a.ş.lerde hisse adedi ve ltd lerde pay adedi

Üyelik
9 Tem 2005
Mesajlar
29
merhaba arkadaşlar.

bilindiği gibi şirketleri kurduğumuz zaman a.ş.lerde ortakların hisse adedine,ltd lerde pay adedine göre sözleşmeye yazılıyor.öncelikle; ltd lerde pay adedi yazma zorunluluğu yok.acaba ltd lerde ortak sayısı 20 yi geçenlerde pay adedi yazma zorunluluğu var mı?.genelde piyasalarda borsa da işlem gören ltd şirket yok gibi .ama borsada işlem görse çıkarttığı senetler ispat vasıtası görmekte.bu türlü ortak sayısı 20yi geçen büyük çaplı ltd ler ne yabilir.?.yoksa şirket nevini mi değiştirir?.a.ş. olması gibi.

diğer şirket türü a.ş lerde özellikle aile şirketleri yani kapalı şirketler sözleşmelerinde ortakların hisseleri ayrıldığında adet bazına göre gitmekte.sermayelerin ödeme zamanları geldiğinde her bir ortak eğer 8000 ytl geçiyorsa şirketin banka hesabına ödeyecek.şimdi buradaki çelişki aile şirketlerinin hisseleri senet şeklinde mi? eğer halka açılacaksa spk ya kaydolması gerekiyor.bu hisse senetleri nama yazılı olması lazım.bu senetleri nasıl çıkartabilir.?izlenecek yol nedir?.eğer aile şirketlerinin sözleşme gereği son olarak 3/4 ödeme zamanı geldiğinde 8000ytl olanların altında olanlar aynı ltd ler gibi şirket kasasına mı ödeyecek?.genelde ltd lerde piyasalarda 8000 ytl nın altında olanlar şirket kasasına aktarıyor.bilgi verirseniz sevinirim.saygılarımla.
 
SEVGİLİ ARKADAŞIM;
BİRİNCİSİ BORSAYA AÇILABİLMEK İÇİN A.Ş. OLMANIZ ZORUNLUDUR.
İKİNCİSİ SERMAYE PAYLARININ ÖDENMESİNDE 8.000.-YTL Yİ GEÇSE BİLE ŞİRKET VEZNESİNE DE YATIRABİLİRSİNİZ, BU BEDELLERİN BANKA VEYA ARACI KURUMLARCA TEVSİKİ ZORUNLULUĞU YOKTUR.
 
merhaba arkadaşlar.

sayın necati ergun bey vermiş olduğunuz bilgilerden dolayı size teşekkür ederim.
8000ytl geçmesi durumunda banka ve aracı kurumların tevsik zorunluluğu yokturdiye belirttiniz.benim yazmış olduğum soruda şirket ortaklarının hisseleri değişmeden ki durumunda kalan 3/4 ödenmemiş sermayenin ödenmesi durumunda şirket kasasına yatırabilir.ama diğer meslektaşlarımız bu 8000 ytl geçtiği zaman 8000 ytl geçildiğinde ortaklar şirketin banka hesaplarına parayı yatırıyorlar.şöyle bir durumda karşımıza çıkıyor şirket ortakları hisselerini devrettiğinde; fakat ödenmemiş sermayesi varsa devr alan eğer 8000 ytl nin üzerindeki paylarda şirketin banka hesabına yatırıyor.

bu arada daha önceki sorumda a.ş lerdeki hisselerin nasıl çıkartılacağı, hisselerin nama mı olacağı , hisselerin devri halinde nasıl olunacağı hakkında bilgi verirseniz sevinirim.saygılarımla.
 
sayın mustafa bey hisse senetleri ile ilgili değerli hocamızın yazısı aşağıdadır sanırım meseleyi çözecektir.
ANONİM ŞİRKETLERDE HİSSE SENEDİNİN ÖNEMİ, NASIL BASTIRILACAĞI, HİSSE SATIŞI VE HİSSE SENEDİNİN SAĞLADIĞI VERGİ AVANTAJLARI



Şükrü KIZILOT*



I- GİRİŞ

Anonim şirketlerde, ortaklık hakları, hisse senetleri ile temsil edilir. Hisse senedinin maliki kim ise, o kişi ortaktır. Ülkemizdeki anonim şirketlerin, büyük kısmı “aile şirketi” olduğundan ve hisse senedi bastırılması konusunda, yasal bir zorunluluk da bulunmadığından[1], anonim şirketlerde, hisse senedi konusu son derece önemli olmasına karşın, olayın önemini bilen ve hisse senedi bastıran şirket sayısı azdır.

