Ynt: Akaryakıt Fişlerinin Gider Yazılması ?
champell59 ' Alıntı:
Selamlar,
İşyerimden yaklaşık 45 km uzakta olan mükelleflerim var. Dolayısıyla ay içinde bir kaç kere onlara gitmek durumundayım. Kendi şahsi aracımla gidip geliyorum. Acaba makul bir miktar akaryakıt fişi gider gösterebilirmiyim ?
Merhaba,
Bu konuda yayınlanmış makaleyi gönderiyorum.
TİCARİ, ZİRAİ VE MESLEKİ KAZANCIN TESPİTİNDE TAŞIT GİDERLERİNİN İNDİRİMİ
Recep BIYIK *
I- GİRİŞ
Ticari, zirai ve serbest meslek kazancının tespitinde indirilecek giderlerden belki en sorunsuz olması gerekeni taşıt giderleridir. İlk bakışta işletme adına tescil edilmiş ve işletme aktifine kayıtlı taşıt araçlarına ait giderlerin ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılması gerektiği, bunun ise sorunsuz olduğu söylenebilir. Ancak bir çok işletmenin sahip olduğu aracın işletme adına tescil edilmemiş olması veya aktife kayıtlı olmaması, işletme adına tescil edilmiş ve aktife dahil edilmiş olanların da belki tamamına yakınının işletme sahipleri, ortakları veya personelinin özel işlerinde de kullanılıyor olması, taşıt araçları giderlerinin indiriminde sorun yaratmaktadır. Taşıt araçlarının giderlerinin kötüye kullanılması veya kötüye kullanıldığının düşünülmesi nedeniyle, geçmişte taşıt giderlerinin yarısının indirilmesi yönünde varsayıma dayalı düzenlemeler yapılmış, bu düzenlemeler yoğun eleştiri almış, söz konusu haklı eleştiriler dikkate alınarak 4369 Sayılı Kanunla, işte kullanılan taşıtlara ait giderlerin tamamının indirilmesine olanak tanınmıştır.
Makalede, 4369 Sayılı Kanun sonrası taşıt giderlerinin ticari, zirai veya mesleki kazancın safi tutarının tespitinde indirilmesi ile ilgili açıklamalar yapılacaktır.
II- KAZANCIN TESPİTİNDE DOĞRUDAN İNDİRİLEBİLEN VEYA MALİYETE EKLENMESİ GEREKEN TAŞIT GİDERLERİ
A- GENEL OLARAK İNDİRİLEBİLEN TAŞIT GİDERLERİ
Gelir Vergisi Kanunu?nun;
- 40. maddesinin 5 numaralı bendinde, kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderlerinin ticari kazancın tespitinde,
- 57. maddesinin 5 ve 11 numaralı bentlerinde, zirai taşıtların çalıştırılması, bakımı ve tamir giderleri ile işletmeye dahil olup aynı zamanda zati veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların giderlerinin yarısının zirai kazancın tespitinde,
- 68. maddesinin birinci fıkrasının 10 numaralı bendinde envantere dahil olan binek otomobillerinin giderlerinin serbest meslek kazancının tespitinde,
indirim konusu yapılması öngörülmüştür.
Bu maddelerde kapsanan giderler, genel olarak taşıtların tamir, bakım, yakıt ve benzeri cari giderlerdir (80 Seri No.lu GV Genel Tebliği). Ticari işletmelerde bu giderlerin envantere dahil veya kiralanan bir taşıt için yapılmasının önemi yoktur. Ancak kiralanan taşıtlar için ödenen kira bedeli bu kapsama girmemektedir. Kira giderlerinin 40. maddenin 1 numaralı bendi, gelirin elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan giderler kapsamında değerlendirilmesi gerekir.
B- ÖZEL İŞLERDE DE KULLANILAN TAŞITLARA AİT GİDERLER
1- Ticari İşletmelerde
4369 Sayılı Kanun öncesi yasal düzenleme işletmelere dahil binek otomobillerinin işletme dışında şahsi işlerde de kullanıldığı varsayımına bağlı olarak, taşıt giderlerinin yarısının indirimine izin vermiştir. Bu uygulamada, tamamen işletmede kullanılan, şahsi işlerde hiç bir şekilde kullanılmayan binek otomobillerinin giderlerinin tamamı, şahsi işlerde de kullanılan binek otomobillerinin giderlerinin ise yarısı indirim konusu yapılmıştır.
