- Turpak faturası,
- Data faturası,
- İnternet ( Ttnet Erişim Paketi) faturası bedellerini Türk Telekom adına tahsil ederek engeç tahsilatı
izleyen ilk işgünü saat:11.00'e kadar Türk Telekom'un banka hesabına aktarmak zorundadırlar.Ayrıca,
Türk Telekom adına hareketle Türk Telekom müşterileriyle sözleşme düzenlemektedirler.
Tahsilat yapma ve Türk Telekom müşterileriyle sözleşme düzenleme yetkisi verilen bayiilere;
- Türk Telekom'a ait POS cihazları aracılığıyla yapmış oldukları tahsilatlar için % 0,3 (Binde üç )
oranında,
-Peşin tahsil edilen fatura tutarı üzerinden % 2 (Yüzde iki) oranında,
- Düzenledikleri her sözleşme için bağlantı ücretinin % 20 'si oranında komisyon ödenmektedir. Bu
komisyonlar için her ay Bayii tarafından Türk Telekom adına fatura düzenlenmekte ve komisyonlar bu
faturaya istinaden Bayiiye ödenmektedir.
..........2- Kontörlü Telefon,Faks ve İnternet Görüşmesi Hizmetleri :
Türk Telekom bayiileri, kendi işyerlerinde kurulu ve adlarına kayıtlı bulunan telefonlardan kontörlü
telefon,faks ve internet görüşmesi yaptırıp görüşme bedellerini müşterilerden tahsil etmektedir.Bu
telefon ,faks ve internet görüşmelerine ait Türk Telekom tarafından tahakkuk ettirilen ücretlere
ilişkin fatura bayii adına düzenlenmekte ve bu fatura tutarları süresi içerisinde bayii tarafından
Türk Telekom'a ödenmektedir.Türk Telekom tarafından tahsil edilen söz konusu fatura tutarları
toplamından KDV ve Haberleşme Vergisi düştükten sonra kalan tutar üzerinden % 15 oranında
komisyon Türk Telekom tarafından bayiiye ödenmektedir.Bayiilik komisyonu bayiinin Türk Telekom
adına düzenleyeceği faturaya istinaden ödenmektedir.
..........3- Jeton ve Telefon Kartlarının ( Smart kart vb.dahil) Satışı:
Bayiiye jeton,telefon kartı (smart kartlar vb.dahil ) satışları "Türk Telekom Ücret Tarifesi"ne göre
bedeli peşin tahsil edilmek kaydıyla satılmakta ve jeton ve kartların brüt bedelleri üzerinden % 10
oranında indirim yapılarak indirim tutarı Türk Telekom tarafından bayii adına düzenlenen faturada
gösterilmektedir.Bayii de jeton ve kartları "Türk Telekom Ücret Tarifesi"ne göre müşterilerine
satmaktadır.
B- DÜZENLENMESİ VE ALINMASI GEREKEN BELGELER :
..........Yukarıda A/1.maddede belirtilen tahsilat yapma ve sözleşme düzenleme yetkisi verilen
bayiilerce tahsil edilen faturalar,Türk Telekom tarafından müşteriler (yani aboneler ) adına
düzenlenmektedir. Bu tahsilatlar şekli Türk Telekom'ca belirlenmiş bir "Tahsilat Makbuzu"yla
yapılmaktadır. Bayiiler yaptıkları tahsilat ve düzenledikleri sözleşmelerden doğan komisyon alacakları
için Türk Telekom adına fatura düzenlemektedirler. Bu işlemler mevzuata uygun yapılmakta ve
herhangi bir sorun bulunmamaktadır.
..........A/2.maddede belirtilen kontörlü telefon ,faks ve internet görüşmesi hizmetleri için Türk Telekom
Bayiilerinin kendi işyerlerinde kurulu ve adlarına kayıtlı bulunan telefonlar kullanılmaktadır. Bu
telefonların aylık görüşme bedellerine ilişkin faturalar Türk Telekom tarafından bayiiler adına
düzenlenmekte ve bedelleri bayiilerden tahsil edilmektedir.İsteyen bayiiler bu telefon hatlarına her
abone gibi indirimden yararlanmak veya gelecek zamlardan etkilenmemek için Türk Telekom'dan
peşin kontör satın alma yoluna da gitmektedir. Türk Telekom tarafından tahsil edilen söz konusu
fatura tutarları toplamından KDV ve Haberleşme Vergisi düştükten sonra kalan tutar üzerinden % 15
oranında komisyon Türk Telekom tarafından bayiiye ödenmektedir.Bayiilik komisyonu bayiinin Türk
Telekom adına düzenleyeceği faturaya istinaden ödenmektedir.Buraya kadar yapılan işlemler
mevzuata uygun olup, herhangi bir sorun bulunmamaktadır.
