terapist13
Katkı Sunan Üye
vadeli işlemler ve opsiyonlar borsasında yapılan işlemlerin muhasebeleştirmesinde özellik arz eden durumlar varmı bilgi sahibi arkadaşlar bilgilerini paylaşırsa sevinirim.
saygılar.
saygılar.
Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz..
Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
VOB İşlemleri Muhasebeleştirme
- Konbuyu başlatan terapist13
- Başlangıç tarihi
Ynt: VOB İşlemleri Muhasebeleştirme
VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN MUHASEBESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ / SERİ: XI, NO: 19
İŞLETMELER TARAFINDAN ALIMI VE SATIMI GERÇEKLEŞTİRİLEN VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN DEĞERLEMESİNE VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDAResmi Gazete Tarihi: 27 Ağustos 2001
Resmi Gazete Sayısı: 24506
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğin amacı, işletmeler tarafından alımı ve satımı gerçekleştirilen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin değerlemesine ve muhasebeleştirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Tebliğ, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile borsalarda işlem görme şartı hariç, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin diğer özelliklerini taşıyan ve sözleşmenin makul değerinin elde edilmesini sağlayacak etkin bir piyasanın var olması, vade sonunda sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesine yönelik yeterli teminatların bulunması, sözleşmenin karşı tarafının yatırım yapabilme derecesi almış aracı kuruluş olması şartlarını birlikte sağlayan sözleşmelerin muhasebeleştirilmesine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun değişik 16 ncı maddesi ile 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) ve (j) bentlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Tebliğde geçen:
Kurul : Sermaye Piyasası Kurulunu,
Kanun : Sermaye Piyasası Kanununu,
Yönetmelik : 23/2/2001 tarihli ve 24327 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliği.
Borsa : Yönetmelik uyarınca kurulmuş olan borsalar ile vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü borsalar ile teşkilatlanmış diğer piyasaları,
Vadeli İşlem Sözleşmesi : Yönetmelikte tanımlanan vadeli işlem sözleşmesini,
Opsiyon Sözleşmesi : Yönetmelikte tanımlanan opsiyon sözleşmesini,
Kısa Pozisyon : Yönetmelikte tanımlanan kısa pozisyonu,
Uzun Pozisyon : Yönetmelikte tanımlanan uzun pozisyonu,
Kullanım Fiyatı : Yönetmelikte tanımlanan kullanım fiyatını,
Uzlaşma Fiyatı : Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatını,
Makul Değer : Bilgili ve istekli taraflar arasında, herhangi bir ilişkiden etkilenmeyecek şartlar altında bir varlığın el değiştirebileceği fiyatı veya yükümlülüklerin yerine getirilmesinde esas teşkil edecek olan meblağı,
Mali Tablolar : Dipnotlarıyla birlikte bilanço ve gelir tablolarını ve bu tabloların eki mali tabloları,
Ortaklık : Menkul kıymetlerini halka arzetmiş veya arzetmiş sayılan anonim ortaklıkları,
Aracı Kuruluşlar : Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında faaliyet göstermek üzere Kurul'dan izin almış kurumları,
İşletmeler : Ortaklık, aracı kuruluşlar ve Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen diğer sermaye piyasası kurumlarını,
Yatırım Yapabilme Derecesi: Borçlanmayı temsil eden sermaye piyasası araçlarının ana para ve faiz ödemelerinin ihraçcısı tarafından taahhüt edilen zamanda ve tutarda yapılmama riskinin bir göstergesi olarak, Kurul tarafından belirlenen derecelendirme kuruluşları tarafından verilen dereceleri,
ifade eder.
Muhasebe esasları
Madde 5- Bu Tebliğ kapsamındaki sözleşmelerin muhasebeleştirilmesine ilişkin esaslar sözleşmelerin kullanılış amacına bağlı olarak değişir.
Korunma amaçlı sözleşmeler, riski ortadan kaldırmak, azaltmak veya bir başkasına yansıtmak amacıyla kullanılır ve riskten korunma muhasebesinin uygulanmasını gerektirir. Riskten korunma muhasebesi, riskten korunma amacıyla kullanılan sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde bu sözleşmelerin değerinde meydana gelen değişmelerin gelir tablosuna yansıtılma zamanı ile riske maruz pozisyonun değerinde meydana gelen değişmelerin ortaya çıktığı zaman arasında denklik sağlanması sürecidir.