4369 Sayılı Kanun?la ticari işler yanında şahsi işlerde de kullanılan binek otomobillerinin giderlerinin yarısının indirim konusu yapılamayacağı şeklindeki sınırlama kaldırılmıştır. Böyle olmakla birlikte, taşıt araçlarının işletmeye dahil olma ve işte kullanılma şartları devam etmektedir. Buna göre, binek otomobili olsun veya olmasın, işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıt araçlarının giderlerinin tamamı gider yazılabilmektedir. Ancak bu ifadeden çıkan sonuç, tamamen işte kullanılmayan araçların giderlerinin tamamının kazançtan indirilmesinin mümkün bulunmadığıdır.
Özel işlerde de kullanılan aracın giderlerinin ne kadarlık kısmının gider olarak kabul edilebileceği konusunda maddede 4369 Sayılı Kanun öncesinde olduğu gibi bir ölçü bulunmamaktadır. Bu ölçünün her işletmede tespit edilmesi, bu tespitin yapılamaması durumunda ise 4369 Sayılı Kanun öncesinde olduğu gibi, taşıtın ticari işte ve şahsi işlerde ortak kullanıldığı düşünülerek, giderlerin de yarısının indiriminin mümkün olduğu söylenebilir.
2- Zirai İşletmelerde
Gelir Vergisi Kanunu?nun 57. maddesinin 5 ve 11 numaralı bentlerinde, zirai taşıtların çalıştırılması, bakımı ve tamir giderleri ile işletmeye dahil olup aynı zamanda zati veya ailevi ihtiyaçlar için de kullanılan taşıtların giderlerinin yarısının kazancın tespitinde indirim konusu yapılması öngörülmüştür.
Gelir Vergisi Kanunu?nun 40. maddesinde 4369 Sayılı Kanun?la yapılan değişikliğe paralel bir değişiklik, zirai kazancın tespitinde dikkate alınacak taşıt giderleri için yapılmamıştır. Buna göre, şahsi ve ailevi işlerde de kullanılan taşıtlara ait giderlerin ancak yarısı ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılabilir. Bütünüyle zirai faaliyetlerde kullanılan taşıtların giderlerinin tamamının indirilmesine bir engel yoktur.
3- Serbest Meslek Faaliyetlerinde
Gelir Vergisi Kanunu?nun 68. maddesinin birinci fıkrasının 10 numaralı bendinde 4369 Sayılı Kanun'la yapılan değişiklikle, envantere dahil olan binek otomobillerinin giderlerinin serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılmasına olanak sağlanmıştır. Bu madde hükmü ile serbest meslek faaliyetinin yapılması için kullanılan ve envantere dahil olan binek otomobillerinin giderlerinin tamamının gider kaydedilmesi mümkün hale gelmiştir. Her ne kadar maddede ticari kazancın tespitinde indirimlerle ilgili maddede olduğu gibi ?işte kullanılan taşıt? ifadesi veya benzeri bir ifade kullanılmamışsa da, serbest meslek faaliyetlerinde de ancak mesleki işlerde kullanılan otomobillerin giderlerinin indirilebileceği açıktır. 68. madde bütünüyle mesleki giderleri saymaktadır ve özel işlerde de kullanılan taşıtların, özel işler nedeniyle yapılan giderlerinin indirim konusu yapılması mümkün değildir. Serbest meslek erbabının kiraladığı taşıtların giderlerinin indirimi konusunda 68. maddede eksiklik bulunmaktadır. Gerçekte bu eksikliğin, mesleki faaliyetin ifası için yapılan bir çok gider için olduğu da söylenebilir.
C- İŞLETMEYE DAHİL OLMAYAN TAŞITLARA AİT GİDERLER
Taşıt giderlerinin ticari kazançtan indirilebilmesi için 4369 Sayılı Kanun öncesinde olduğu gibi sonrasında da taşıtın işletmeye dahil olması zorunludur. Bu özel düzenleme nedeniyle, işletmenin aktifinde kayıtlı olmayan araçlar için yapılan harcamaların, genel hükümlerden hareketle, dönem kazancından indirilmesi kural olarak mümkün değildir.
Danıştay tarafından verilen bir çok kararda da işletmenin aktifinde kayıtlı olmadığı açık olan taşıt araçlarının giderlerinin, kazancın tespitinde dikkate alınamayacağı belirtilmiştir (1)
İşletmeye dahil olmayan taşıt araçlarının giderlerinin ticari kazançtan indirilmesi, Gelir Vergisi Kanunu?nun 40. maddesinin 5 numaralı bendi çerçevesinde mümkün olmamakla birlikte, işletmeye kayıtlı olmayan ancak ticari işlerde kullanılan, gelirin elde edilmesi ve idamesi için yapılan ve işle ilgisi yükümlülerce ispatlanan giderlerin, aynı maddenin 1 numaralı bendi çerçevesinde indirimi mümkündür.
