Ynt: Amortismana tabi tutar hk.
Konu ile ilgili bir yazı
ÜZERİNE BİNA İNŞA EDİLEN
ARSALARDA AMORTİSMAN
Hüseyin Ali KUTLU*
I- GİRİŞ
Herhangi bir ?boş arsa? işletme tarafından iktisap edildiğinde, aktife maliyet bedeli üzerinden kaydedilir. İşletmenin asıl faaliyet konusu emlakçılık değilse söz konusu arsayı uzun vadeli bir yatırım veya üzerine bina veya tesis kurmak amacıyla aldığı kabul edilebilir. Böyle bir durumda ?maddi duran varlıklar? grubuna alınan söz konusu arsa için amortisman ayrılamayacaktır. Nitekim Vergi Usul Kanunu'nun 314. maddesinde; ?boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir? hükmü yer almaktadır. Burada boş kelimesinin özellikle kullanılmasından şu sonuç çıkmaktadır; ileride bu arsa veya arazilerin üzerine bina veya tesis kurulduğunda arsaların maliyeti bu bina veya tesislere ilave edilerek toplam değer üzerinden amortisman uygulanabilir. Çalışmamızda, bu uygulamaya yer verilmekte ve boş arsanın üzerine bina veya tesis inşa edilmesi halinde yapılacak muhasebe işlemleri incelenmektedir.
II- BOŞ ARSANIN SATIN ALINMASI
Konuyu daha iyi açıklayabilmek için boş arsanın satın alınmasından başlayan, daha sonra üzerine bina inşa edilen, binanın tamamlanmasından sonra arsa maliyetinin bina maliyetine eklenmesi ve dönem sonlarında amortisman ayırma işlemlerini kapsayan bütün bir örnek oluşturulacak ve tüm işlemler bu örnek olay yardımıyla incelenecektir.
ÖRNEK: (X) İşletmesi 01.01.2003 tarihinde, ileride üzerine bina yapmak amacıyla yakınındaki boş bir arsayı satın alıyor. Arsa için 10.000.000.000 TL nakit ödeniyor. (Konuyu dağıtmamak bakımından vergiler dikkate alınmayacaktır).
????????????? 01.01.2003 ?????????????
250 ARAZİ VE ARSALAR 10.000.000.000
250.10 Arsalar
100 KASA 10.000.000.000
100.00 Merkez Kasa
????????????????? / ?????????????????
Aktife alınan bu arsa boş kaldığı sürece amortismana tabi tutulamayacağından, maliyet bedeli gidere dönüştürülemeyecektir. Üstelik emlak vergisi ödenmeye devam edecektir.
III- ARSANIN ÜZERİNE BİNA İNŞA EDİLMESİ
Arsa üzerine inşa edilecek olan bina tamamlandığında maddi duran varlıklar grubuna (252 Binalar) alınacağından, inşaat devam ettiği sürece yapılan harcamalar 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabında takip edilecektir. Nitekim 1 no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği?nde (1) bu konu ile ilgili olarak 258 kodlu hesabın niteliğinde, ?işletmede, yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların izlendiği hesaptır? hükmü yer almaktadır. Buna göre işletme, bina tamamlanıncaya kadar, bina için yaptığı harcamaları 258 hesabın borcu karşılığında ilgili hesaplara alacak kaydedecektir.
Örnekteki işletmemizin söz konusu bina yapımı için harcadığı tutarları (konuyu uzatmamak bakımından) tek bir kayıtla gösterecek olursak;
??????? ../../.200X ???????????
258 YAP. OL. YAT.LAR 80.000.000
258.00 Teşviksiz yatırımlar
258.002 Binalar
100 KASA 80.000.000.000
100.00 Merkez Kasa
?????????? / ?????????????????
Burada yapılan kayıt, işletmenin binanın yapımı için gerçekleşen her giderden sonra tekrar edeceği kayıttır. Bu aşamada bina inşaatının tamamlandığını kabul edelim.