..........Ancak; bayiiler müşterilerden tahsil ettikleri kontörlü telefon,faks ve internet ücretleri için
genellikle herhangi bir belge düzenlememekte, hasılatını gelişi güzel gelir kaydetmekte veya toplu
fatura düzenleyerek muhasebe kayıtlarına yansıtmaktadır. Bu konuda farklı uygulamaların olduğu
gözlenmektedir. Her ne kadar fiziki şartlar bu durumun meydana gelmesinde büyük rol oynamakta ise
de, bu durum 213 sayılı V.U.K.nun 227. ve onu izleyen maddeleri hükümlerine aykırıdır. Çünkü;
bayiiler müşterilerden aldıkları kontörlü telefon,faks ve internet ücretleri için her müşteriye ayrı ayrı
fatura ya da fatura yerine geçen perakende satış fişi düzenleyip vermeleri yasal zorunluluktur. Bu
konuda bayiilere toplu fatura düzenleme hakkı tanınmamıştır. Eğer her müşteriye fatura ya da
perakende satış fişi düzenlemenin zorluğu Maliye Bakanlığı'na iletilerek bu konuda toplu fatura
düzenleme hakkı sağlanır ise toplu fatura ile belgelendirmek mümkün olabilir. Aksi durumda, şu anda
yapılan uygulama yasal değildir.Herhangi bir inceleme veya denetim yapıldığında önemli ölçüde
cezaya muhatap olmak veya hasılatın kayıtlara tam olarak geçmesi sağlanmamış ise vergi tarhiyatıyla
karşılaşmak da olasıdır. Bu konunun yeni olması ve yeterince denetlenmemiş olması nedeniyle şu ana
kadar pek sorun çıkmamıştır. Bu konuda Maliye Bakanlığı'nca yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar
her müşteriye ayrı ayrı perakende satış fişi veya fatura verilmesi gerekir.
..........A/3.maddede belirtilen jeton ve telefon kartlarının ( Smart kart vb.dahil) satışına gelince; Türk
Telekom bu kartları bayiilere "Türk Telekom Ücret Tarifesi"ne göre bedeli peşin tahsil ederek
satmaktadır.Türk Telekom jeton ve kartların brüt bedelleri üzerinden % 10 oranında indirim
uygulamakta ve indirim tutarını bayii adına düzenlenen faturada göstermektedir.Bayii de jeton ve
kartları "Türk Telekom Ücret Tarifesi"ne göre müşterilerine satmaktadır.Ancak,Türk Telekom'un
bayiilere jeton ve telefon kartları için kestiği faturalar mevzuata aykırıdır.Çünkü, 3065 sayılı Katma
Değer Vergisi Kanunu'nun 23.maddesinin (f) bendinin verdiği yetkiye istinaden Maliye Bakanlığı'nın
yayınlamış olduğu 85 Seri No'lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin ( C ) bölümünde "ön ödemeli
hazır kartlar da dahil olmak üzere bütün telefon kartı ve jeton satışlarının özel matrah şekline göre
vergilendirilmesi "nin uygun görüldüğü açıklanmıştır.Bu genel tebliğ 19 Mart 2002 tarih ve 24700 sayılı
Resmi Gazete'de yayınlanmış ve yayınlandığı tarihte yürürlüğe girmiş olmasına rağmen Türk Telekom
bayiilere kestiği jeton ve telefon kartı faturalarını eski usule göre düzenlemektedir. Oysa,bu
faturaların özel matrah şekline uygun olarak düzenlenmesi gerekir. Buna göre, perakendeci bayiiler
tarafından yapılan telefon kartı ve jeton satışlarına ait KDV'nin bayi karına (olayımızda % 10) isabet
eden KDV'yi de içerecek şekilde perakendeci bayiilere telefon kartı ve jeton teslimi yapan toptancı
kuruluş (Türk Telekom) tarafından hesaplanıp beyan edilmesi ve ödenmesi gerekmektedir. Bu
durumda, perakendeci bayiiler belirtilen kapsamdaki telefon kartı ve jeton satışları için ayrıca KDV
hesaplamayacaklardır. Ayrıca, telefon kartı ve jeton satışları da dahil bütün işlemleri özel matrah
şekline göre vergilendirilen perakendeci bayiilerin KDV mükellefiyeti tesis ettirmelerine ve KDV
beyannamesi vermelerine de gerek yoktur. KDV mükellefiyetini gerektirecek başka faaliyetleri varsa,
özel matrah şekline tabi işlemler KDV beyannamesinde gösterilecektir. Özel matrah şekli uygulanan
işlemlere ait tutar, beyannamenin 6.satırına yazılarak teslim ve hizmet bedeli içerisinde gösterilecek,
ancak aynı tutar 7.satıra da ithal edilerek özel matrah şekli uygulanan tutarın KDV matrahına dahil
olmaması ve üzerinden KDV hesaplanmaması sağlanacaktır. Bu işlemler nedeniyle toptancı kuruluş
(Türk Telekom) 'un kestiği faturada gösterilen KDV ise perakendeci bayiiler tarafından asla indirim
konusu yapılmayacaktır. Çünkü, bu işlemlerle ilgili perakendeci bayiiye ait KDV, toptancı aşamada
vergi dairesine ödenmektedir. Özel matrah şeklini bir örnekle açıklayalım.