Olayın sağladığı mali avantajlar da yeterince bilinmediğinden, anonim şirketlerin çok büyük kısmı, hisse senedi bastırmıyorlar.

Hisse satışında ise, limited şirketlerde olduğu gibi, noter kanalıyla satış zorunlu olmadığından, hisse senedine gerek duyulmuyor. Öteden beri süre gelen uygulama bu yöndedir. Burada sözü edilen hisse senetleri sermayesi paylara bölünmüş ve bu paylar karşılığında kıymetli evrak niteliğinde pay senedi çıkarabilen şirketlerin, yasal şekillere uygun olarak düzenledikleri, şirket sermayesinin belirli bir oranını temsil eden ve sahibine o oranda ortaklık hakları sağlayan belge olarak tanımlanabilir[2].

Buna göre, hisse senedi kavramı, yasada şekli ve fonksiyonları belirtilmiş, kıymetli evrak niteliğine sahip özel belgeleri ifade etmektedir. Hisse senedine bağlanmamış ortaklık paylarının bu nitelikte görülmesi mümkün değildir[3].

II- HİSSE SENEDİNİN ÖNEMİ VE NASIL BASTIRILACAĞI

A- HİSSE SENEDİNİN ÖNEMİ

Vergi yasalarında yapılan son değişiklikler, anonim şirketlerin hisse senedi bastırmasını adeta zorunlu kıldı. Başka bir anlatımla, Gelir Vergisi Yasası’nda 4369 ve 4444 sayılı Yasalarla yapılan değişiklikler, hisse senedi bastıran anonim şirket ortaklarına, hisse satışları sırasında önemli bir vergi avantajı getirdi. Ancak, gerek sözkonusu Yasa’nın 81/5. gerekse geçici 56/D-1. maddelerinde yeralan düzenlemelerde “hisse senedi” sözcüğüne özellikle yer veriliyor. Anonim şirketlerde “hisse” ve “hisse senedi” kavramlarının birbirinden ayrılması, bu şirketlere ilişkin yasal sistemin iyi kavranması bakımından zorunludur[4].

Olaya, bu yönüyle baktığımızda, gerçek kişi ortağın “hisse satışı” olayında, hisse senedine sahip olması halinde, hisse senedinin iktisap tarihinden itibaren üç ay geçtikten sonra[5] satılmasından elde edilen kazanç, gelir vergisine tabi değildir.

Hisse senedinin bastırılmadığı durumlarda[6], hisse satışı olayı ne zaman yapılırsa yapılsın, elde edilen kazanç[7] “Değer Artışı Kazancı” olarak gelir vergisine tabidir. Görüldüğü gibi, hisse senedi bastırılması, özellikle hisse satışının vergiye tabi olup olmaması yönünden son derece önemlidir. Bu arada, hisse senetlerinin “hamiline yazılı” olarak bastırılması halinde de, hamiline yazılı olmasından kaynaklanan bazı avantajları sözkonusudur. Örneğin;

- Hisse senetlerinin el değiştirmesi, yazılı hiçbir şekil şartına bağlı değildir. El değiştirme, teslim ile gerçekleşmektedir.

- Elde edilen temettü gelirlerinin, hisse senetlerinin hamiline olması nedeniyle, aile bireyleri yada yakınlar arasına bölünmesi suretiyle, beyan sınırı dışında kalması da mümkündür.

