Örnek
A Madeni Eşya A.Ş. üretimini artırmak için almayı düşündüğü makineyi (Sac Kesme Makinesi) V Leasing A.Ş. ile yapmış olduğu Finansal Kiralama sözleşmesi kapsamında tedarik edecektir.
(Not:Örneğimizde sadece kiracının yapacağı kayıtlar incelenmiş olup, değerleme işlemlerinin 3 aylık Geçici Vergi dönemleri itibariyle yapılması yöntemi benimsenmiştir.)
Finansal Kiralama sözleşmenin içeriği ve ödeme planı şu şekildedir:
l.Sözleşmenin Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Finansal Kiralama Sözleşmesinin tamamlanması ve finansal kiralama konusu varlığın kiracı tarafından teslim alınmasından sonra kiracıya gelen sözleşme, uygulamacı tarafından yukarıdaki sözleşme örneğinde olduğu gibi öncelikle anapara ve faizlerin yıllar itibariyle ayrımı yapılarak Excel sayfasına aktarılmalı ve aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır;
ll.Finansal Kiralama Şirketi Tarafından 1.Taksit?e İlişkin Gönderilen Faturanın Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Yazımızın ? Kur Farkı ve Faiz Giderleri? başlıklı bölümünde de değindiği üzere ilk yıla ait(2007 Yılı) faiz giderleri (482,18 EuroX1.7370=837,55 YTL ) 780 Finansman Giderleri hesabının borcuna değil, 260 Haklar hesabının borcuna kaydedilecektir. 16.10.2007 tarihinde söz konusu sözleşmeye ilişkin finansal kiralama şirketi tarafından 1.Taksit?e ilişkin kiracıya gönderilen fatura aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır.
lll.2.Taksit?e ilişkin gönderilen faturanın Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Faiz Giderleri ile ilgili 1.Taksit?e ilişkin aynı uygulama 2.taksit için de geçerli olacaktır. 14.12.2007 tarihinde finansal kiralama şirketi tarafından 2.Taksit?e ilişkin kiracıya gönderilen fatura aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır.
lV.Dönem Sonu Değerleme İşleminin Yapılması ve Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Dönem sonunda ilgili hesaplara ilişkin mizan(YTL) alınarak dönem sonundaki bakiyeleri tespit edilmelidir.
a) 31.12.2007 tarihi itibariyle gerek 301 ve gerekse 302 hesabın döviz cinsinden bakiyesi kalmamış olacağından mizan üzerindeki bakiyeleri sıfırlayacak değerleme kaydı yapılmalıdır.
Değerleme Öncesi Mizan(YTL)
b) Örneğimizin başında Excel?e aktarılmış ödeme planından hareketle 401 ve 402 hesaplardaki döviz cinsinden bakiyeler(Tablo A) tespit edilmelidir.
Değerleme Öncesi (301,401,302,402) Durumu (Euro)
c) Daha sonra Tablo A?da tespit edilen 401 ve 402 hesaplara ilişkin döviz tutarları değerleme gününe ilişkin tcmb döviz alış kuru baz alınarak değerleme işlemine tabi tutulmalıdır. (31.12.2007 döviz alış kuru:1.7102) 401 ve 402 hesapların değerlemeye tabi tutulmuş tutarları (YTL) ile 31.12.2007 tarihli değerleme öncesinde almış olduğumuz mizanda görünen 401 ve 402 tutarları (YTL) arasındaki farklar tespit edilmelidir. (Tablo B)
Tablo B?de tespit edilen farklar aşağıdaki şekilde değerlendirilmeli ve kayıtlara alınmalıdır.
301: Ödeme planına göre Euro bakiyesi bulunmamakla birlikte mizanda 84,55 YTL alacak bakiyesi vermektedir. Bu durumda söz konusu bakiyeyi sıfırlayacak muhasebe kaydı yapılmalıdır.
302: Ödeme planına göre Euro bakiyesi bulunmamakla birlikte mizanda 64,13 YTL borç bakiyesi vermektedir. Bu durumda söz konusu bakiyeyi sıfırlayacak muhasebe kaydı yapılmalıdır.
