türkiye'de 2001 yılında meydana gelen ağır ekonomik kriz, birçok işletmeyi olumsuz yönde etkilemiştir. bu olumsuzluktan en fazla etkilenenler ise çalışanlar olmuştur. ekonomik sorunlarını çözemeyen işletmeler ya çekirdek kadrosu dışındaki personeli işten çıkararak ya da personele sırayla ücretsiz izin kullandırarak krizin etkilerini azaltmaya çalışmışlardır.
ne 1475 sayılo iş kanununda da ne de 4857 sayılı iş kanununda, işverenlerin işçileri (işçinin isteği dışında) ücretsiz izne çıkarabilmesine olanak tanıyan bir düzenleme yoktur.
ancak 4857 sayılı iş kanununun ''kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği'' başlıklı 65.maddesinde özellikel genel ekonomik krizler ve çalışma hayatında sıkça görülen zorlayıcı sebepler nedeniyle işçilerin ücretsiz izne çıkarılması durumunda, işçilere sınırlı da olsa gelir güvencesi sağlamak amacıyla, ''kısa çalışma'' ve ''kısa çalışma ödeneği'' kavramları getirilerek bunlarla ilgili düzenlemeler yapılmıştır. bu madde de, kısa çalışmaya hangi hallerde başvurulabileceği belirlenmiş ve bunlar ''ekonomik kriz'' ve ''zorlayıcı sebep'' olarak sınırlandırılmıştır. dolayısıyla, zorlayıcı bir sebep dışında, işveren ancak ülke çapındaki bir ekonomik kriz nedeniyle, işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak azaltması kısa çalışma olarak nitelenecektir. ekonomik ve yönetsel organizasyona dayalı olarak o işyerinin kendisinden kaynaklanan bir krize girmesi yahut pazara bağlı olarak sektörel bir kriz o işyerinde kısa çalışma yapılmasını haklı gösterecek nednlerden sayılmayacaktır.
işçi ve işveren arasında yapılan iş sözleşmesinde ve işyerinde yapılan toplu iş sözleşmesinde ücretsiz izinle ilgili bir düzenleme yapılmış ise bu düzenlemeye uygun olarak ücretsiz izin hakkı kullanılabilecektir.
fakat bu yönde bir düzenleme yapılmamış ise ücretsiz izinle ilgili olarak işçinin mazeretini belirtmek suretiyle yazılı olarak işverenden ücretsiz izin talebinde bulunması ve işverenin de bu ücretsiz izin talebini kabul etmesi gerekmektedir. bu yöndeki düzenlemenin aksine, işverenlerin işçinin isteği dışında ve tek taraflı olarak (hangi nedenle olursa olsun) ücretsiz izin kullandırması mümkün değildir.
işverenleri, işçiyi isteği dışında ücretsiz izne göndermesinin iki sonucu doğacaktır. ya işçi işverenin bu isteğini kabul ederek ücretsiz izin kullanacak ve bu sürenin bitmesi halinde tekrar işyerinde çalışmaya devam edecektir. ya da, işçi iş sözleşmesinin feshedildiğini kabul ederek yasal haklarını işverenden talep edecektir.
ücretsiz izin kullanan işçinin bu sürede başka bir işyerinde çalışmasına yasal bir engel bulunmamaktadır. ücretsiz izin kullanılan sürede iş akdi devam ettiği için ihbar ve kıdem tazminatının hesabında bu süreler de dikkate alınacaktır.
iyi çalışmalar.