- Ölüm halinde, hamiline yazılı hisse senetlerinin beyan edilmesi, mirasçıların tercihine bağlı olabilmekte, başka bir anlatımla; beyan dışı bırakılabilmektedir.

B- HİSSE SENETLERİNİN ÇIKARTILMA ZAMANI, NASIL ÇIKARTILACAĞI (BASTIRILACAĞI) VE PAY DEFTERİNE KAYDEDİLECEĞİ

1- Hisse Senetlerinin Çıkarılma (Bastırılma) Zamanı

Halka açık olmayan anonim şirketlerde, hisse senedi çıkarılması, ana sözleşmede aksine hüküm olmadığı sürece zorunlu değildir. Ancak, anonim şirket yönetim kurulu, istediği zaman bir karar almak suretiyle, ana sözleşmedeki hisse dağılımına ve hisse gruplarına uymak koşuluyla hisse senedi bastırabilir. Şirket ortaklarının hisse senedi düzenlenmesini istemeleri durumunda, şirketin hisse senedi çıkarması zorunludur.

Hisse senetlerinin, şirketin Ticari Siciline tescilinden sonra çıkarılması mümkündür. Tescilden önce çıkarılan hisse senetleri hükümsüzdür (TTK md. 312). Kuruluşta olduğu gibi, aynı durum sermaye artırımında da sözkonusudur. Sermaye artırımı, tescil edilip kesinleşmeden hisse senedi çıkarılamaz.

Hisse senetleri, “nama” ve “hamile” yazılı olmak üzere iki türlüdür (TTK md. 509). Şirket sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadıkça, hisse senetlerinin nama yazılı olması gerekmektedir. Hamile yazılı hisse senetlerinin çıkarılabilmesi için;

- Hisse bedellerinin tamamen ödenmesi,

- Şirketin ana sözleşmesinde, hamiline yazılı hisse senedinin çıkartılabileceğine dair hüküm bulunması,

gerekmektedir[8].

Türk Ticaret Kanunu’nun 401. maddesi uyarınca, hisse senetlerinin “imtiyazlı” yada “imtiyazsız” olarak çıkartılması mümkündür[9]. Esas sermayeye karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri tamamen ödendikçe, genel kurulu yeni hisse senetleri çıkartılmak suretiyle sermayenin artırılmasına karar veremez (TTK md. 391).

Nama yazılı hisse senetleri için “pay defteri” tutulur. Bu deftere pay sahiplerinin taahhüt ettikleri ve ödedikleri tutar ile pay miktarları kaydolunur[10].

Sermaye Piyasası Kanunu ile, halka açık anonim şirketlerde hisse se­netlerinin çıkarılma zamanı ile ilgili aşağıdaki düzenlemeler yapılmıştır.

a- Anonim şirketlerin hisse senedi çıkarma zorunluluğunda oldukları genel kuralı dikkate alınarak pay sahipliğini temsil edecek hisse senetleri­nin “satışı sırasında” sahiplerine teslimini (SPK md. 7) mümkün kılacak hü­kümler getirilmiştir.

SPK seri: 1, no: 26 Tebliğ’in[11] 28. maddesinde yapılan düzenlemeye göre; Hisse senetlerinin, kaydi sistem esasları saklı kalmak kaydıyla mevcut hisse senetlerinin halka arzı ve kayıtlı sermayeli ortaklıkların sermaye artırımlarında satış anında teslim edilmesi gerekir.

Esas sermayeli ortaklıklarda ise sermaye artırımının Ticaret Siciline tescilinden itibaren, hamiline yazılı hisse senetlerinin 30 gün, nama yazılı hisse senetlerinin ise 90 gün içinde teslim edilmesi gerekir.

b- Sermaye Piyasası Kanunu uygulamasını düzenlemek amacıyla yayımlanan Tebliğler'de yer alan hisse senetlerinin çıkarılma zamanı ile ilgili hükümlere uyulmaması hali, SPK 47. maddede öngörülen miktarda ağır para cezası ile cezalandırılmıştır.

