HResources
Katkı Sunan Üye
Resul Kurt'un Star Gazetesi'nde başlayan yazı dizisi:
Bu yazı dizisinde, emeklilik hayatıyla ilgili bir çok konuya açıklık getireceğiz. Yazımızın bugünkü ilk bölümünde ise, ‘Değişik sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak geçen hizmetler nasıl birleştirilmektedir?’ ve ‘SSK’dan emeklilik müracatında hangi konulara dikkat etmek gerekiyor?’ gibi soruların cevaplarını bulabileceksiniz...
Neden herkesin sosyal güvencesi olmalı: Doğrudan sigortalının kendisinin veya bakmakla yükümlü olduğu kişilerin hastalanmaları halinde gerekli sağlık ve tedavi yardımları yapılmakta, sigortalıların çalışamamasından kaynaklanan gelir kayıpları geçici iş göremezlik ödeneği ile telafi edilmekte, sigortalıların kendilerine yaşlılık aylığı veya çalışamayacak durumda olmaları halinde maluliyet aylığı bağlanmakta, vefat etmesi halinde de eş ve çocukları ile bazı durumlarda anne va babalarına ölüm aylığı bağlanmaktadır. Bu nedenle, ister bağımlı, ister bağımsız çalışsın, herkesin sosyal güvenlik sistemi kapsamında olmasının çok büyük yararları bulunmaktadır.
Ülkemizde hangi sosyal güvenlik kurumları bulunmaktadır: Farklı tarihlerde, değişik çalışma statüsünde bulunan işçiler, memurlar ve bağımsız çalışanlar için ayrı sosyal sigorta kurumları oluşturulmuştur. 1983’te tarım kesiminin sosyal güvenlik kapsamına alınmasıyla uygulama değişmiş, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu ve 2926 Sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunları için ayrı sosyal sigorta müessesesi kurulması yerine SSK ve Bağ-Kur tarafından yürütülmesi gündeme getirilmiştir. Halen, beş ayrı Sosyal Sigorta Kanunu bulunmasına rağmen sosyal sigortalılık işlemlerini yürüten üç sosyal sigorta kurumu bulunmaktadır.
HERKESE TEK AYLIK
Ülkemizde hem primli sosyal güvenlik sistemi, hem de sosyal yardım ve sosyal hizmetleri içeren primsiz sosyal güvenlik sistemi birlikte uygulanmaktadır. Primli sosyal güvenlik kuruluşları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ile, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (Bağ-Kur), Maliye Bakanlığı’na bağlı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı olup, bu kurumlar dışında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 20. maddesine istinaden odalar, borsalar, banka ve sigorta şirketlerinde çalışanların sosyal güvenliğini sağlamak için kurulan özel sosyal güvenlik sandıkları da bulunmaktadır. Ayrıca, T.C. Emekli Sandığı da 65 yaşını doldurmuş muhtaç ve kimsesiz Türk vatandaşlarına aylık bağlanmasına dair 1976’da çıkarılan 2022 sayılı Kanun ile, İstiklal madalyası verilmiş bulunanlara vatani hizmet tertibinden aylık bağlanmasına dair 1968’da çıkarılan 1005 Sayılı Kanunlara göre ilgili kimselere aylık ödemektedir.
Bir sigortalının ancak bir tek sosyal güvenlik kurumu kapsamında sigortalılığı mümkün bulunmaktadır. Aynı anda, birden fazla sosyal güvenlik kurumuna sosyal sigorta primi ödenemeyeceği gibi, birden fazla sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı da alınamayacaktır.
Değişik sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak geçen hizmetler nasıl birleştirilmektedir: Sigortalılar farklı sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışabilirler. Örneğin; bir sigortalı çalışma hayatı boyunca, hem memur, hem işçi, hem şirket ortağı ve hem de banka sandığına bağlı olarak çalışmış olabilir. Bu durumda SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığına ödediği Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primlerinin birleştirilerek değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun çıkarılmıştır. 2829 sayılı Kanunla;
1. T.C. Emekli Sandığı’na,
2. Sosyal Sigortalar Kurumu’na,
3. Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu’na,
4. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesine göre kurulan emekli sandıklarına tabi çeşitli hizmet süreleri bulunanların emeklilik, malullük, yaşlılık ve ölümleri halinde kendilerine ve hak sahiplerine sağlanacak haklar düzenleme altına alınmıştır. 2829 sayılı Kanuna göre hizmet birleştirilmelerinde; hizmetlerin canlandırılması yoluyla saydırılan sürelerle askerlikte ve yurt dışında geçen ancak hizmet borçlanması suretiyle saydırılan süreler hizmet birleştirilmelerinde dikkate alınmakta, sosyal güvenlik destek primi ödenerek 506 sayılı kanuna tabi bir işte çalışılan süreler, itibari hizmet süreleri ve primi ödenmemiş süreler hizmet birleştirmelerinde dikkate alınmamakta, Bağ-Kur kanununa göre, isteğe bağlı sigortalıların geriye doğru yaptıkları 10 yıllık borçlanma süreleri de sadece Bağ-Kur’dan aylık bağlanması durumunda dikkate alınmakta, diğer kurumlarda geçen hizmet süreleri ile birleştirilmemektedir.
