Sayın TAŞTAN,
VERGİ USUL KANUNU
Madde 315- (5024 sayılı Kanunun 3. maddesiyle değiştirilen ve 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren madde) Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır.
Eski Şekli Madde 315- (Değişmeden önceki şekli) (4008 sayılı Kanunun 10. maddesiyle değişen ve 1.1.1995 tarihinde yürürlüğe giren şekli) Mükellefler amortismana tabi iktisadi kıymetlerinin değerini, % 20 nispetinden fazla olmamak üzere, serbestçe tespit ettikleri nispetler üzerinden yok ederler.
Ancak, arazi ve binalar ile % 20 nispetinden daha yüksek bir nispette amortismana tabi tutulacak iktisadi kıymetlerin değeri, Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan olunan nispetler üzerinden yok edilir.(1)
--------------------------------------------------------------------------------
AMORTİSMAN UYGULAMA SÜRESİ
A) NİSPET BAKIMINDAN
Madde 319- (5024 sayılı Kanunun 9/a maddesiyle 1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)(*)
(*) (Kaldırılmadan önceki şekli) Madde 319- Mükellefler, usulüne göre tespit edilen nispetleri aşmamak şartıyla, amortismanları diledikleri nispetler üzerinden hesaplayabilirler; şu kadar ki, uygulamaya başladıkları amortisman nispetlerini müteakip faaliyet yıllarında değiştiremezler.
318. maddenin ikinci fıkrası hükmüne göre amortisman nispetlerinin değiştirilmiş olması hali bundan müstesnadır
--------------------------------------------------------------------------------
B) SÜRE BAKIMINDAN
Madde 320- Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.
(4108 sayılı Kanunun 6. maddesiyle değişen ve 1.1.1994 tarihinden geçerli olmak üzere 2.6.1995 tarihinden itibaren yürürlüğe giren fıkra) Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.(*)
Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir.
Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.
Sorulan soruyla ilgili olmasada, 2004 yılından itibaren amortisman oranları (nispetleri) ve süreleri bakımından değişklikler olduğundan, amortismanları bir inceleyelim.
İşletmeler, 2004 yılından itibaren sabit kıymetler üzerinden ayrılacak amortisman oranlarını, V.U.K.'nun 315. maddesine istinadan belirleyecekler, ancak bulunan oran ve süre üzerinden amortisman ayırabileceklerdir.
Örneğin sabit kıymetin alındığı tarihte % 20 amortisman ayırması gerekirken, sehven % 10 amortisman ayırmış olsa bile, amortisman süresi (5) yıl olacak ve diğer dönemlerde yine % 20 oranı üzerinden amortisman ayırmaya devam edeceklerdir. İlk yıl eksik ayrılan % 10 amortisman için diğer yıllarda amortisman
ayrılmayacaktır.
İlgili dönemde fiilen ayrılması gereken amortisman ayrılmamış yada eksik ayrılmışsa; bu konu hakkında ilk kez V.U.K.'nun 151 seri nolu genel tebliğinde,
"
Bu şekilde hesaplanarak bulunan değer artışı, esas itibariyle bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınacaktır. Ancak, net bilanço aktif değerinin tespitinde, Vergi Usul Kanununun, amortismanın herhangi bir yıl ayrılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir oranda ayrılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz hükmü gereğince, fiilen ayrılmamış olan amortismanların ayrılmış sayılması gerekmektedir. Buna göre, yeniden değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetler için uygulanan amortisman nispetinin daha soraki yıllarda azaltılmasından dolayı ayrılmayan amortisman tutarları da net bilanço aktif değerinin tespitinde tam olarak ayrılmış kabul edilecektir. "
denilmiştir. Yine V.U.K.'nun 328 seri nolu genel tebliğinde ve 9 nolu V.U.K. sirkülerinde "
Fiilen Ayrılmayan Amortismanların Fiilen Ayrılmış Kabul Edilmesi" konusu işlenmiştir.
Amortismana tabi malların satılması
Madde 328 - (2365 sayılı Kanunun 56 ncı maddesiyle değişen fıkra) amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satılması halinde alınan bedel ile bunların envanter defterinde kayıtlı değerleri arasındaki fark kar ve zarar hesabına geçirilir. İşletme hesabı esasında defter tutan mükelleflerle serbest meslek kazanç defteri tutan mükellefler bu farkı defterlerinde hasılat veya gider kaydederler.
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır.
.................................................
Amortismana tabi malların satılması söz konusu olduğunda
"
Fiilen Ayrılmayan Amortismanların Fiilen Ayrılmış Kabul Edilmesi" konusu karşımıza çıkacaktır. Esas o zaman bu konu önem arz etmektedir.
Ayrılmayan amortisman tutarını, diğer yıllarda giderleştirip o yılın kanunen kabul edilemeyen giderlerine de intikal ettirdiğini varsayalım. Eğer bu iktisadi kıymet satılırsa ne olacak? Daha önceden ayrılmayan amortismanı o iktisadi kıymete ilişkin "257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR" hesabına kaydettiği için bu iktisadi kıymetin satışında kar, bu tutar kadar fiktif olarak artırılmış omayacak mı?
Bu nedenle ayrılmayan amortisman tutarı, diğer yıllarda giderleştirip (KKEG) amortisman ayrılmaması ve "257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR" hesabında izlenmemesi gerekmektedir.
Ancak; enflasyon düzeltmesi yapıldığı dönemde fiilen ayrılmış gibi kabul edilip bulunacak tutar üzerindenden (Fiilen ayrılan + ayrılmamış) hesaplanan enflasyon farkı kayıtlara alınmalıdır.
Bu iktisadi kıymet satılırsa, V.U.K.'nun 328. maddesindeki "
Amortisman ayrılmış olanların değeri ayrılmış amortismanlar düşüldükten sonra kalan meblağdır. " hükmüne göre kar/zarar hesaplanması gerekir.
Bu konudaki görüşlerim bunlardan ibarettir.
Saygılar.
: Ayrılması gereken amortisman ilgili dönemde ayrılması unutulur ve sonraki dönemde satışı gerçekleşirse, ayrılmayan amortisman kadar kar azalacaktır. buna imkan varmı?