2- Hisse Senetlerinin Nasıl Bastırılacağı

Hisse senetlerinin bastırılması, yani çıkartılması olayında, Ticaret Kanunu’na tabi anonim şirketler yönünden, yani ülkemizdeki anonim şirketlerin % 99’u yönünden, ciddi bir zorluk yada formalite sözkonusu değildir. Deyim yerindeyse, normal düğün yada sünnet davetiyesi bastırma olayı gibi, matbaaya gidilir, hisse senetlerinin örneklerinden biri seçilir ve şirketin unvanı, kaç TL’lik kupürler halinde, ne kadar bastırılacağı vs. belirtilir. Basılan hisse senetleri, şirketin yönetim kurulu başkanı ve bir üyesi tarafından imzalandıktan sonra, imza karşılığı ortaklara teslim edilir.

Hisse senetlerinin bastırılması olayında, ana sözleşmede aksine hüküm olmadığı sürece, “hamile yazılı” hisse senedinin oranı konusunda yasal bir sınırlama yoktur. Yani, bir anonim şirket, hisse senetlerinin yüzde 90’ını yada 99’unu “hamile yazılı” olarak bastırabilir.

Hem Ticaret Kanunu’na, hem de Sermaye Piyasası Kanunu’na tabi olan anonim şirketlerde hisse senetlerinin çıkartılması ve SPK’ya kaydettirilmesi özellik taşımaktadır[12].

3- Hisse Senetlerinin Pay Defterine Nasıl Kaydedileceği

Türk Ticaret Kanunu’nun 326. maddesi uyarınca, anonim şirketler pay defteri tutmak zorundadırlar. Sözkonusu deftere, nama yazılı pay sahiplerinin; ad, soyad ve adreslerinin yazılması da Yasa gereğidir (TTK md. 417/I). Bunun dışında, senede bağlanmamış paylara nama yazılı senetlerin yerine çıkarılan ilmühaberlerin de, pay defterine yazılması gerekir.

Pay defteri Türk Ticaret Kanunu’nun 66. maddesinde öngörülen ticari defterlerden biri olmadığından[13] tasdike değil beyana tabidir (TTK md. 69). Bu nedenle sözkonusu defterin kullanılmaya başlanmasından önce herhangi bir mercie onaylattırılmasına gerek yoktur. Bu deftere kayıt yükümlülüğü, şirketin tüzel kişilik kazanması ile başlamaktadır[14].

III- HİSSE SENEDİ BASTIRAN YADA BASTIRMAYAN ANONİM ŞİRKETLERDE ORTAKLARIN HİSSE SATIŞLARI

A- HİSSE SENEDİ BASTIRAN ANONİM ŞİRKETLERDE, ORTAKLARIN HİSSE SATIŞLARI

1- Hisse Senetlerinin Satışı

Anonim şirketlerde, hisse senetleri, “nama” ya da “hamile” yazılı olarak düzenlenir (TTK md. 409). Hamile yazılı hisse senedinin, toplam hissenin yüzde kaçı olabileceği konusunda, yasalarımızda sınırlama yoktur. Ancak, “sermayenin tamamı ödenmedikçe” hamile yazılı hisse senedi çıkarılamaz.

Anonim şirketlerde, hisse devrinin noterden yapılmasına gerek yoktur. Nama yazılı hisse senetleri, arkası ciro edilmek suretiyle devir alana teslim edilir. Ancak, bu işlemin, şirkete karşı hüküm ifade edebilmesi için, şirketin pay defterine kaydedilmesi gerekir (TTK md. 416). Hamile yazılı hisse senetlerinin devri ise, senedin alıcıya teslimi ile gerçekleşir (TTK md. 415). Ayrıca, pay defterine kayıt yaptırılması da gerekmez[15].

Çok kişinin farkında olmadığı, hisse senetlerinin satışındaki yeni vergilendirme rejimi, 1 Ocak 1999’dan itibaren yürürlüğe girdi. Gelir Vergisi Yasası’nın, konu ile ilgili maddelerinde daha önce “hisse senedi” deyimi yer almıyordu. Son değişiklikle, gerçek kişilerin hisse senetlerinin iktisap tarihinden başlayarak üç aydan fazla elde tutulduktan sonra elden çıkarılması halinde, bundan doğan kazancın vergilendirilmeyeceği belirtildi (GVK geçici md. 56/D-1).