Korunma amaçlı olmayan sözleşmelerin alım-satımı ise, spekülasyon amaçlı işlem olarak kabul edilir.
Korunma amaçlı işlemler
Madde 6- İşlemlerin korunma amaçlı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartların tümünün birlikte sağlanması zorunludur.
a) Korunması amaçlanan varlık veya yükümlülüğün, mali tablolarda, 29/1/1989 tarihli ve 20064 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri: XI, No: 1 sayılı "Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ"in 19 uncu maddesinde tanımlanan rayiç bedel üzerinden değerlenmesi,
b) Korunması amaçlanan varlık, yükümlülük ve taahhütlerin değeri ile varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen muhtemel işlemlerin nakit akışlarındaki değişmelerin işletmeyi döviz kuru, fiyat ve faiz oranı riskine maruz bırakması,
c) Riske karşı korunma önlemi oluşturulurken, riskin niteliği, işletmelerin risk yönetim stratejisi, riske karşı korunma ilişkisi, riske karşı korunma aracının niteliği ve korunmada etkinliğin nasıl değerlendirileceğine ilişkin yetkili organ tarafından karar alınması ve korunma işleminin belgeye dayandırılması,
d) Hem riske karşı korunma önlemi oluşturulurken hem de korunma ilişkisi sürdürülürken, riske karşı korunma ilişkisinin, riske karşı korunmanın belirlendiği dönemde korunan risk ile ilişkisi kurulabilen makul değer ve nakit akışı değişikliklerini dengelemede etkin olması ve etkinliğin mali tablo hazırlanma dönemlerinde düzenli olarak değerlendirmeye tabi tutulması,
e) Korunması amaçlanan kalemlerin makul değerlerinin güvenilir bir şekilde elde edilebilir olması.
Korunma amaçlı işlemlerde, işlemin belirli bir yüzdesinin korunması amaçlanan varlık veya yükümlülüklerle ilişkilendirilebilmesi mümkündür.
Korunma amaçlı işlemlerde, korunan kalem tek bir varlık, yükümlülük veya taahhüt ya da bunların özel bir bölümü veya benzer kalemlerden oluşan bir portföy olabilir. Ancak, korunan kalemlerin değerlerinin arasında yüksek korelasyon olması şarttır.
Bu Tebliğde mevcut varlık, yükümlülük ve taahhütlerin makul değer değişikliklerinin riskten korunması ve nakit akışlarının riskten korunması olmak üzere iki ayrı tip riskten korunma muhasebesi düzenlenmiştir.
Makul değer değişikliği riskine karşı yapılan korunma amaçlı sözleşmelere ilişkin özel hükümler
Madde 7- Makul değer değişikliği riskine karşı korunma; mevcut bir varlığın, yükümlülüğün ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen ve mali tablolarda gösterilmeyen taahhüdün makul değerindeki değişikliklere karşı korunmadır.
Taahhütler, birbirinden bağımsız tarafların koşulları konusunda anlaşmaya vardıkları, yasal olarak koşullarına uyulmak zorunda olunan ve uyulmadığı takdirde yaptırım içeren anlaşmalardır.
Makul değer değişikliği riskinden korunma amaçlı işlemler aşağıdaki esaslar uyarınca değerlenir.
a) Korunma amaçlı olarak alımı veya satımı yapılan riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen değişiklikler cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır.
b) Mevcut varlık, yükümlülük veya taahhütlerin değerinde makul değerini yansıtacak şekilde ayarlama yapılır. Söz konusu ayarlamalar ilgili hesap kaleminin tabi olduğu hükümlere uygun olarak kayıtlara yansıtılır. Değer ayarlamasından kaynaklanan kar veya zarar cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır.
c) Taahhütlerin gerçek değerinin riskten korunması söz konusu olduğunda, taahhütlerin değerinde meydana gelen değişikliklerin mali tablolara yansıtılması zorunludur.