EMEKLİ SANDIĞI
Emekli Sandığı’na tabi çalışanlardan 5 yıldan az süre ile prim ödeyenler ve devlet memurluğundan istifa ederek ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde başka bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışmayanların bu hizmetlerinin yeniden ihyası gerekir. Hizmet ihyası yapmak için Emekli Sandığı’na yazı ile müracaat edilmesi ve cüzi bir tutarın ödenmesi gerekmektedir.
Ayrıca, hizmet birleştirilmesinde değişik sosyal güvenlik kuruluşlarında geçen sürelerin aynı tarihe rastlamaması yani hizmetlerin çakışmaması da gerekmektedir. 2829 sayılı Kanuna göre, hizmet süreleri toplamına; bazı borçlanma süreleri dışındaki borçlanma süreleri ile prim ödenmemiş süreler katılmamakta, ay üzerinden hesaplanan hizmet sürelerinin güne çevrilmesinde her ay 30, gün üzerinden hesaplanan hizmet sürelerinin aya çevrilmesinde ise her 30 gün l ay sayılmaktadır.
Birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, ilgililere; son 7 yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet süresinden sonuncusunun tabi olduğu kurumca, kendi mevzuatına göre aylık bağlanmakta ve ödenmektedir.
MÜRACAAT ŞEKLİ
SSK’dan emeklilik müracaatında dikkat edilmesi gerekenler: SSK’dan emeklilik işlemlerinin kısa sürede sonuçlanabilmesi için, sigortalıların emeklilik müracaatını yaparken bazı konulara dikkat etmeleri işlemlerin sonuçlandırılmasını hızlandıracaktır. Bunlardan birincisi müracaatın nereye yapılacağı konusudur. Sigortalıların emeklilik dilekçesini doğrudan bağlı oldukları sigorta müdürlüğüne vermesi gerekmektedir. Ancak başka bir sigorta müdürlüğüne ya da Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı’na verilen dilekçeler de veriliş tarihinden geçerli olmakla birlikte yazışmaların uzamasına ve yaşlılık aylığının daha geç bağlanmasına yol açmaktadır. Emeklilik için Sosyal Sigortalar Kurumu’na müracaat eden sigortalılar isterlerse, emeklilik işlemlerinin tamamlanması beklenmeden kendilerine bir belge verilmekte ve bu belgeyi işverenlerine ibraz ederek kıdem tazminatlarını alabilmektedirler.
Aylık bağlanabilmesi için sigortalının, SSK’dan yazılı istekte bulunması şarttır.
1) Örneği SSK tarafından hazırlanan ‘Tahsis Talep Formu’ doldurulmalı,
2) Sigorta sicil numarası ve T.C. kimlik numarası,
3) Sigortalı olarak çalıştığı son işyerinin unvanı ile bu işyerinden ayrılış tarihi,
4) Bağlanacak aylığa mahsuben avans isteyip istemediği,
5) İkametgah adresi, belirtilmeli ve ayrıca sigortalının;
1) İlgili nüfus idaresince düzenlenmiş vukuatlı nüfus kayıt örneği,
2) İki adet vesikalık fotoğrafı, eklenmesi gerekmektedir.
Mahkeme kararıyla yaş düzeltmesi yapanlar: Sigortalıların yaşlarını mahkeme kararıyla düzeltmeleri durumunda, SSK, 506 sayılı Kanun’un yaş ile ilgili 120. maddesindeki düzenlemeyi dikkate alarak emeklilik başvurularında mahkeme kararıyla düzeltilmiş yaş dikkate alınmamaktadır. SSK, ilk sigortalı olunan doğum tarihini kabul etmekte ve işlemlerini buna göre yapmaktadır.