Danıştay tarafından verilen bir kararda; Gelir Vergisi Kanunu?nun 40. maddesinin 5 numaralı bendinde, işletmeye dahil olup işte kullanılan taşıtların giderlerinin gider olarak kabul edilebileceği hükmü yer almış ise de, anılan hüküm işletmeye dahil olma şartının, araçların işletmede kullanıldığının ispatı amacıyla konulmuş olduğu, işletmenin aktifinde kayıtlı olmayan araçtan elde edilen gelirin kayıtlara intikal ettirildiği ve aracın şirkette çalıştırıldığı açık olduğu bir durumda, gelirleri hasılat olarak kaydedilen aracın giderlerinin de şirket giderlerine dahil edilmesinin mümkün olduğu belirtilmiştir (2)
İşletmenin aktifinde kayıtlı olmasa da, işletmede kullanıldığı tartışmasız olan, ticari kazancın elde edilmesi ve idamesi için zorunlu giderler kapsamında bulunan taşıt araçlarına ait giderlerin Gelir Vergisi Kanunu?nun 40. maddesinin 1 numaralı bendi hükmü uyarınca gider kabul edilebileceği yolunda çok sayıda yargı kararı bulunmaktadır (3)
D- TAŞITIN MALİYETİNE EKLENMESİ GEREKEN GİDERLER
İşletmeye dahil ve işte kullanılan taşıt araçlarının giderleri Gelir Vergisi Kanununun yukarıdaki bölümlerde açıklanan hükümleri uyarınca kazancın tespitinde hasılattan indirilmektedir.
Taşıt araçlarının normal bakım, tamir ve temizleme giderleri dışında, taşıtın iktisadi kıymetini devamlı olarak artırmak amacıyla yapılan giderler, Vergi Usul Kanunu?nun 269 ve 272. maddeleri gereği gider yazılmayıp taşıtın maliyet bedeline eklenmek ve amortisman yoluyla gider yazılmak zorundadır. Maliyet bedeline eklenmesi gereken iktisadi kıymeti artırıcı giderler, taşıtın iktisadi ömrünü uzatan veya normal iktisadi ömründe taşıtın fonksiyonlarını artıran giderlerdir. Bu tür giderlerin taşıt gideri olarak doğrudan gider yazılması mümkün değildir.
Çeşitli yargı kararlarında;
- Taşıtların kaporta, boya, döşeme ve elektrik donanımı giderlerinin (4)
- Taşıtların lastiğinin yenilenmesi için yapılan giderlerin (5)
- Yedek parça alım giderlerinin (6)
- Trafik kazası sonucu hasara uğrayan taşıtın tamir giderlerinin (7)
Taşıtın eskiyen piston, gömlek ve benzeri parçalarının yerine takılan yeni parçaların alımı için yapılan giderlerin (8)taşıtların iktisadi değerini devam artıran giderlerden olmadığı, bu giderlerin doğrudan gider kaydedilebileceği,
- Aracın motor aksamının yenilenmesi nedeniyle yapılan giderlerin (9)
- Taşıtlara yaptırılan karoseri ve kasalar için yapılan giderlerin (10)
ise taşıtın maliyet bedeline eklenerek amortisman yoluyla yok edileceği belirtilmiştir.
III- İNDİRİMİ KABUL EDİLMEYEN TAŞIT GİDERLERİ
A- İŞLETMEYE DAHİL OLMAYAN VE İŞTE KULLANILMAYAN TAŞIT GİDERLERİ
Daha önceki bölümde açıklandığı üzere, işletmeye dahil olmayan ve işte kullanılmayan taşıt araçlarına ilişkin giderler, ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılamamaktadır.
B- İŞLETMENİN ESAS FAALİYET KONUSU İLE İLGİLİ OLMAYAN YAT, KOTRA, TEKNE, SÜRAT TEKNESİ, UÇAK VE HELİKOPTERLERE AİT GİDER VE AMORTİSMANLAR
Gelir Vergisi Kanunu?nun 41. maddesinin 7 numaralı bendine göre, kiralama yoluyla veya işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, sürat teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olmayan giderleri ve amortismanlarının ticari kazancın tespitinde dikkate alınması mümkün değildir.
Düzenlemede dikkat çeken bazı konular aşağıdaki gibidir:
- Düzenleme açısından sayılan taşıtların işletmeye kayıtlı olmasının veya kiralanmış olmasının bir önemi yoktur.