IV- BİNA İNŞAATININ TAMAMLANMASINDAN SONRA
Bina inşaatının tamamlanmasından sonra ?258 Yapılmakta Olan Yatırımlar? hesabında oluşan maliyet 252 Binalar hesabına aktarılarak aktifleştirilir (2). Örnekteki işletmemizin binanın inşası için toplam 80 milyar TL harcadığını kabul edersek, şu şekilde bir yevmiye kaydı yapmamız gerekecektir;
????????????? ../../.200X ??????????????
252 BİNALAR 80.000.000.000
252.00 İdare Binaları
258 YAP. OL. YAT. 80.000.000.000
258.00 Teşviksiz yatırımlar
258.002 Binalar
????????????? / ?????????????????
Böylelikle inşaat maliyeti bir anlamda satın alma maliyeti yerine geçmektedir. Zira, Vergi Usul Kanunu?nun 271.maddesinde ?İnşa ve imal giderleri? başlığı altında ?İnşa edilen binalarda ve gemilerde, imal edilen makina ve tesisatta bunların inşa ve imal giderleri, satın alma bedeli yerine geçer? hükmü yer almaktadır.
Diğer taraftan, inşa ettirilen binalarda bina inşaat vergileri, emlak alım vergileri gibi giderler isteğe bağlı olarak inşa ettirilen binanın maliyet bedeline eklenebilir veya sonuç hesaplarına aktarılabilir (3). Örneğimizde vergileri dikkate almadığımızdan bu konudaki yevmiye kayıtları yapılmamıştır.
V- ARSA MALİYETİNİN BİNALAR HESABINA DEVRİ
Üzerine bina inşa edilen arsa artık ayrılmaz bir parça olacağından, maliyetinin Binalar hesabına eklenmesi gerekir. Bu uygulama işletmenin, arsa için katlandığı maliyetin, gecikmeyle de olsa gidere dönüştürmesine amortisman uygulaması yoluyla imkan tanır. Arsa maliyeti bina maliyetine ilave edilirken aşağıdaki gibi bir yevmiye kaydı yapılır;
??????????? .../.../.200X ?????????
252 BİNALAR 10.000.000.000
252.00 İdare Binaları
252.001 Arsa Maliyet Bedeli
250 ARAZİ VE ARSALAR 10.000.000.000
250.10 Arsalar
?????????????? / ???????????????
Böylelikle 80 milyar TL?ye mal olan bina inşaatı arsa maliyet bedeli olan 10 milyar TL?nin eklenmesiyle 90 milyar TL?ye çıkmış olacak ve binalar için ayrılacak olan amortisman tutarlarında artış meydana gelecektir. Diğer bir ifade ile boş iken amortisman ayrılamayan arsa için amortisman ayrılma imkanı doğmuş olacaktır. Bu uygulamadaki temel mantık, üzerine bina inşa edilen arsanın artık binanın ayrılmaz bir parçası haline gelmesidir.
VI- SONUÇ
Üzerine bina inşa edilen bir arsanın maliyeti, inşaatın bitimiyle beraber Binalar hesabına eklenmelidir. Bu her şeyden önce muhasebe tekniği bakımından gereklidir. Nitekim bu işlemin yapılmaması durumunda işletmenin hesaplarında boş bir arsa varmış görüntüsü verecektir. Diğer taraftan VUK hükümlerine göre boş arazi ve arsalar için amortisman ayrılamayacağından, aktarma işleminin yapılmaması amortisman giderleri bakımından işletmenin zararına bir sonuç doğuracaktır. Özetle, üzerine bina inşa edilen bir arsanın maliyeti, inşaatın tamamlanmasıyla beraber 252 Binalar hesabına devredilmelidir.
* Dr., Pamukkale Üniversitesi, Çivril Meslek Yüksekokulu, Öğretim Görevlisi
(1) 26.12.1992 tarih ve mükerrer 21447 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
(2) Nalan AKDOĞAN-Orhan SEVİLENGÜL, Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, İstanbul SMMMO Yayınları, İstanbul 1995, s. 200
(3) Remzi ÖRTEN-Aydın KARAPINAR, Dönem Sonu Muhasebe Uygulamaları, Gazi Kitabevi, Ankara 2001, s. 144