Sosyal güvenlik kurumları ve bu kurumların hizmetlerinden faydalananlar:
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu: Askeri, sivil devlet memurları
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu: Özel sektörde hizmet akdiyle, kamu kurum kuruluşlarında işçi statüsünde çalışanlar
1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu: Sanatkar ve diğer bağımsız çalışanlar
2925 Sayılı Kanun Tarımda Çalışan İşçilerin Sosyal Sigortalar kanunu: Tarımda bağımsız işçiler
2926 Sayılı Kanun Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Kanunu: Tarımda bağımsız çalışanlar
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Geçici 20. madde: Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların birliklerinin tüm personeli.
Bu yazı dizisinde, emeklilik hayatıyla ilgili bir çok konuya açıklık getireceğiz. Yazımızın bugünkü ilk bölümünde ise, ‘Değişik sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak geçen hizmetler nasıl birleştirilmektedir?’ ve ‘SSK’dan emeklilik müracatında hangi konulara dikkat etmek gerekiyor?’ gibi soruların cevaplarını bulabileceksiniz...
Neden herkesin sosyal güvencesi olmalı: Doğrudan sigortalının kendisinin veya bakmakla yükümlü olduğu kişilerin hastalanmaları halinde gerekli sağlık ve tedavi yardımları yapılmakta, sigortalıların çalışamamasından kaynaklanan gelir kayıpları geçici iş göremezlik ödeneği ile telafi edilmekte, sigortalıların kendilerine yaşlılık aylığı veya çalışamayacak durumda olmaları halinde maluliyet aylığı bağlanmakta, vefat etmesi halinde de eş ve çocukları ile bazı durumlarda anne va babalarına ölüm aylığı bağlanmaktadır. Bu nedenle, ister bağımlı, ister bağımsız çalışsın, herkesin sosyal güvenlik sistemi kapsamında olmasının çok büyük yararları bulunmaktadır.
Ülkemizde hangi sosyal güvenlik kurumları bulunmaktadır: Farklı tarihlerde, değişik çalışma statüsünde bulunan işçiler, memurlar ve bağımsız çalışanlar için ayrı sosyal sigorta kurumları oluşturulmuştur. 1983’te tarım kesiminin sosyal güvenlik kapsamına alınmasıyla uygulama değişmiş, 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu ve 2926 Sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunları için ayrı sosyal sigorta müessesesi kurulması yerine SSK ve Bağ-Kur tarafından yürütülmesi gündeme getirilmiştir. Halen, beş ayrı Sosyal Sigorta Kanunu bulunmasına rağmen sosyal sigortalılık işlemlerini yürüten üç sosyal sigorta kurumu bulunmaktadır.
HERKESE TEK AYLIK
Ülkemizde hem primli sosyal güvenlik sistemi, hem de sosyal yardım ve sosyal hizmetleri içeren primsiz sosyal güvenlik sistemi birlikte uygulanmaktadır. Primli sosyal güvenlik kuruluşları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ile, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu (Bağ-Kur), Maliye Bakanlığı’na bağlı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı olup, bu kurumlar dışında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 20. maddesine istinaden odalar, borsalar, banka ve sigorta şirketlerinde çalışanların sosyal güvenliğini sağlamak için kurulan özel sosyal güvenlik sandıkları da bulunmaktadır. Ayrıca, T.C. Emekli Sandığı da 65 yaşını doldurmuş muhtaç ve kimsesiz Türk vatandaşlarına aylık bağlanmasına dair 1976’da çıkarılan 2022 sayılı Kanun ile, İstiklal madalyası verilmiş bulunanlara vatani hizmet tertibinden aylık bağlanmasına dair 1968’da çıkarılan 1005 Sayılı Kanunlara göre ilgili kimselere aylık ödemektedir.
Bir sigortalının ancak bir tek sosyal güvenlik kurumu kapsamında sigortalılığı mümkün bulunmaktadır. Aynı anda, birden fazla sosyal güvenlik kurumuna sosyal sigorta primi ödenemeyeceği gibi, birden fazla sosyal güvenlik kurumundan yaşlılık aylığı da alınamayacaktır.