- Düzenleme işletmenin asıl faaliyet konusu ile ilgili olmayan araçları kapsamaktadır. İşletmenin asıl faaliyet konusu, şirket sözleşmesine göre değil, fiilen yapılan faaliyetlere göre belirlenir. Örneğin, bir şirket, şirket sözleşmesinde turizm faaliyeti sayılmış olsa bile fiilen bu faaliyeti yürütmediği bir durumda, aktifine dahil yata ilişkin giderleri ve amortismanları indirim konusu yapamaz. Ayrıca, bu yatın devamlılık arz etmeyecek tarzda ticari işlerde kullanılması durumunda bile, bu durum yatın şirketin esas faaliyeti ile ilgili olduğu anlamına gelmez (180 Seri No.lu GV Genel Tebliği).
- Bentte yer alan deniz ve hava taşıtlarının işletmenin esas faaliyet konusuyla ilgili olmaması durumunda, zati veya ailevi ihtiyaçlarda kullanılması veya sadece işletmede kullanılmış olması sonucu değiştirmemektedir. Her iki durumda da bu taşıtlara ait giderler indirim konusu yapılamaz.
C- MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİ
Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu?nun 14. maddesine göre Kanun?a bağlı;
- (I) Sayılı tarifede yer alan otomobiller,
- (III) Sayılı tarifede yer alan yat, kotra ve her türlü motorlu özel tekneler,
- (IV) Sayılı tarifede yer alan uçak ve helikopterler,
için ödenen vergi ve cezalar ile gecikme zamlarının gelir ve kurumlar vergilerinin matrahının tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Maddeye göre ticari amaçla kullanılan uçak ve helikopterler ile taşıt kiralama faaliyetiyle uğraşan işletmelerin bu amaçla kiraya verdikleri taşıtlar için ödenen vergiler, yukarıdaki kuralın istisnası niteliğinde olup, bu vergilerin gider kaydedilmesi mümkündür.
IV- PERSONELİN KENDİ TAŞITINA AİT GİDERLERİN İŞLETME TARAFINDAN KARŞILANMASI
İşletme personelinin işletmeye kendi araçlarıyla gidip gelmesi ve taşıt giderlerinin işletme tarafından personele ödenmesi durumunda, bu giderler Gelir Vergisi Kanunu?nun 40. maddesinin 5 numaralı bendi kapsamında kabul edilemez. Personele yapılan ödeme, Gelir Vergisi Kanunu?nun 61. maddesinde yapılan tanım uyarınca ücret niteliğinde olup, 40. maddenin 1 numaralı bendi çerçevesinde ücret olarak indirim konusu yapılabilir.
* Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdür Yrd.
(1) Dn. VDDGK?nın 12.03.1993 tarih ve E: 1992/144, K: 1993/36 Sayılı (aynı Karar için bkz. Danıştay Dergisi, Yıl: 24, Sayı: 88, s. 108); Dn. 4. D.?nin 19.12.1994 tarih ve E: 1993/2994, K: 1994/6015 Sayılı; Dn. 3. D.?nin 14.01.1992 tarih ve E:1990/423 K:1992/118 Sayılı Kararları
(2) Dn. 11. D.?nin 18.10.1995 tarih ve E:1995/1944 K:1995/2648 Sayılı Kararı, (aynı Karar için bkz. Danıştay Dergisi, Yıl: 26 Sayı 91, s. 1186
(3) Dn. VDDGK?nın 23.10.1998 tarih ve E: 1997/85, K: 1998/300 Sayılı (aynı Karar için bkz. Danıştay Dergisi, Yıl: 29, Sayı: 99 s. 73); Dn. 3. D.?nin 20.01.1988 tarih ve E: 1987/563, K: 1988/123 Sayılı Kararları
(4) Dn. 4. D.?nin 14.09.1972 tarih ve E: 1971/959, K: 1972/2961 Sayılı Kararı
(5) Dn. 4. D.?nin 23.12.1969 tarih ve E: 1969/1204, K: 1969/6439 Sayılı Kararı
(6) Dn. 4. D.?nin 05.03.1973 tarih ve E: 1972/309, K: 1973/997 Sayılı Kararı
(7) Dn. 4. D.?nin 25.05.1982 tarih ve E: 1981/1805, K: 1982/2347 Sayılı; Dn. 4. D.?nin 21.10.1976 tarih ve E: 1976/1779, K: 1976/2407 Sayılı; Dn. 4. D.?nin 29.05.1978 tarih ve E: 1978/61, K: 1978/1804 Sayılı Kararları
(8) Dn. 13. D.?nin E:1973/841 ve K:1973/1016 Sayılı Kararı
(9) Dn. 4. D.?nin 26.03.1975 tarih ve E: 1974/360, K: 1975/1133 Sayılı Kararı
(10) Dn. 4. D.?nin 19.12.1970 tarih ve E: 1970/3543, K: 1970/7762 Sayılı Kararı///