401: İlgili hesapların değerleme işlemine tabi tutulması sonucu Tablo B(değerleme tablosu) oluşan tutarlar söz konusu hesapların mizandaki tutarlarından düşüktür. Bu durum 401 hesap grubunda (Anapara+Faiz) firma lehinde azalma olduğunu göstermektedir.
402: İlgili hesapların değerleme işlemine tabi tutulması sonucu Tablo B (değerleme tablosu) oluşan tutarlar söz konusu hesapların mizandaki tutarlarından düşüktür. Bu durum 402 hesap grubunda (Faiz) firma lehinde azalma olduğunu göstermektedir.
Değerleme işlemleri sonucu;
301 ve 401 hesapta firma lehine oluşan kur farkları yazımızın ? Kur Farkı ve Faiz Giderleri? başlıklı bölümünde de açıklandığı üzere 260 Haklar hesabının alacağına,
302 ve 402 hesapta firma lehine oluşan kur farkları ise 260 Haklar hesabının borcuna,
kaydedilecektir.
31.12.2007 Tarihli Değerleme İşlemine İlişkin Muhasebe Kaydı
V.Amortisman Ayrılması ve Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Finansal kiralama işlemine konu ?Sac Kesme Makinesi? 12.10.2007 tarihinde montajı tamamlanarak işletmede kullanılmaya hazır hale geldiğinden 31.12.2007 tarihi itibariyle değerlenmiş tutarı (91.203,33 YTL) üzerinden 333-339-365 No?lu VUK Tebliğlerinde belirtilen faydalı ömürler dikkate alınarak amortisman ayrılacaktır. (Faydalı ömür 10 yıl olarak dikkate alınmış olup,normal amortisman yöntemi kullanılmıştır.)
Tüm bu işlemlerden sonra ?260-Haklar? hesabının 31.12.2007 tarihi itibariyle bakiyesi 91.203,33 YTL olmaktadır.
Amortisman Hesaplama Tablosu
Yukarıdaki ?Amortisman Hesaplama Tablosu?nda da görüleceği üzere söz konusu makineye ilişkin olarak hesaplanan 2007 yılı amortisman tutarı 9.120,33 YTL olup, bu tutar aşağıdaki şekilde kayıtlara alınarak muhasebeleştirilecektir.
2007 yılına ilişkin taksit ödemeleri, değerleme ve amortisman ayırma işlemleri tamamlandıktan sonra 2008 yılına ilişkin olarak 401 ve 402 hesaplarda bulunan tutarlar 01.01.2008 tarihinden sonra, kısa vadeli bilanço hesap grubuna diğer bir deyişle 301 ve 302 hesaplara aktarılmalıdır.
Sonuç:
Finansal Kiralama işlemlerinin mevzuata uygun olarak muhasebeleştirilmemesi nedeniyle vergi incelemelerinde matrah farkına neden olunduğu gerekçesiyle Vergi Zıyaı Cezası (matrah farkının eksik vergi ödenmesine yol açtığı durumlarda) ile muhatap olmamak için;
-Finansal Kiralamaya konu yatırım malının aktife alındığı ilk yıla ilişkin faiz ve kur farkı giderleri 163 Sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümlerine göre söz konusu yatırım malının maliyetine eklenmelidir.
-Söz konusu yatırım malının işletmede kullanılabilir durumda olup olmadığı araştırılmalı ve araştırma sonucuna göre (olumlu) 333-339 ve 365 Seri No?lu VUK genel Tebliğlerinde belirtilen faydalı ömürler dikkate alınarak amortisman ayrılmalıdır.
-?301, 302, 401, 402? hesaplar, VUK?nun 280. maddesi gereği, Maliye Bakanlığı?nca ilan edilecek dönem sonu döviz alış kurları üzerinden değerleme işlemine tabi tutulmalıdır.