Bu duruma göre, hisse senetlerinin iktisap tarihinden başlayarak “üç aydan fazla” elde tutulduktan sonra elden çıkarılması halinde, bundan doğan kazanç vergiye tabi olmayacak. 01.01.2003’ten itibaren, üç aylık süre, yasa değişikliği olmadığı takdirde, bir yıl olarak uygulanacak.

2- Geçici İlmühaberlerin Elden Çıkartılması

Hisse senedi bastırmamış olan anonim şirketlerin, hisse senedi yerine geçmek üzere “ilmühaber” vermesi mümkündür. Bu durumda, ilmühaberler de, henüz çıkarılmamış hisse senetlerini temsil eder ve sahibine tüm ortaklık ve alacak haklarını sağlar. Dolayısıyla, ilmühaberin satışı da, aynen hisse senedi satışı gibi kabul edilir.

İlmühaber anonim şirket hukukunda “geçici” veya “ara pay senedi” anlamını taşımaktadır. İlmühaberler, henüz çıkarılmamış hisse senetlerini temsil eder ve sahibine tüm ortaklık ve alacak haklarını sağlar.

Gerek nama, gerekse hamile yazılı hisse senetleri yerine çıkarılabilecek olan “ilmühaberlerin nama yazılı olması” zorunludur (TTK md. 411). Nama yazılı hisse senetlerinin yerine çıkarılan ilmühaberler, “arkası ciro” edilerek devredilebilir. Hamiline yazılı hisse senetlerinin yerine çıkarılan ilmühaberler ise “yazılı bir devir sözleşmesi” ile devredilebilir.

Maliye Bakanlığı’nın, 232 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nde[16] geçici ilmühaberler konusunda yaptığı açıklama şu şekildedir:

“... geçici ilmühaberler anonim şirketler tarafından hisse senetlerinin yerini tutmak amacıyla çıkartılan menkul kıymetlerdir. Sahiplerine genel kurul toplantılarına katılmak, oy kullanmak, kâr payı almak gibi pay sahipliği haklarını kazandıran ilmühaberler, ilgili anonim şirketçe hisse senetleri düzenlenip ortaklara teslim edildiği anda geçerliliğini kaybetmektedir.

Dolayısıyla ilmühaberlerin elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesinde, Gelir Vergisi Kanunu’nun hisse senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesine ilişkin hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Buna göre, ilmühaberlerin; iktisap tarihinden itibaren üç ay içerisinde elden çıkarılması halinde elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olacak, iktisap tarihinden itibaren üç aylık sürenin geçmesinden sonra elden çıkarılması halinde ise elde edilen kazanç, gelir vergisine tabi olmayacaktır. Ayrıca, ilmühaberlerin hisse senetleri ile değiştirilmesi dolayısıyla alınan hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, ilmühaberlerin elde edildiği tarih dikkate alınacaktır.”

B- HİSSE SENEDİ BASTIRMAYAN ANONİM ŞİRKETLERDE ORTAKLARIN HİSSE SATIŞLARI

1- Hisse Senedine Bağlanmayan Paylar

Anonim şirketlerde, senede bağlanmamış ortaklık paylarının devri, Borçlar Kanunu’nun “alacağın temliki” konusuna ilişkin hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilir (BK md. 162 vd.)

Buna göre, senede bağlanmamış ortaklık paylarının devir işlemi, taraflar arasında yapılacak yazılı bir “devir sözleşmesi” ile gerçekleştirilir.

