Ynt: 2011/1 Vergi Mevz. ve Uyg. Ders Notu
vergi uygulama örnekleri
Örnek: Bir işverenin Nisan 2009 döneminde çalışanı adına bireysel
emeklilik sistemine ödediği katkı payı tutarı 340 TL?dir.
Aylık Brüt Ücret 2.200 TL
Bireysel Emeklilik Sistemine İşveren Tarafından Ödenen
Katkı340 TL
Önceki Dönemlerde (Ocak-Mart 2009) İndirim Konusu
Yapılmış Tutar 260 TL
Asgari Ücretin Brüt Yıllık Tutarı (6 x 666,00) + (6 x 693,00) 8.154 TL
Brüt Ücretin % 10?u (2.200 x %10) 220 TL
Ödenen katkı payı toplam tutarı 340 TL olmasına rağmen brüt ücretin
% 10?unun 220 TL olması nedeniyle, işveren tarafından ücretle
ilişkilendirilmeksizin ticari kazancın tespitinde gider olarak indirilebilecek
katkı payı tutarı 220 TL olacaktır.
İşveren tarafından ödenen ancak indirilemeyen 120 TL ise ücret olarak
vergilendirilmek suretiyle ticari kazancın tespitinde dikkate alınacaktır.
Örnek:
Mükellef (A), yıllara sari inşaat ve onarım işi yapmakta olup,
harcamaları aşağıdaki gibidir.
? A işi için 120.000 TL
? B işi için 72.000 TL
? C işi için 48.000 TL
Üç ayrı iş için 20.000 TL ortak genel gider yapılmıştır. Bu genel
giderlerin işlere dağılımı bu işlerle ilgili harcama tutarlarının toplam
harcamaya olan oranına göre yapılacaktır.
İşler Yapılan Harcama
Tutarları (TL) Harcama Oranı (%) İşlere Düşen Ortak Genel
Giderler (TL)
A işi 120.000 50 10.000
B işi 72.000 30 6.000
C işi 48.000 20 4.000
Toplam 240.000 100 20.000
Örnek:
Değeri 240.000 TL olan kamyon aşağıdaki sürelerde belirtilen
faaliyetlerde kullanılmıştır. Amortisman oranı %20?dir.
(240.000 x %20 = 48.000)
İşler Kullanıldığı Gün
Sayısı
Tutarı (TL)Ayrılacak Amortisman
Tutarı (TL)
A İnşaat 120 4/12 16.000
B İnşaat 90 3/12 12.000
Nakliye 90 3/12 12.000
Nalburiye 60 2/12 8.000
Toplam 360 12/12 48.000
Örnek: Konferans salonu inşaatı yapım işi 30.12.2008 tarihinde
sözleşmeye bağlanmış, sözleşmede belirtildiği şekilde 09.02.2009
tarihinde yer teslimi yapılmış, ayrıca işin 200 günde tamamlanacağı
sözleşmeye bağlanmıştır. Söz konusu inşaat işi ile ilgili olarak müteahhide
zaman zaman hakediş ödemesi yapılmıştır.
Örnek olayımızda konferans salonu inşaatı için yer teslimi 09.02.2009
tarihinde yapıldığından işin başlangıç tarihi 09.02.2009?dur. Sözleşmede
işin 200 günde tamamlanacağı belirtilmesine rağmen iş aynı yıl içinde
tamamlanamayarak sonraki yıla sarkmıştır. Bu durumda, işin sonraki
yılda da devam edecek olması nedeniyle iş yıllara sari inşaat ve onarım
işi kapsamında değerlendirilerek fiilen yıllara yaygın hale geldiği tarihten
sonra yapılan hakediş ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması
gerekmektedir.
3. TİCARİ KAZANCIN İSTİSNALARI
3.1. PTT Acentelerinde Kazanç İstisnası
PTT acenteliği faaliyetinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden
istisna edilmiştir. Ancak, bu kazanç istisnasının Gelir Vergisi Kanunu?nun
94 üncü maddesi uyarınca yapılan tevkifata etkisi yoktur.
3.2. Sergi ve Panayır İstisnası
Dar mükellefiyete tabi olanların hükümetin izni ile açılan sergi ve
panayırlarda yaptıkları ticari faaliyetlerden elde ettikleri kazançlar,
Türkiye?de başkaca işyeri veya daimi temsilcileri bulunmaması şartıyla
gelir vergisinden istisna edilmiştir.
3.3. Serbest Bölgelerde Elde Edilen Kazançlara İlişkin İstisna
Serbest Bölgeler gümrük hattı dışında sayıldığından, bu bölgelerde
gümrük ve kambiyo mükellefiyetine dair mevzuat hükümleri
uygulanmayacaktır. İşletmeci ve kullanıcılar yatırım ve üretim
safhalarında Bakanlar Kurulunca belirlenecek vergi dışı teşviklerden
yararlandırılabilecektir.