Kaynakça:
Finansal Kiralama Yeterince Bilinmiyor- Erkut ONURSAL
Mali Mevzuat Platformu - Ağustos 2000
A Madeni Eşya A.Ş. üretimini artırmak için almayı düşündüğü makineyi (Sac Kesme Makinesi) V Leasing A.Ş. ile yapmış olduğu Finansal Kiralama sözleşmesi kapsamında tedarik edecektir.
(Not:Örneğimizde sadece kiracının yapacağı kayıtlar incelenmiş olup, değerleme işlemlerinin 3 aylık Geçici Vergi dönemleri itibariyle yapılması yöntemi benimsenmiştir.)
Finansal Kiralama sözleşmenin içeriği ve ödeme planı şu şekildedir:
l.Sözleşmenin Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Finansal Kiralama Sözleşmesinin tamamlanması ve finansal kiralama konusu varlığın kiracı tarafından teslim alınmasından sonra kiracıya gelen sözleşme, uygulamacı tarafından yukarıdaki sözleşme örneğinde olduğu gibi öncelikle anapara ve faizlerin yıllar itibariyle ayrımı yapılarak Excel sayfasına aktarılmalı ve aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır;
ll.Finansal Kiralama Şirketi Tarafından 1.Taksit?e İlişkin Gönderilen Faturanın Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Yazımızın ? Kur Farkı ve Faiz Giderleri? başlıklı bölümünde de değindiği üzere ilk yıla ait(2007 Yılı) faiz giderleri (482,18 EuroX1.7370=837,55 YTL ) 780 Finansman Giderleri hesabının borcuna değil, 260 Haklar hesabının borcuna kaydedilecektir. 16.10.2007 tarihinde söz konusu sözleşmeye ilişkin finansal kiralama şirketi tarafından 1.Taksit?e ilişkin kiracıya gönderilen fatura aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır.
lll.2.Taksit?e ilişkin gönderilen faturanın Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Faiz Giderleri ile ilgili 1.Taksit?e ilişkin aynı uygulama 2.taksit için de geçerli olacaktır. 14.12.2007 tarihinde finansal kiralama şirketi tarafından 2.Taksit?e ilişkin kiracıya gönderilen fatura aşağıdaki şekilde işleme alınmalıdır.
lV.Dönem Sonu Değerleme İşleminin Yapılması ve Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Dönem sonunda ilgili hesaplara ilişkin mizan(YTL) alınarak dönem sonundaki bakiyeleri tespit edilmelidir.
a) 31.12.2007 tarihi itibariyle gerek 301 ve gerekse 302 hesabın döviz cinsinden bakiyesi kalmamış olacağından mizan üzerindeki bakiyeleri sıfırlayacak değerleme kaydı yapılmalıdır.
Değerleme Öncesi Mizan(YTL)
b) Örneğimizin başında Excel?e aktarılmış ödeme planından hareketle 401 ve 402 hesaplardaki döviz cinsinden bakiyeler(Tablo A) tespit edilmelidir.
Değerleme Öncesi (301,401,302,402) Durumu (Euro)
c) Daha sonra Tablo A?da tespit edilen 401 ve 402 hesaplara ilişkin döviz tutarları değerleme gününe ilişkin tcmb döviz alış kuru baz alınarak değerleme işlemine tabi tutulmalıdır. (31.12.2007 döviz alış kuru:1.7102) 401 ve 402 hesapların değerlemeye tabi tutulmuş tutarları (YTL) ile 31.12.2007 tarihli değerleme öncesinde almış olduğumuz mizanda görünen 401 ve 402 tutarları (YTL) arasındaki farklar tespit edilmelidir. (Tablo B)
Tablo B?de tespit edilen farklar aşağıdaki şekilde değerlendirilmeli ve kayıtlara alınmalıdır.
301: Ödeme planına göre Euro bakiyesi bulunmamakla birlikte mizanda 84,55 YTL alacak bakiyesi vermektedir. Bu durumda söz konusu bakiyeyi sıfırlayacak muhasebe kaydı yapılmalıdır.
302: Ödeme planına göre Euro bakiyesi bulunmamakla birlikte mizanda 64,13 YTL borç bakiyesi vermektedir. Bu durumda söz konusu bakiyeyi sıfırlayacak muhasebe kaydı yapılmalıdır.