Bu sözleşmenin noter huzurunda yapılması gerekmediği gibi, işlemin daha sonra notere onaylatılması da sözkonusu değildir. Ancak, bu şekilde gerçekleştirilen devir işleminin de, şirkete karşı hüküm ifade edebilmesi için, şirketin pay defterine kaydedilmesi gerekir (TTK md. 416/II)

2- Anonim Şirket Hissesinin Satışı

Anonim şirket hisse senedi bastırmamışsa yani hisse senedi yoksa, ilmühaber de çıkarmamışsa, hisse satışı üç ay geçtikten sonra da yapılsa, bundan doğan kazanç “Değer Artışı Kazançları” olarak, gelir vergisine tabi tutulacak.

Başka bir anlatımla, hisse senedi bastırmamış olan bir anonim şirketin, hissesinin elden çıkartılmasından doğan kazanç, herhangi bir süre ile sınırlı olmaksızın, gelir vergisine tabi tutulacak (GVK geçici md. 56/D-4). Bu durumda, hissenin iktisap değeri, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Devlet İstatistik Enstitüsünce belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki satış oranında artırılarak belirlenecek ve satış tutarı ile kıyaslanacak. Aradaki farkın, 3.5 milyar lirayı aşan kısmı, “Değer Artışı Kazancı” olarak gelir vergisine tabi tutulacak (GVK geçici md. 56/F, fıkra: 7).

IV- HİSSE SENETLERİNİN BASTIRILMADAN YADA İLMÜHABER ÇIKARTILMADAN YAPILAN SATIŞLAR

Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, anonim şirketlerin “gerçek kişi ortakları” açısından, hisse senedine yada ilmühabere sahip olmak, son derece önemli bir olay.

Hisse senedi ya da ilmühaber olmaksızın, şirketteki hissesinin bir kısmını yada tamamını satan gerçek kişi ortak, aynen limited şirket ortağı gibi nitelendiriliyor ve hissesini kaç yıl geçtikten sonra satarsa satsın, gelir vergisi ödemesi sözkonusu oluyor.

Bir kez daha belirtelim, böylesine önemli olan hisse senetlerinin bastırılmasında yada ilmühaber çıkartılmasında, herhangi bir resmi kurumdan “izin” alınması gerekmiyor. Ancak, hamiline yazılı hisse senedi çıkartılabilmek için, taahhüt edilen sermayenin tamamının ödenmiş olması gerekiyor.

Hisse senetlerinin bastırılmasında, bu konuda deneyimli olan bir matbaaya gidilip, katalogundan bir örnek seçilmesi ve hisse senetlerinin kaç liralık kupürler halinde bastırılacağının belirtilmesi gerekiyor.

Kuşkusuz, şirketin unvanı ve diğer teknik bilgilerde, matbaaya bildirilecek. Hisse senetleri, basılıp matbaadan alındıktan sonra, yönetim kurulu başkanı ve bir üye tarafından imzalanarak, hissedarlara imza karşılığında dağıtılır. Daha sonra hisse senetleri ile değiştirilecek olan ilmühaberlerin ise, matbaaya bastırılması dahi gerekmiyor. Bilgisayarla hazırlanıp çoğaltılabilir. Ancak, ilmühaberlerin “nama yazılı” olması gerekmektedir.

V- SONUÇ
Hisse senedi kavramı, Kanun’da şekli ve fonksiyonları belirtilmiş, kıymetli evrak niteliğine sahip özel bir belgeyi ifade etmektedir. Hisse senedine bağlanmamış ortaklık paylarının ise, bu nitelikte görülmesi mümkün değildir.

Hisse senedi çıkarmayan anonim şirketlerle kanunen hisse senedi çıkaramayan limited şirketlerde hisse satışından sağlanan kazançların vergilendirilmesi konusunda herhangi bir farklılık sözkonusu değildir[17].

Yasa’da yeralan “üç aydan fazla elde tutma halinde vergiden müstesna olma” durumu, hisse senedi çıkarmayan anonim şirketlerdeki yada limited şirketlerdeki hisselerin satışı durumunda sözkonusu değildir. Bu hisseler elde ne kadar tutulursa tutulsun, elde edilen satış kazancının diğer şartlar gerçekleştiği takdirde vergilendirilmesi gerekir
 
Üst