Nakit akışı riskine karşı yapılan korunma amaçlı sözleşmelere ilişkin özel hükümler
Madde 8- Nakit akışı riskine karşı korunma, mevcut bir varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen gelecekteki muhtemel işlemlerin nakit akışlarında belirli bir riskten kaynaklanan değişmelere karşı korunmadır. Nakit akışı riskinden korunma amaçlı işlemler aşağıdaki esaslar uyarınca değerlenir.
a) Gelecekte oluşması beklenen işlemin niteliği, tarihi ve diğer şartları önemli ölçüde belirlenmiş olmalıdır.
b) Gelecekte oluşması beklenen işlemin gerçekleşme ihtimali, işlemin niteliği gereği, tarihi veriler ve diğer hukuki ve iktisadi şartlar çerçevesinde kuvvetli olmalıdır.
c) Bu madde kapsamında değerlendirilen riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen artış veya azalışların riski dengelemekte etkin kısmı ilk olarak, kısa veya uzun pozisyon alınmasına göre, bilançoda vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir olarak yedekler hesabı içerisinde muhasebeleştirilir ve riske karşı korunan işlemin sonuç hesaplarını etkilediği dönem ya da dönemlerde gelir tablosuna yansıtılır.
d) Dengelenmekte olan riskle ilgili olarak riske karşı korunma aracının değerindeki kümülatif değişme, korunan kalemin veya işlemin makul değerindeki kümülatif değişmeden farklılaştığı zaman, riske karşı korunma aracının değerindeki değişimin etkisiz kalan kısmı gelir tablosuna yansıtılır.
e) Başlangıçta gerçekleşmesi beklenen işlemin gerçekleşmemesi veya gerçekleşmeyeceği ihtimalinin ortaya çıkması sonucu nakit akışı riskine karşı yapılan korunma işlemi sona ererse, vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir kalemi altında kaydedilen tutarın gelir tablosuna aktarılır.
Spekülasyon amaçlı işlemler
Madde 9- Korunma amaçlı olmayan sözleşmelerin alım-satımı, spekülasyon amaçlı işlem olarak kabul edilir. Spekülasyon amaçlı işlemlerde, bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde değerlendirilen sözleşmelerin değer değişiklikleri gerçekleştiği anda gelir veya gider hesaplarına alınır.
Riske karşı korunmada etkinliğin değerlendirilmesi
Madde 10- İşletmeler benzer risk koruma araçları için etkinliği benzer yöntemle değerlendirmeli ve etkinliği değerlendirme yönteminde yapacağı değişiklikleri gerekçeleri ile dipnotlarda belirtmelidirler. Etkinliği değerlendirme yönteminde değişiklik yapılması durumunda mevcut riskten korunma ilişkisi sona erdirilir ve seçilen yeni yöntem ile ileriye dönük riskten korunma ilişkisi yeniden kurulur.
Riske karşı korunma muhasebesinin devam etmemesi
Madde 11- Riske karşı korunma muhasebesine; riskten korunmanın, 6 ncı maddede sayılan kriterlere uymadığı ya da riskten korunma amacıyla kullanılan sözleşmenin, ters pozisyon almak suretiyle kapatıldığı veya vadesinin sona erdiği durumlarda devam edilmez.
Vadeli işlem sözleşmelerini değerleme
Madde 12- Vadeli işlem sözleşmeleri Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatı esas alınarak değerlenir.
Opsiyon primi
Madde 13- Opsiyon primi, opsiyon sözleşmesinin alım-satımı esnasında, opsiyon sözleşmesini alan tarafın opsiyon sözleşmesini satan tarafa, sözleşmede yer alan haklar karşılığında yaptığı ödemedir.
Piyasaya göre değerlemeye tabi tutulmuş haliyle opsiyon primi, opsiyonu alan ve primi ödeyen tarafından bilançonun aktifinde dönen varlıklar altında menkul kıymet olarak, opsiyonu yazan ve primi teslim alan tarafından ise bilançonun pasifinde kısa vadeli finansal borçlar içerisinde izlenir.
