Ynt: Demirbaş ve iskonto
faydalı olacağını umduğum bir yazı...
İKTİSADİ VE TEKNİK BÜTÜNLÜK KAVRAMI
VUK madde 313 ve madde 320?de ?iktisadi ve teknik bakımdan bütünlük teşkil eden değerler? kavramı kullanılmasına rağmen bu kavramın tanımı yapılmamıştır.
Kavram Hesap Uzmanları Danışma Komisyonu tarafından; ?bir işletmede belli bir fonksiyon etrafından birleşerek bir üretimde bulunan veya üretime herhangi bir safhada bir değer kazandıracak nitelikteki bir fonksiyonu bir birini tamamlayarak yerine getiren amortismana tabi değerler topluluğu olarak tanımlanmıştır.?[1][4] Kararda ayrıca, ticari örf ve teamüle göre birlikte alınıp satılması mutad olan ve teknik niteliği bulunmayan ve belli bir hizmetin yapılmasına topluca katılan değerlerin de iktisadi bütün olarak ele alınması gerektiği belirtilmiştir. [2][5] Komisyon kararının bu sonuncu cümlesinden de görüleceği üzere bir ATİK?de iktisadi ve teknik bütünlük kavramı bir arada olabileceği gibi iktisadi bütünlük ve teknik bütünlük ilişkisi ayrı ayrı da bulunabilir. Teknik bütünlük olmadığı halde iktisadi bütünlükte olabilir. Bu konuya bir örnek vermek gerekirse; ofis mobilyaları arasında teknik bütünlük yoktur. Masalar, sandalyeler ve dolaplar birbirlerinden bağımsız, ayrı ayrı yerlerde de kullanılabilirler. Ancak, hepsi bir araya getirilip düzgün bir şekilde yerleştirildiğinde bir mobilya takımından ofiste beklenen fonksiyonları yerine getirebilirler.
Yine kundura kalıpları işletme için ekonomik bütünlük niteliği taşır.[3][6] [4][7]Turistik otel için alınan çarşaflar iktisadi ve teknik bütünlük teşkil eder. [5][8] Bizce, otele alınan çarşaflar arasında teknik değil iktisadi bütünlük kavramı vardır. Sonuç itibariyle, çarşaflar birbirinden bağımsızdır ancak otelde verilen hizmet fonksiyonu açısından bütünlük, iktisadi bütünlük göstermektedirler.
İktisadi ve teknik bütünlük kavramlarını ayrı ayrı aşağıdaki gibi tanımlayabiliriz. [6][9]
İktisadi Bütünlük: Sabit kıymetlerin iktisadi bütünlüğü, bunların birlikte kullanımı ile sağlanan toplam verimin, ferdi kullanımları sonucu sağladıkları verim toplamından daha yüksek olmasıdır. Şüphesiz verimlilik her zaman aritmetik olarak ölçülemeyebilir. Fakat bazı sabit kıymetlerin birlikte kullanımı işletmede üretim kalitesi sabitken maliyeti düşürüyor ya da maliyet sabitken üretim kalitesini yükseltiyor ve yahut da her ikisini birden sağlayabiliyorsa iktisadi ve teknik bütünlükten rahatlıkla söz edilebilir. Bunun tipik örneği sinema salonlarındaki koltuklardır. Sinema koltukları iktisadi bir bütünlük oluşturduğu için, tek tek değerleri VUK 313?de yer alan haddin altında dahi kalsa, koltukların toplam değeri söz konsu haddin üzerine çıktığı sürece doğrudan gider yazılamazlar, amortismana tabi tutulmaları gerekir.
Teknik Bütünlük: Teknik bütünlükte ise bir zorunluluk niteliği vardır. Birden fazla sabit kıymetin tek başına kullanılmaları işletmenin amacına katkı sağlamıyorsa, işletme faaliyeti açısından bunların birlikte kullanılmaları zaruri ise teknik bir bütünlük söz konusudur.
İktisadi bütünlükte bu zorunluluk yoktur.; işletme daha yüksek bir maliyet veya daha düşük bir kaliteye razı olduğu sürece sabit kıymetleri birbirinden bağımsız kullanabilir. Oysa teknik bütünlükte oluşturan sabit kıymetlerin bir üretim sürecine katılabilmeleri için birbirlerini tamamlamaları, birlikte kullanılmaları gerekmektedir.
Yukarıda da değinildiği gibi ATİK?lerde teknik bütünlük kavramı (ilişkisi) somut bir konudur, yoruma gerek kalmadan tespit edilebilmektedir. Teknik bütünlükte bir zorunluluk vardır. Ancak iktisadi bütünlük kavramı içine girildikçe genişletilmeye uygun bir kavramdır. Bir işletmede yer alan ATİK?ler sonuç itibariyle işletme faaliyetlerine katkıda bulunmaları için alınmışlardır. Olaya geniş bir açıdan bakarsak görülen budur.
Örneğin; bir iplik fabrikasında muhtelif üretim üniteleri vardır. İlk madde evvela harman makinesine verilir. Sonra sıra ile hallaç, tarak, cer, fitil ve nihayet ring makineleri vardır. Değişik ünitelerdeki makinelerden her biri, teknik bakımdan, diğer ünitedeki makineye ihtiyaç olmadan alışır.
İktisadi bakımdan ise, aslında istenen verimin alınabilmesi, aynı işletmede daha önce ve sonraki üretim üniteleri ve bunlarla ilgili makinelerin bulunmasına bağlıdır.
Ancak iktisadi bütünlük konusunda bu ölçüde geniş bir yoruma gidilmemektedir