Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, aktiflerine intikal ettirdikleri 6111 sayılı kauna göre emtia için ayrı; makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açacaktır.
Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir.
Öte yandan, makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve 6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinin ikinci fıkrasına göre, ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.
Örnek - (A) Limited Şirketi, stoklarında bulunan ancak kayıtlarında yer almayan (X) malına ilişkin envanter listesini hazırlamış ve 20/5/2011 tarihi itibarıyla beyan etmiştir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu malın, kendisi tarafından belirlenen rayiç bedeli 20.000 TL'dir. Şirketin bu bildirimine ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacaktır.
________________________20/5/2011 ____________________________
153 TİCARİ MALLAR 20.000.-TL
191 İNDİRİLECEK KDV 2.000.-TL
525 KAYDA ALINAN EMTİA 20.000.-TL
ÖZEL KARŞILIK HESABI
(6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 2.000.-TL
(Sorumlu sıfatı ile ödenecek KDV)
__________________________ / ______________________________
Bu malın satılması halinde kayıtlara intikal ettirilecek satış bedeli 20.000 TL'nin altında olamayacaktır.
Örnek - (B) Anonim Şirketi, kayıtlarında yer almayan makine ve demirbaşlarını kayda almak istemektedir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu kıymetlerin mükellefçe belirlenen rayiç bedeli 40.000 TL olup, envantere alınmasına ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde yapılacaktır.
_______________________________ / _______________________________
253 TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR 40.000.-TL
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD.VE ZAR. 4.000.-TL
526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT 40.000.-TL
ÖZEL KARŞILIK HESABI
(6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 4.000.-TL
(Sorumlu sıfatıyla ödenecek KDV)
________________________________ / ________________________________
Mükellef, söz konusu makine ve demirbaşlarını 31/12/2011 tarihine kadar satarsa, bu satıştan önce, satmadığı takdirde 31/12/2011 tarihinde aşağıdaki muhasebe kaydını yapacaktır.
________________________________ / ________________________________
526 DEMİRBAŞ MAKİNE VE TEÇHİZAT 40.000.-TL
ÖZEL KARŞILIK HESABI
(6111 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi)
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 40.000.-TL
_______________________________ / _________________________________
Mükellefin, örneğimizdeki makine ve demirbaşlarını peşin olarak 50.000.-TL'ye satması halinde bu satışa ilişkin yukarıdaki kayıtla birlikte yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
_____________________________ / ________________________________
100 KASA HESABI 59.000.-TL
257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 40.000.-TL
253 TESİS MAKİNE VE CİHAZLAR 40.000.-TL
391 HESAPLANAN KDV 9.000.-TL
679 DİĞER OLAĞANDIŞI
GELİR VE KARLAR 50.000.-TL
_______________________________ / ________________________________