Opsiyon primi, içsel değer ve zaman değerinin toplamından oluşur. Opsiyon sözleşmesinin içsel değeri, opsiyonun kullanım fiyatı ile sözleşmeye konu varlığın makul değeri arasındaki opsiyon sahibinin lehine olan farktır. Opsiyon sözleşmesinin zaman değeri ise, opsiyon primi ile opsiyon sözleşmesinin içsel değeri arasındaki farktır.
Opsiyon sözleşmelerini değerleme
Madde 14- Opsiyon sözleşmeleri Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatı esas alınarak değerlenir.
Birinci fıkra uyarınca yapılan değerleme sonucu bulunan opsiyon sözleşmesinin içsel değerindeki değişiklikler, korunma amaçlı opsiyon sözleşmeleri hariç, doğrudan gelir tablosu ile ilişkilendirilir. Korunma amaçlı işlemlerde, içsel değerdeki değişiklikler 7 ve 8 inci maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde muhasebeleştirilir. Opsiyon sözleşmesinin zaman değerindeki değişiklikler ise, opsiyon sözleşmesi riskten korunma sağladığı sürece doğrudan gelir tablosu ile ilişkilendirilebilir.
Teminatların muhasebeleştirilmesi
Madde 15- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için takas kurumuna verilmiş nakit teminatlar menkul kıymetler hesabında izlenir.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için nakit haricinde teminata verilen varlıklardan menkul kıymetler ve döviz, mali tablolarda ilgili oldukları muhasebe standartlarına göre değerlenir. Şu kadar ki, söz konusu varlıkların vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesinde meydana gelen zararlar nedeniyle işletmelerin mülkiyetinden çıkması halinde değerleme, sözleşme nedeniyle oluşan ve teminattan karşılanan zararların tutarı dikkate alınarak yapılır.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin piyasa değerinde meydana gelen değişmeler ve teminat hesabından elde edilen faiz nedeniyle takas kurumundan olan alacaklar da menkul kıymetler hesabında izlenir.
Sözleşme gruplarını birlikte değerlendirme
Madde 16- Belirli bir amacı elde etmek üzere, risk ve getirileri arasında önemli ölçüde korelasyon bulunan ve bu anlamda birbirleri ile ilişkili olan farklı türde ve vadedeki vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin piyasa değerinde meydana gelen değişiklikler birbirleri ile mahsup edilerek, tek bir kalem olarak gelir tablosu veya bilanço kalemleri ile ilişkilendirilebilir.
Maliyet hesaplama yöntemi
Madde 17- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin elde etme maliyetlerinin belirlenmesinde hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi uygulanır.
Dipnotlarda açıklamalar
Madde 18- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile ilgili olarak işletmeler; ayrı ayrı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi cinsi bazında, ilgili miktarlar da belirtilmek suretiyle sözleşmelerin cinsi, yapılış amacı, riskin niteliği, risk yönetim stratejisi, riske karşı korunma ilişkisi, işletmenin mali durumuna muhtemel etkileri, nakit akışının zamanı, önceden gerçekleşeceği tahmin edilen ve bu tahmine dayanılarak muhasebeleştirilen, ancak gerçekleşmeyeceği anlaşılan işlemlerin gerçekleşmemesinin nedenleri, sözleşmeler nedeniyle cari dönemde gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyen gelir ve giderler, korelasyonun belirlenmesine ilişkin esaslar ve korelasyon katsayısı hakkında mali tablolarının dipnotlarında yeterli bilgi vermekle yükümlüdürler.
Diğer hükümler
Madde 19- Bu Tebliğde hüküm bulunmayan hallerde 29/1/1989 tarihli ve 20064 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri: XI, No: 1 sayılı "Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ" hükümleri uygulanır.
Yürürlük
Madde 20- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 21- Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.
VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN MUHASEBESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ / SERİ: XI, NO: 19
İŞLETMELER TARAFINDAN ALIMI VE SATIMI GERÇEKLEŞTİRİLEN VADELİ İŞLEM VE OPSİYON SÖZLEŞMELERİNİN DEĞERLEMESİNE VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDAResmi Gazete Tarihi: 27 Ağustos 2001
Resmi Gazete Sayısı: 24506
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğin amacı, işletmeler tarafından alımı ve satımı gerçekleştirilen vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin değerlemesine ve muhasebeleştirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Tebliğ, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile borsalarda işlem görme şartı hariç, vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin diğer özelliklerini taşıyan ve sözleşmenin makul değerinin elde edilmesini sağlayacak etkin bir piyasanın var olması, vade sonunda sözleşme hükümlerinin yerine getirilmesine yönelik yeterli teminatların bulunması, sözleşmenin karşı tarafının yatırım yapabilme derecesi almış aracı kuruluş olması şartlarını birlikte sağlayan sözleşmelerin muhasebeleştirilmesine ilişkin usul ve esasları kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu Tebliğ, 28/7/1981 tarihli ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun değişik 16 ncı maddesi ile 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) ve (j) bentlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Tebliğde geçen:
Kurul : Sermaye Piyasası Kurulunu,
Kanun : Sermaye Piyasası Kanununu,
Yönetmelik : 23/2/2001 tarihli ve 24327 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliği.
Borsa : Yönetmelik uyarınca kurulmuş olan borsalar ile vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin işlem gördüğü borsalar ile teşkilatlanmış diğer piyasaları,
Vadeli İşlem Sözleşmesi : Yönetmelikte tanımlanan vadeli işlem sözleşmesini,
Opsiyon Sözleşmesi : Yönetmelikte tanımlanan opsiyon sözleşmesini,
Kısa Pozisyon : Yönetmelikte tanımlanan kısa pozisyonu,
Uzun Pozisyon : Yönetmelikte tanımlanan uzun pozisyonu,
Kullanım Fiyatı : Yönetmelikte tanımlanan kullanım fiyatını,
Uzlaşma Fiyatı : Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatını,
Makul Değer : Bilgili ve istekli taraflar arasında, herhangi bir ilişkiden etkilenmeyecek şartlar altında bir varlığın el değiştirebileceği fiyatı veya yükümlülüklerin yerine getirilmesinde esas teşkil edecek olan meblağı,
Mali Tablolar : Dipnotlarıyla birlikte bilanço ve gelir tablolarını ve bu tabloların eki mali tabloları,
Ortaklık : Menkul kıymetlerini halka arzetmiş veya arzetmiş sayılan anonim ortaklıkları,
Aracı Kuruluşlar : Vadeli işlem ve opsiyon piyasalarında faaliyet göstermek üzere Kurul'dan izin almış kurumları,
İşletmeler : Ortaklık, aracı kuruluşlar ve Kanunun 32 nci maddesinde belirtilen diğer sermaye piyasası kurumlarını,
Yatırım Yapabilme Derecesi: Borçlanmayı temsil eden sermaye piyasası araçlarının ana para ve faiz ödemelerinin ihraçcısı tarafından taahhüt edilen zamanda ve tutarda yapılmama riskinin bir göstergesi olarak, Kurul tarafından belirlenen derecelendirme kuruluşları tarafından verilen dereceleri,
ifade eder.
Muhasebe esasları
Madde 5- Bu Tebliğ kapsamındaki sözleşmelerin muhasebeleştirilmesine ilişkin esaslar sözleşmelerin kullanılış amacına bağlı olarak değişir.
Korunma amaçlı sözleşmeler, riski ortadan kaldırmak, azaltmak veya bir başkasına yansıtmak amacıyla kullanılır ve riskten korunma muhasebesinin uygulanmasını gerektirir. Riskten korunma muhasebesi, riskten korunma amacıyla kullanılan sözleşmelerin muhasebeleştirilmesinde bu sözleşmelerin değerinde meydana gelen değişmelerin gelir tablosuna yansıtılma zamanı ile riske maruz pozisyonun değerinde meydana gelen değişmelerin ortaya çıktığı zaman arasında denklik sağlanması sürecidir.
Korunma amaçlı olmayan sözleşmelerin alım-satımı ise, spekülasyon amaçlı işlem olarak kabul edilir.
