Düzeltme ve Taşıma Katsayısı Düzeltme hesaplamalarında kullanılacak düzeltme katsayısı aşağıdaki formüle göre tespit edilecektir:
Düzeltme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
________________________________________________
Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE
Enflasyon düzeltmesi uygulanan bir dönemi takiben enflasyon düzeltmesi yapılması halinde, düzeltme katsayısı yerine taşıma katsayısı uygulanacaktır. Her iki katsayının mahiyet itibariyle aslında aynı şekilde tespit edildiği ortadadır. Bununla birlikte VUK’un mük. 298/A maddesi, daha enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bir kıymetin düzeltilmesini “taşıma” olarak tanımlamakta ve bu çerçevede bu taşıma işlemi için kullanılan katsayıyı “taşıma katsayısı” olarak adlandırmaktadır.
Taşıma Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
_________________________________________________
Bir Önceki Dönemin Sonundaki Yİ-ÜFE
Tebliğdeki açıklamalara göre; düzeltme ve taşıma katsayılarının hesaplanmasında, kesirli (virgülden sonraki) kısım 5 (beş) hane olarak (altıncı hane yuvarlanarak) dikkate alınacaktır. VUK’un geçici 31 ve 32 nci maddeleri kapsamındaki yeniden değerleme uygulamalarında, değerlemede kullanılan/kullanılacak ilgili katsayı hesaplanırken altıncı hane yuvarlanmadan virgülden sonraki kesirli kısım 5 hane olarak dikkate alınmak
31.12.2023 tarihli bilançoda yer alan yasal yedekler için deftere kayıt tarihi; 1.1.2024 tarihinden itibaren ayrılmış olan yedek akçeler için ise, yedek akçe olarak ayrılmış olan tutarın ait olduğu hesap dönemi sonundaki ay (Örneğin, hesap dönemi takvim yılı olanlarda 1/1/2024 tarihinden sonraki dönemlere ait bilançoların düzeltilmesi sırasında, 2024 yılı içerisinde ayrılan yedek akçelerin düzeltmeye esas tarihi 2023 yılının Aralık ayı olacaktır) düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınacaktır.
Stoklar
Tebliğde; çok sayıda ve çeşitte olmaları ve giriş çıkış hareketlerinin yoğun olması nedeniyle, mükelleflere kolaylık sağlamak adına sadece stoklar için “toplulaştırılmış yöntemler” kullanılarak bulunan katsayılar üzerinden düzeltme işleminin gerçekleştirilmesine imkan tanınmıştır. Buna göre, dileyen mükellefler diledikleri stokları için deftere kayıt tarihine göre (gerçek yöntem) ya da toplulaştırılmış yöntemlere göre tespit edecekleri düzeltme katsayısını kullanarak düzeltme işlemini yapabileceklerdir. Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan kıymetler stoklarla sınırlıdır. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verilen yetkiye istinaden Tebliğde;
a) Basit Ortalama Yöntemi
b) Stok Devir Hızı Yöntemi
c) Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi olmak üzere üç tür toplulaştırılmış yöntem belirlenmiştir.
Bu yöntemlerden, stok devir hızı yöntemi sadece 31.12.2023 tarihli bilançoların düzeltmesinde; hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi ise şartların sağlanması halinde 2024 ve sonraki dönemlerde yapılacak enflasyon düzeltmesinde kullanılabilecektir. Basit ortalama yöntemi ise tüm dönemlerde kullanılabilecek genel bir yöntemdir.
Mükellefler her bir dönemde kullanabilecekleri bu iki yöntemden herhangi birini serbestçe seçebileceklerdir. Ancak 2024 yılından itibaren yapılacak düzeltmelerden başlamak üzere, mükellefler seçtikleri bu toplulaştırılmış yöntemlerden, seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyeceklerdir. 31.12.2023 tarihli bilançoların düzeltilmesi geçiş dönemi düzeltmesi mahiyetinde olduğundan, bu düzeltme için böyle bir bağlayıcılık bulunmamaktadır.
“Basit Ortalama Yöntemi”nde düzeltme katsayısı; mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayı olarak hesaplanacaktır.