401: İlgili hesapların değerleme işlemine tabi tutulması sonucu Tablo B(değerleme tablosu) oluşan tutarlar söz konusu hesapların mizandaki tutarlarından düşüktür. Bu durum 401 hesap grubunda (Anapara+Faiz) firma lehinde azalma olduğunu göstermektedir.
402: İlgili hesapların değerleme işlemine tabi tutulması sonucu Tablo B (değerleme tablosu) oluşan tutarlar söz konusu hesapların mizandaki tutarlarından düşüktür. Bu durum 402 hesap grubunda (Faiz) firma lehinde azalma olduğunu göstermektedir.
Değerleme işlemleri sonucu;
301 ve 401 hesapta firma lehine oluşan kur farkları yazımızın ? Kur Farkı ve Faiz Giderleri? başlıklı bölümünde de açıklandığı üzere 260 Haklar hesabının alacağına,
302 ve 402 hesapta firma lehine oluşan kur farkları ise 260 Haklar hesabının borcuna,
kaydedilecektir.
31.12.2007 Tarihli Değerleme İşlemine İlişkin Muhasebe Kaydı
V.Amortisman Ayrılması ve Muhasebe Kayıtlarına Alınması
Finansal kiralama işlemine konu ?Sac Kesme Makinesi? 12.10.2007 tarihinde montajı tamamlanarak işletmede kullanılmaya hazır hale geldiğinden 31.12.2007 tarihi itibariyle değerlenmiş tutarı (91.203,33 YTL) üzerinden 333-339-365 No?lu VUK Tebliğlerinde belirtilen faydalı ömürler dikkate alınarak amortisman ayrılacaktır. (Faydalı ömür 10 yıl olarak dikkate alınmış olup,normal amortisman yöntemi kullanılmıştır.)
Tüm bu işlemlerden sonra ?260-Haklar? hesabının 31.12.2007 tarihi itibariyle bakiyesi 91.203,33 YTL olmaktadır.
Amortisman Hesaplama Tablosu
Yukarıdaki ?Amortisman Hesaplama Tablosu?nda da görüleceği üzere söz konusu makineye ilişkin olarak hesaplanan 2007 yılı amortisman tutarı 9.120,33 YTL olup, bu tutar aşağıdaki şekilde kayıtlara alınarak muhasebeleştirilecektir.
2007 yılına ilişkin taksit ödemeleri, değerleme ve amortisman ayırma işlemleri tamamlandıktan sonra 2008 yılına ilişkin olarak 401 ve 402 hesaplarda bulunan tutarlar 01.01.2008 tarihinden sonra, kısa vadeli bilanço hesap grubuna diğer bir deyişle 301 ve 302 hesaplara aktarılmalıdır.
Sonuç:
Finansal Kiralama işlemlerinin mevzuata uygun olarak muhasebeleştirilmemesi nedeniyle vergi incelemelerinde matrah farkına neden olunduğu gerekçesiyle Vergi Zıyaı Cezası (matrah farkının eksik vergi ödenmesine yol açtığı durumlarda) ile muhatap olmamak için;
-Finansal Kiralamaya konu yatırım malının aktife alındığı ilk yıla ilişkin faiz ve kur farkı giderleri 163 Sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümlerine göre söz konusu yatırım malının maliyetine eklenmelidir.
-Söz konusu yatırım malının işletmede kullanılabilir durumda olup olmadığı araştırılmalı ve araştırma sonucuna göre (olumlu) 333-339 ve 365 Seri No?lu VUK genel Tebliğlerinde belirtilen faydalı ömürler dikkate alınarak amortisman ayrılmalıdır.
-?301, 302, 401, 402? hesaplar, VUK?nun 280. maddesi gereği, Maliye Bakanlığı?nca ilan edilecek dönem sonu döviz alış kurları üzerinden değerleme işlemine tabi tutulmalıdır.
Kaynakça:
Finansal Kiralama Yeterince Bilinmiyor- Erkut ONURSAL
Mali Mevzuat Platformu - Ağustos 2000