Korunma amaçlı işlemler
Madde 6- İşlemlerin korunma amaçlı olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartların tümünün birlikte sağlanması zorunludur.
a) Korunması amaçlanan varlık veya yükümlülüğün, mali tablolarda, 29/1/1989 tarihli ve 20064 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri: XI, No: 1 sayılı "Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ"in 19 uncu maddesinde tanımlanan rayiç bedel üzerinden değerlenmesi,
b) Korunması amaçlanan varlık, yükümlülük ve taahhütlerin değeri ile varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen muhtemel işlemlerin nakit akışlarındaki değişmelerin işletmeyi döviz kuru, fiyat ve faiz oranı riskine maruz bırakması,
c) Riske karşı korunma önlemi oluşturulurken, riskin niteliği, işletmelerin risk yönetim stratejisi, riske karşı korunma ilişkisi, riske karşı korunma aracının niteliği ve korunmada etkinliğin nasıl değerlendirileceğine ilişkin yetkili organ tarafından karar alınması ve korunma işleminin belgeye dayandırılması,
d) Hem riske karşı korunma önlemi oluşturulurken hem de korunma ilişkisi sürdürülürken, riske karşı korunma ilişkisinin, riske karşı korunmanın belirlendiği dönemde korunan risk ile ilişkisi kurulabilen makul değer ve nakit akışı değişikliklerini dengelemede etkin olması ve etkinliğin mali tablo hazırlanma dönemlerinde düzenli olarak değerlendirmeye tabi tutulması,
e) Korunması amaçlanan kalemlerin makul değerlerinin güvenilir bir şekilde elde edilebilir olması.
Korunma amaçlı işlemlerde, işlemin belirli bir yüzdesinin korunması amaçlanan varlık veya yükümlülüklerle ilişkilendirilebilmesi mümkündür.
Korunma amaçlı işlemlerde, korunan kalem tek bir varlık, yükümlülük veya taahhüt ya da bunların özel bir bölümü veya benzer kalemlerden oluşan bir portföy olabilir. Ancak, korunan kalemlerin değerlerinin arasında yüksek korelasyon olması şarttır.
Bu Tebliğde mevcut varlık, yükümlülük ve taahhütlerin makul değer değişikliklerinin riskten korunması ve nakit akışlarının riskten korunması olmak üzere iki ayrı tip riskten korunma muhasebesi düzenlenmiştir.
Makul değer değişikliği riskine karşı yapılan korunma amaçlı sözleşmelere ilişkin özel hükümler
Madde 7- Makul değer değişikliği riskine karşı korunma; mevcut bir varlığın, yükümlülüğün ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen ve mali tablolarda gösterilmeyen taahhüdün makul değerindeki değişikliklere karşı korunmadır.
Taahhütler, birbirinden bağımsız tarafların koşulları konusunda anlaşmaya vardıkları, yasal olarak koşullarına uyulmak zorunda olunan ve uyulmadığı takdirde yaptırım içeren anlaşmalardır.
Makul değer değişikliği riskinden korunma amaçlı işlemler aşağıdaki esaslar uyarınca değerlenir.
a) Korunma amaçlı olarak alımı veya satımı yapılan riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen değişiklikler cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır.
b) Mevcut varlık, yükümlülük veya taahhütlerin değerinde makul değerini yansıtacak şekilde ayarlama yapılır. Söz konusu ayarlamalar ilgili hesap kaleminin tabi olduğu hükümlere uygun olarak kayıtlara yansıtılır. Değer ayarlamasından kaynaklanan kar veya zarar cari dönemin gelir tablosuna yansıtılır.
c) Taahhütlerin gerçek değerinin riskten korunması söz konusu olduğunda, taahhütlerin değerinde meydana gelen değişikliklerin mali tablolara yansıtılması zorunludur.
Nakit akışı riskine karşı yapılan korunma amaçlı sözleşmelere ilişkin özel hükümler
Madde 8- Nakit akışı riskine karşı korunma, mevcut bir varlık veya yükümlülük ya da belirli bir riskle ilişkisi kurulabilen gelecekteki muhtemel işlemlerin nakit akışlarında belirli bir riskten kaynaklanan değişmelere karşı korunmadır. Nakit akışı riskinden korunma amaçlı işlemler aşağıdaki esaslar uyarınca değerlenir.
a) Gelecekte oluşması beklenen işlemin niteliği, tarihi ve diğer şartları önemli ölçüde belirlenmiş olmalıdır.