Serbest bölgelerde 06.02.2004 tarihi itibarıyla faaliyette bulunmak
üzere ruhsat almış mükelleflerin, faaliyet ruhsatlarında belirtilen süre
ile sınırlı olmak üzere serbest bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler
dolayısıyla elde ettikleri kazançları gelir ve kurumlar vergisinden istisna
edilmiştir. (3218 sayılı Kanuna 5084 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle
eklenen geçici 3.md.)
Yapılan düzenlemeyle serbest bölgelerde vergi mükellefiyetine dair
mevzuat hükümlerinin uygulanması sağlanmış, tam ve dar mükelleflerin
bölgedeki gelir ve kurumlar vergisi muafiyetine son verilmiştir.
Bununla birlikte 5084 sayılı Kanundan önce veya sonra faaliyet ruhsatı
almış olanların serbest bölgelerdeki imalatlarının satışı sonucu elde
edilen kazançları Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren
yıllık vergilendirme döneminin sonuna kadar gelir vergisinden istisnadır.
Örnek 1:
İzmir Büyükşehir Belediye sınırları içinde ikamet eden Bay (A) servis
işletmeciliği faaliyetinde bulunmaktadır. Bay (A), servis işletmeciliğinden
dolayı 2009 yılında 40.000 TL kar elde etmiştir. Mükellef işletme hesabı
esasına göre defter tutmaktadır. Ayrıca mükellefin, 2009 yılı içinde ödenen
4.200 TL geçici vergi tutarı bulunmaktadır.
Örnek Hakkında Açıklama;
Bu örnekte işletme hesabı esasına göre defter tutan bir mükellefin
durumu açıklanmaktadır. Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık gelir
vergisi beyannamesi vermek zorundadır.
Mükellef 2009 yılında 40.000 TL ticari kazanç elde etmiştir.
Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:
Ticari Kazanç 40.000 TL
Safi Ticari Kazanç 40.000 TL
Vergiye Tabi Gelir (Matrah) 40.000 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 8.825 TL
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı (Geçici Vergi ) 4.200 TL
Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi 4.625 TL
Örnek 2:
İstanbul Büyükşehir Belediye sınırları içinde lokantacılık faaliyetinde
bulunan ve işletme hesabı esasına göre defter tutan Bay (B)?nin 2009
yılı karı 55.000 TL?dir. Mükellef 2009 yılında 6.500 TL Bağ-Kur Primi ve
5.400 TL geçici vergi ödemiştir.
Mükellefin ayrıca tevkif yoluyla vergilendirilmiş brüt 160.000 TL mevduat
faizi ve repo geliri (bu gelirler ticari işletmesine dahil bulunmamaktadır)
ile Bursa?da bulunan ve emlak vergisi değeri 65.000 TL olan apartman
dairesinden (meskenden) 20.000 TL kira geliri bulunmaktadır. (Mesken
kira gelirinde götürü gider yöntemi seçilmiştir.)
Örnek Hakkında Açıklama;
Mükellef ticari kazancı nedeniyle yıllık beyanname vermek zorunda
olup, beyannameye mesken olarak kiraya verdiği gayrimenkulden elde
ettiği kira gelirini de dahil edecektir. Ticari, zirai ve mesleki kazancı
nedeniyle yıllık beyanname verenler konut kira gelirine ilişkin istisnadan
yararlanamayacağından bu gelire mesken istisnası uygulanmayacaktır.
Kira gelirinde safi irat hesaplanırken %25 oranındaki götürü gider
düşüldükten sonraki kalan tutar beyan edilecektir.
Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 inci maddesi hükmü uyarınca,
mükellefin 2009 yılında elde ettiği tevkif yoluyla vergilendirilmiş bulunan
mevduat faizi ve repo geliri beyannameye dahil edilmeyecektir.
Mükellefin Beyanı Aşağıdaki Gibi Olacaktır:
Ticari Kazanç 55.000 TL
Bağ-Kur Primi 6.500 TL
Safi Ticari Kazanç 48.500 TL
GMSİ (20.000-(20.000 x %25)) 15.000 TL
Beyan Edilen Gelirler Toplamı (48.500 + 15.000) 63.500 TL
Vergiye Tabi Gelir 63.500 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 16.250 TL
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı (Geçici Vergi ) 5.400 TL
Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi (16.250 TL ? 5.400 TL) 10.850 TL
Örnek 3:
Ankara?da ikamet eden ve ikinci sınıf tüccar olan Bay (C)?nin 2009 yılı
beyanına ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir.
- Mükellef toptan gıda ticareti ile iştigal etmektedir.
- Mükellefin beyan ettiği ticari kazancı 40.000 TL olup, ayrıca
5.100 TL Bağ-Kur primi ödenmiştir.
- Mükellef 3.000 TL şahıs sigorta primi ödemiştir.
Mükellefin 2009 yılında ödediği ve mahsubu gereken geçici vergi
tutarı 3.250 TL?dir.