Dönem Ortama Düzeltme Katsayısı Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE
________________________________________________________________________________________________
(Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Fiyat Endeksi+ Bir Önceki Geçici Vergi Döneminin Sonundaki Fiyat Endeksi) / 2
Basit ortalama yöntemi, 31.12.2023 tarihli bilanço düzeltmesi ile şartların sağlanmasına bağlı olarak 2024 ve sonrasında yapılacak düzeltme işlemlerinde kullanılabilecektir.
Stok devir hızı yöntemi”nde mükellefler; öncelikle stok devir hızını, sonrasında ortalama stokta kalma süresini hesaplayacaklar ve nihayetinde 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stokların hangi aydan kaldığını bulacaklardır. Stokların hangi aydan kaldığı bulunduktan sonra yapılması gereken; düzeltmeye esas tarih itibarıyla düzeltme katsayısını bulmak ve bu katsayıyla 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda görünen stoklara ait tutarı çarpmaktır.
Stok Devir Hızı = Dönem İçinde Satılan Toplam Mal Maliyeti
___________________________________________________________________________
(Dönem Başı Stok Tutarı + Dönem Sonu Stok Tutarı)/2
Ortalama Stokta Kalma Süresi = Dönem Gün Sayısı
_____________________________________________________________
Stok Devir Hızı
Buna göre; örneğin 31/12/2023 tarihli bilanço düzeltmesinde stok devir hızı ve ortalama stokta kalma süresi formülleri uygulandıktan sonra ortalama stokta kalma süresinin 67 gün olarak hesaplandığı varsayılırsa, 31/12/2023 tarihinden 67 gün geriye gidilecek ve ilgili stoğun işletmenin aktifinde Ekim ayından kalan stoklar olduğu tespit edilecektir. Bu durumda ilgili stok Ekim ayı Yİ-ÜFE değeri dikkate alınarak bulunacak düzeltme katsayısı ile enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Buna göre düzeltilmiş yılsonu stok tutarı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Düzeltilmiş Yılsonu Stokları = Düzeltmeye Esas Tutar X Ekim 2023 İçin Düzeltme Katsayısı
Tebliğe göre, stok devir hızı yöntemi sadece 31.12.2023 tarihli bilançonun düzeltilmesinde kullanılabilecektir. 2024 ve devamında yapılacak enflasyon düzeltmesinde bu yöntem kullanılamayacak olup, bunun yerine aşağıda açıklanan “hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi” kullanılabilecektir.
“Hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi”nde düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stokun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile hesaplanacaktır. Düzeltmeye esas tutar olarak da dönem sonu stokun enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı alınacaktır.
Hareketli Ağırlıklı Ortalama Düzeltme Katsayısı =(Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Dönem Başı Stoğun İlgili Dönemin Sonuna Taşınmış Değeri) + (Dönem İçi Alış ve Giderlerin Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulmuş Değerleri)
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________
(Dönem Başı Stok) + (Dönem İçi Alış ve Giderler)
Tebliğe göre, “hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi” şartların sağlanması halinde 2024 ve takip eden yıllarda yapılacak enflasyon düzeltilmesinde kullanılabilecektir. 31.12.2023 tarihli bilançonun düzeltilmesinde bu yöntem kullanılamayacak olup, bunun yerine yukarıda açıklanan “stok devir hızı yöntemi” kullanılabilecektir. Tebliğde; stokların düzeltilmesinde mümkün olduğunca alt ayrıma gidilerek düzeltme işleminin gerçekleştirilmesinin esas olduğu, ancak hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı kullanarak düzeltme işlemini gerçekleştirecek olan mükelleflerin, diledikleri takdirde defteri kebir hesabı bazında da anılan düzeltme işlemini gerçekleştirebilecekleri ifade edilmiştir. Bununla birlikte, düzeltme işleminde alt ayrım yerine defteri kebir hesabı bazında düzeltme yapmayı tercih edenler, seçtikleri bu yöntemden 3 yıl boyunca dönemeyeceklerdir. Mükellefler stokların düzeltmesinde gerçek yöntemi (deftere kayıt tarihini) veya toplulaştırılmış yöntemleri tercih edebilirler. Gerek gerçek yöntem gerekse de toplulaştırılmış yöntemin tercih edilmesi halinde; mümkün olduğunca alt ayrıma gidilerek düzeltme işleminin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