b) Gelecekte oluşması beklenen işlemin gerçekleşme ihtimali, işlemin niteliği gereği, tarihi veriler ve diğer hukuki ve iktisadi şartlar çerçevesinde kuvvetli olmalıdır.
c) Bu madde kapsamında değerlendirilen riske karşı korunma aracının değerinde meydana gelen artış veya azalışların riski dengelemekte etkin kısmı ilk olarak, kısa veya uzun pozisyon alınmasına göre, bilançoda vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir olarak yedekler hesabı içerisinde muhasebeleştirilir ve riske karşı korunan işlemin sonuç hesaplarını etkilediği dönem ya da dönemlerde gelir tablosuna yansıtılır.
d) Dengelenmekte olan riskle ilgili olarak riske karşı korunma aracının değerindeki kümülatif değişme, korunan kalemin veya işlemin makul değerindeki kümülatif değişmeden farklılaştığı zaman, riske karşı korunma aracının değerindeki değişimin etkisiz kalan kısmı gelir tablosuna yansıtılır.
e) Başlangıçta gerçekleşmesi beklenen işlemin gerçekleşmemesi veya gerçekleşmeyeceği ihtimalinin ortaya çıkması sonucu nakit akışı riskine karşı yapılan korunma işlemi sona ererse, vadeli işlem sözleşmelerinden ve opsiyon sözleşmelerinden kaynaklanan ertelenmiş gider/gelir kalemi altında kaydedilen tutarın gelir tablosuna aktarılır.
Spekülasyon amaçlı işlemler
Madde 9- Korunma amaçlı olmayan sözleşmelerin alım-satımı, spekülasyon amaçlı işlem olarak kabul edilir. Spekülasyon amaçlı işlemlerde, bu Tebliğde belirtilen esaslar çerçevesinde değerlendirilen sözleşmelerin değer değişiklikleri gerçekleştiği anda gelir veya gider hesaplarına alınır.
Riske karşı korunmada etkinliğin değerlendirilmesi
Madde 10- İşletmeler benzer risk koruma araçları için etkinliği benzer yöntemle değerlendirmeli ve etkinliği değerlendirme yönteminde yapacağı değişiklikleri gerekçeleri ile dipnotlarda belirtmelidirler. Etkinliği değerlendirme yönteminde değişiklik yapılması durumunda mevcut riskten korunma ilişkisi sona erdirilir ve seçilen yeni yöntem ile ileriye dönük riskten korunma ilişkisi yeniden kurulur.
Riske karşı korunma muhasebesinin devam etmemesi
Madde 11- Riske karşı korunma muhasebesine; riskten korunmanın, 6 ncı maddede sayılan kriterlere uymadığı ya da riskten korunma amacıyla kullanılan sözleşmenin, ters pozisyon almak suretiyle kapatıldığı veya vadesinin sona erdiği durumlarda devam edilmez.
Vadeli işlem sözleşmelerini değerleme
Madde 12- Vadeli işlem sözleşmeleri Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatı esas alınarak değerlenir.
Opsiyon primi
Madde 13- Opsiyon primi, opsiyon sözleşmesinin alım-satımı esnasında, opsiyon sözleşmesini alan tarafın opsiyon sözleşmesini satan tarafa, sözleşmede yer alan haklar karşılığında yaptığı ödemedir.
Piyasaya göre değerlemeye tabi tutulmuş haliyle opsiyon primi, opsiyonu alan ve primi ödeyen tarafından bilançonun aktifinde dönen varlıklar altında menkul kıymet olarak, opsiyonu yazan ve primi teslim alan tarafından ise bilançonun pasifinde kısa vadeli finansal borçlar içerisinde izlenir.
Opsiyon primi, içsel değer ve zaman değerinin toplamından oluşur. Opsiyon sözleşmesinin içsel değeri, opsiyonun kullanım fiyatı ile sözleşmeye konu varlığın makul değeri arasındaki opsiyon sahibinin lehine olan farktır. Opsiyon sözleşmesinin zaman değeri ise, opsiyon primi ile opsiyon sözleşmesinin içsel değeri arasındaki farktır.
Opsiyon sözleşmelerini değerleme
Madde 14- Opsiyon sözleşmeleri Yönetmelikte tanımlanan uzlaşma fiyatı esas alınarak değerlenir.
