Cari Denge Nedir? Açık Vermesi Ne Anlama Gelir?

Üyelik
2 Eki 2020
Mesajlar
9
Konum
İstanbul
Cari denge kavramını kısaca, bir ülkenin toplam mal ve hizmet ihracatı ve transferleriyle aynı kalemlere yönelik ithalatı arasındaki fark olarak açıklayabiliriz. Cari işlemler dengesi olarak da bilinen bu kavram, ödemeler dengesi bilançosunun ithalat – ihracat dengesi, yatırım gelirleri ve cari transfer dengelerinin toplamına karşılık gelir.

Cari İşlemler Dengesi Nedir?

Cari işlemler dengesi bir ülkenin ekonomik durumu ve gelişmişliğiyle ilgili önemli bilgiler verir. Dış ticaret dengesi, hizmetler dengesi, yatırım gelirleri dengesi ve transfer gelirleri dengesinin toplamı olan cari işlemler dengesinde,
  • Dış ticaret dengesi, ihracat ve ithalat
  • Hizmetler dengesi, hizmet gelirleri ve giderleri
  • Yatırım gelirleri dengesi, yatırım gelirleri ve giderleri
  • Transfer gelirleri dengesi, karşılıksız olarak elde edilen dış gelirler ve karşılıksız olarak yapılan dış giderler arasındaki fark anlamına geliyor.
Cari işlemler dengesini oluşturan faktörleri ve yapılan hesabı daha iyi anlayabilmek için bu kavramları kısaca açıklayalım

Dış Ticaret Dengesi

Bir ülkenin yurt dışından ithal ettiği mallar için yaptığı döviz ödemeleri ile yurt dışında sattığı mallardan elde ettiği döviz gelirleri arasındaki fark anlamına gelir. Bu ithalat ve ihracat faaliyetleri mal ve hizmetler için geçerli olabilir. Cari açığı yaratan en önemli etken dış ticaret açığı olsa da tek sebebi olarak dış ticaret açığını göstermek doğru olmayacaktır.

Hizmetler Dengesi

Bir ülkenin yurt dışına sağladığı ulaşım, haberleşme, kültür ve inşaat gibi hizmetlerden elde ettiği gelir ile yurt dışından aldığı benzer hizmetlere harcadığı miktar arasındaki farkı ifade eder.

Yatırım Gelirleri Dengesi

Yine adından anlaşılacağı gibi bir ülke vatandaşlarının yurt dışından elde ettiği doğrudan ya da dolaylı yatırım gelirleri ile yurt dışındaki yatırımcılara ödenen kâr payı ve benzeri ücretler arasındaki farkı ifade eder.

Transfer Gelirleri Dengesi

Yurt dışına karşılıksız olarak gönderilen paraları ile aynı şekilde yurt dışından gelen para arasındaki farkı temsil ediyor.

Cari Açık Ne Demek?

Cari dengenin nelerden oluştuğuna değindik. Peki sık sık cari denge ile birlikte kullanılan cari açık kavramı ne anlama geliyor? Bir ekonominin cari açık vermesi ne demek biraz buna değinelim.

Cari açık kısaca cari işlemler dengesinin negatif olması demektir. Yani yukarıda bahsettiğimiz gelirler, giderlerden az ise cari açık oluşur. Cari açığın oluşumundaki en temel ögelerden birisi dış ticaret açığıdır. Ülkenin ithal ettiği mal ve hizmetlerin gideri, ihraç ettiği mal ve hizmetlerin giderinden fazla olunca dış ticaret açığı oluşur. Bu da cari açığı oluşturan en temel unsurlardan birisidir.

Dış ticaret açığı, cari açığın oluşmasındaki temel unsurlardan birisi olsa da tek sebebi değildir. Yukarıda bahsettiğimiz yatırım gelirleri ve transfer gelirleri dengesi gibi cari denge unsurlarının negatife düşmesi de yine cari açığın oluşmasında önemli bir role sahiptir.

Cari dengeyi formüle edecek olursak şu şekilde açıklayabiliriz: Mal ihracatı gelirleri + satılan hizmetlerden sağlanan gelirler + diğer gelirler) – (mal ithalatı giderleri + satın alınan hizmetlere ödenen giderleri + diğer giderler) +/- cari transferler

Eğer bu işlemler sonucu ortaya çıkan değer 0’dan küçükse orada bir cari açık söz konusudur. Ülkelerin açıkladığı ödemeler dengesi sayıları yukarıdaki formüle koyularak o ülkenin cari dengesi hesaplanabilir.

Cari Açık Vermek Ne Anlama Gelir?

Cari açık bir ülke ekonomisi için uzun vadede büyük sorunlar ortaya çıkarabilir. Temelde bir ülkenin ürettiğinden fazlasını harcaması olarak açıklayabileceğimiz cari açık, üretmedikçe katlanarak büyüme potansiyeli olan ve ekonomiyi derinden etkileyen bir probleme dönüşebilir. Bu nedenle cari açığı kapatmak için ülkeler, genelde ithalata dayalı politikalar yerine küresel pazarlarda rekabet edebilecek düzeye gelmeye çalışarak ihracata yönelirler.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Temmuz 2020 için açıkladığı son verilere göre Türkiye’de bir önceki yılın Temmuz ayında 1.990 milyon ABD doları fazla veren cari işlemler hesabında bu ayda 1.817 milyon ABD doları açık gerçekleşti. Bunun sonucunda on iki aylık cari işlemler açığı 14.941 milyon ABD doları oldu.

Geçtiğimiz günlerde Yeni Ekonomi Planı’nı açıklayan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, 2023 yılı planları kapsamında ülkenin cari açık tutarının azalmasını ve 2023 yılı itibariyle cari fazla vermeyi hedeflediklerini belirtti.
 

Benzer konular

Üst