ÖRNEK: Türk Telekom, tarifeye göre herbirinin perakende satış bedeli KDV dahil 4.500.000.-TL olan
smart kartlardan 100 adet (X No'lu ) Bayiisine satmıştır. Türk Telekom'un düzenleyeceği faturanın
aşağıdaki gibi olması gerekmektedir.
Malın Cinsi.........Miktarı..........Fiyatı(TL).....................................................Tutarı (TL )
Smart Kart..........100 adet........4.500.000.....................................................450.000.000.-
% 10 Bayii İndirimi......(450.000.000 X 0,10) = 45.000.000.-TL
Smart Kart Satış Bedeli..............................................(405.000.000 / 1,18 )=343.220.339.-
Özel Matrah (450.000.000 / 1,18 ) = 381.355.932
Hesaplanan KDV.........................................................(381.355.932 X 0,18 )=68.644.068.-
TOPLAM...411.864.407.-
Yalnız"DÖRTYÜZONBİRMİLYONSEKİZYÜZALTMIŞDÖRTBİNDÖRTYÜZYEDİ"TL'dır.
..........Bayii de bu kartları satarken herbirini 4.500.000.-TL dan (KDV Dahil olarak) satacaktır. Bayii
kendisine Türk Telekom tarafından yukarıda belirtilen şekilde kesilecek fatura tutarının tamamı olan
411.864.407.-TL 'yı defterine gider kaydedecektir. KDV 'ni indirim konusu yapmayacaktır. Bayii telefon
kartı veya jeton satışları için düzenleyeceği fatura veya perakende satış fişlerinde herhangi bir KDV
hesaplamayacaktır.Bedelin tamamını defterine gelir olarak kaydedecektir.
..........Diğer taraftan; bayiiler sattıkları jeton ve telefon kartları için her müşteriye ayrı ayrı fatura ya
da fatura yerine geçen perakende satış fişi vermeleri gerekirken bu yasal zorunluluğa
uymamaktadırlar.Bunlar için genellikle herhangi bir belge düzenlememekte, hasılatını gelişi güzel
gelir kaydetmekte veya toplu fatura düzenleyerek muhasebe kayıtlarına yansıtmaktadır. Bu konuda
da farklı uygulamalar söz konusudur.Her ne kadar fiziki şartlar bu durumun meydana gelmesinde
büyük rol oynamakta ise de, bu durum 213 sayılı V.U.K.nun 227. ve onu izleyen maddeleri
hükümlerine aykırıdır. Çünkü; bayiiler müşterilerine sattıkları jeton veya telefon kartları için her
müşteriye ayrı ayrı fatura ya da fatura yerine geçen perakende satış fişi düzenleyip vermeleri yasal
zorunluluktur. Bu konuda bayiilere toplu fatura düzenleme hakkı tanınmamıştır. Eğer her müşteriye
fatura ya da perakende satış fişi düzenlemenin zorluğu Maliye Bakanlığı'na iletilerek bu konuda toplu
fatura düzenleme hakkı sağlanır ise toplu fatura ile belgelendirmek mümkün olabilir. Aksi durumda, şu
anda yapılan uygulama yasal değildir.Herhangi bir inceleme veya denetim yapıldığında önemli ölçüde
cezaya muhatap olmak veya hasılatın kayıtlara tam olarak geçmesi sağlanmamış ise vergi tarhiyatıyla
karşılaşmak da olasıdır. Bu konunun yeni olması ve yeterince denetlenmemiş olması nedeniyle şu ana
kadar pek sorun çıkmamıştır. Bu konuda Maliye Bakanlığı'nca yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar
her müşteriye ayrı ayrı perakende satış fişi veya fatura verilmesi gerekir.
..........Bilindiği üzere;Türk Telekom Bayiileri, eğer başka faaliyetleri yoksa ödeme kaydedici cihaz
kullanmak zorunda değildir.Gerek muhasebe kayıt ve belgelerinin yasal zemine oturtulması, gerekse
her müşteriye belge düzenlemenin zorluklarından kurtulmaları ve gerekse ceza ve vergiye muhatap
olma riskinden kurtulmaları için bayiilerin biraraya gelip sorunu Maliye Bakanlığı'a ileterek toplu fatura
vb. bir kolaylığın sağlanmasını istemeleri yararlı olacaktır.