Birinci fıkra uyarınca yapılan değerleme sonucu bulunan opsiyon sözleşmesinin içsel değerindeki değişiklikler, korunma amaçlı opsiyon sözleşmeleri hariç, doğrudan gelir tablosu ile ilişkilendirilir. Korunma amaçlı işlemlerde, içsel değerdeki değişiklikler 7 ve 8 inci maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde muhasebeleştirilir. Opsiyon sözleşmesinin zaman değerindeki değişiklikler ise, opsiyon sözleşmesi riskten korunma sağladığı sürece doğrudan gelir tablosu ile ilişkilendirilebilir.
Teminatların muhasebeleştirilmesi
Madde 15- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için takas kurumuna verilmiş nakit teminatlar menkul kıymetler hesabında izlenir.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için nakit haricinde teminata verilen varlıklardan menkul kıymetler ve döviz, mali tablolarda ilgili oldukları muhasebe standartlarına göre değerlenir. Şu kadar ki, söz konusu varlıkların vadeli işlem veya opsiyon sözleşmesinde meydana gelen zararlar nedeniyle işletmelerin mülkiyetinden çıkması halinde değerleme, sözleşme nedeniyle oluşan ve teminattan karşılanan zararların tutarı dikkate alınarak yapılır.
Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin piyasa değerinde meydana gelen değişmeler ve teminat hesabından elde edilen faiz nedeniyle takas kurumundan olan alacaklar da menkul kıymetler hesabında izlenir.
Sözleşme gruplarını birlikte değerlendirme
Madde 16- Belirli bir amacı elde etmek üzere, risk ve getirileri arasında önemli ölçüde korelasyon bulunan ve bu anlamda birbirleri ile ilişkili olan farklı türde ve vadedeki vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin piyasa değerinde meydana gelen değişiklikler birbirleri ile mahsup edilerek, tek bir kalem olarak gelir tablosu veya bilanço kalemleri ile ilişkilendirilebilir.
Maliyet hesaplama yöntemi
Madde 17- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin elde etme maliyetlerinin belirlenmesinde hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi uygulanır.
Dipnotlarda açıklamalar
Madde 18- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile ilgili olarak işletmeler; ayrı ayrı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi cinsi bazında, ilgili miktarlar da belirtilmek suretiyle sözleşmelerin cinsi, yapılış amacı, riskin niteliği, risk yönetim stratejisi, riske karşı korunma ilişkisi, işletmenin mali durumuna muhtemel etkileri, nakit akışının zamanı, önceden gerçekleşeceği tahmin edilen ve bu tahmine dayanılarak muhasebeleştirilen, ancak gerçekleşmeyeceği anlaşılan işlemlerin gerçekleşmemesinin nedenleri, sözleşmeler nedeniyle cari dönemde gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyen gelir ve giderler, korelasyonun belirlenmesine ilişkin esaslar ve korelasyon katsayısı hakkında mali tablolarının dipnotlarında yeterli bilgi vermekle yükümlüdürler.
Diğer hükümler
Madde 19- Bu Tebliğde hüküm bulunmayan hallerde 29/1/1989 tarihli ve 20064 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Seri: XI, No: 1 sayılı "Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliğ" hükümleri uygulanır.
Yürürlük
Madde 20- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 21- Bu Tebliğ hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.
Ynt: VOB İşlemleri Muhasebeleştirme
bu dosyada işine yarayabilir
http://www.vob.org.tr/VOBPortalTur/EduDocs/Muhasebe.pdf
bu dosyada işine yarayabilir
http://www.vob.org.tr/VOBPortalTur/EduDocs/Muhasebe.pdf
terapist13
Katkı Sunan Üye
Ynt: VOB İşlemleri Muhasebeleştirme
sayın basar ilginize teşekkür ederim
ancak bu bilgiler aracı kurumlar için
ben şirketlerin vob' daki işlemlerinin muhasebeleştirilmesini
sormuştum.
sayın basar ilginize teşekkür ederim
ancak bu bilgiler aracı kurumlar için
ben şirketlerin vob' daki işlemlerinin muhasebeleştirilmesini
sormuştum.