Örnek Hakkında Açıklama;
Mükellef 2009 yılında 40.000 TL ticari kazanç elde etmiştir. Mükellef
ayrıca 5.100 TL Bağ kur primi ödemiştir. Ödenen şahıs sigorta primi ile ilgili
olarak indirim konusu yapılabilecek tutar 2009 yılı asgari ücretin yıllık brüt
tutarını aşmamakla birlikte beyan edilen gelirin %5?ini de aşamayacağından,
indirim konusu yapılacak şahıs sigorta primi ödenen 3.000 TL yerine
(34.900 x %5) 1.745 TL olacaktır.
İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutan Mükellefin Beyanı
Aşağıdaki Gibi Olacaktır:
Ticari Kazanç 40.000 TL
Bağ-Kur Primi 5.100 TL
Safi Ticari Kazanç 34.900 TL
Kar 34.900 TL
Mahsup Edilecek İndirimler (Şahıs Sigorta Primi) 1.745 TL
Mahsup Sonrası Kalan Tutar 33.155 TL
Vergiye Tabi Gelir 33.155 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 6.976,85 TL
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı (Geçici Vergi ) 3.250 TL
Ödenmesi Gereken Gelir Vergisi
(6.976,85 TL ? 3.250 TL)
3.726,85 TL
18. SERBEST MESLEK KAZANCININ BEYANINA İLİŞKİN ÖRNEKLER
ÖRNEK 1: Doktor Bay (A)?nın 2009 yılında elde etmiş olduğu
mesleki hasılatı 36.000 TL, mesleki faaliyetle ilgili toplam giderleri ise
40.000 TL?dir. Aynı zamanda tevkifat suretiyle vergilendirilen işyeri kira
geliri de 18.000 TL?dir.
Mükellef mesleki faaliyetinden 2009 yılında (36.000 - 40.000)
4.000 TL zarar etmiştir. Ödevlinin beyan edilecek kazancı olmamasına
rağmen Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesini vermesi ve 4.000 TL zararı
beyan etmesi gerekmektedir.
Serbest meslek kazancı ve tevkifatlı işyeri kira geliri tutarının toplamı
22.000 TL beyan sınırını aşmadığından işyeri kira gelirini beyannameye
dahil etmeyecektir.
ÖRNEK 2: Avukat Bayan (B)?nin 2009 yılında elde ettiği yıllık
kazancı 20.000 TL?dir. Kesinti suretiyle vergilendirilen işyeri kira geliri ise
12.000 TL?dir.
Mükellef, serbest meslek kazancından dolayı Yıllık Gelir Vergisi
Beyannamesi verecektir.
Serbest meslek kazancı ile tevkifatlı işyeri kira geliri tutarının
toplamı olan (20.000 + 12.000=) 32.000 TL, 22.000 TL beyan sınırını
aştığından, işyeri kira geliri de beyannameye dahil edilecektir.
Bayan (B)?nin 2009 yılı kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisi
aşağıdaki gibi olacaktır:
Serbest Meslek Kazancı 20.000 TL
İşyeri Kira Geliri (Brüt) 12.000 TL
Gelir Vergisi Matrahı 32.000 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 6.665 TL
ÖRNEK 3: Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Bay (C), bağımsız
olarak mali müşavirlik yapmaktadır.
Bay (C) 2009 yılında;
- Serbest muhasebeci mali müşavirlik hizmetinden toplam 200.000
TL hasılat elde etmiştir.
- Mesleki giderleri toplam 50.000 TL?dir.
- Yıllık 10.000 TL Bağ-Kur primi ödemiştir.
- Merkezi Türkiye?de bulunan (ABC) Bireysel Emeklilik Şirketine,
10.000 TL katkı payı ödemiştir.
Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payının indirim konusu
yapılabilecek yıllık toplam tutarı beyan edilen gelirin (Yıllık gelir vergisi
beyannamesinde yer alan indirimler ve geçmiş yıl zararları toplamından
önceki tutar) %10?u (140.000 x % 10 ) olan 14.000 TL?yi aşmamakta,
ancak indirilebilecek katkı payı tutarı 2009 yılı asgari ücretin yıllık tutarı
ile sınırlı olduğundan, indirim konusu yapılabilecek tutar 2009 yılı asgari
ücretin toplam tutarı olan 8.154 TL kadar olacaktır.
Bay (C)?nin 2009 yılı kazancı üzerinden hesaplanan gelir vergisi
aşağıdaki gibi olacaktır:
Toplam Hasılat 200.000 TL
Toplam Mesleki Giderler 50.000 TL
Bağ-Kur Primi 10.000 TL
Beyan Edilecek Serbest Meslek Kazancı 140.000 TL
Bireysel Emeklilik Katkı Payı 8.154 TL
Gelir Vergisi Matrahı 131.846 TL
Hesaplanan Gelir Vergisi 40.171,1 TL