Değişik sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak geçen hizmetler nasıl birleştirilmektedir: Sigortalılar farklı sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışabilirler. Örneğin; bir sigortalı çalışma hayatı boyunca, hem memur, hem işçi, hem şirket ortağı ve hem de banka sandığına bağlı olarak çalışmış olabilir. Bu durumda SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığına ödediği Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primlerinin birleştirilerek değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Kanun çıkarılmıştır. 2829 sayılı Kanunla;
1. T.C. Emekli Sandığı’na,
2. Sosyal Sigortalar Kurumu’na,
3. Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu’na,
4. 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesine göre kurulan emekli sandıklarına tabi çeşitli hizmet süreleri bulunanların emeklilik, malullük, yaşlılık ve ölümleri halinde kendilerine ve hak sahiplerine sağlanacak haklar düzenleme altına alınmıştır. 2829 sayılı Kanuna göre hizmet birleştirilmelerinde; hizmetlerin canlandırılması yoluyla saydırılan sürelerle askerlikte ve yurt dışında geçen ancak hizmet borçlanması suretiyle saydırılan süreler hizmet birleştirilmelerinde dikkate alınmakta, sosyal güvenlik destek primi ödenerek 506 sayılı kanuna tabi bir işte çalışılan süreler, itibari hizmet süreleri ve primi ödenmemiş süreler hizmet birleştirmelerinde dikkate alınmamakta, Bağ-Kur kanununa göre, isteğe bağlı sigortalıların geriye doğru yaptıkları 10 yıllık borçlanma süreleri de sadece Bağ-Kur’dan aylık bağlanması durumunda dikkate alınmakta, diğer kurumlarda geçen hizmet süreleri ile birleştirilmemektedir.
EMEKLİ SANDIĞI
Emekli Sandığı’na tabi çalışanlardan 5 yıldan az süre ile prim ödeyenler ve devlet memurluğundan istifa ederek ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde başka bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi çalışmayanların bu hizmetlerinin yeniden ihyası gerekir. Hizmet ihyası yapmak için Emekli Sandığı’na yazı ile müracaat edilmesi ve cüzi bir tutarın ödenmesi gerekmektedir.
Ayrıca, hizmet birleştirilmesinde değişik sosyal güvenlik kuruluşlarında geçen sürelerin aynı tarihe rastlamaması yani hizmetlerin çakışmaması da gerekmektedir. 2829 sayılı Kanuna göre, hizmet süreleri toplamına; bazı borçlanma süreleri dışındaki borçlanma süreleri ile prim ödenmemiş süreler katılmamakta, ay üzerinden hesaplanan hizmet sürelerinin güne çevrilmesinde her ay 30, gün üzerinden hesaplanan hizmet sürelerinin aya çevrilmesinde ise her 30 gün l ay sayılmaktadır.
Birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, ilgililere; son 7 yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet süresinden sonuncusunun tabi olduğu kurumca, kendi mevzuatına göre aylık bağlanmakta ve ödenmektedir.
MÜRACAAT ŞEKLİ
SSK’dan emeklilik müracaatında dikkat edilmesi gerekenler: SSK’dan emeklilik işlemlerinin kısa sürede sonuçlanabilmesi için, sigortalıların emeklilik müracaatını yaparken bazı konulara dikkat etmeleri işlemlerin sonuçlandırılmasını hızlandıracaktır. Bunlardan birincisi müracaatın nereye yapılacağı konusudur. Sigortalıların emeklilik dilekçesini doğrudan bağlı oldukları sigorta müdürlüğüne vermesi gerekmektedir. Ancak başka bir sigorta müdürlüğüne ya da Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı’na verilen dilekçeler de veriliş tarihinden geçerli olmakla birlikte yazışmaların uzamasına ve yaşlılık aylığının daha geç bağlanmasına yol açmaktadır. Emeklilik için Sosyal Sigortalar Kurumu’na müracaat eden sigortalılar isterlerse, emeklilik işlemlerinin tamamlanması beklenmeden kendilerine bir belge verilmekte ve bu belgeyi işverenlerine ibraz ederek kıdem tazminatlarını alabilmektedirler.
Aylık bağlanabilmesi için sigortalının, SSK’dan yazılı istekte bulunması şarttır.
1) Örneği SSK tarafından hazırlanan ‘Tahsis Talep Formu’ doldurulmalı,
2) Sigorta sicil numarası ve T.C. kimlik numarası,
3) Sigortalı olarak çalıştığı son işyerinin unvanı ile bu işyerinden ayrılış tarihi,
4) Bağlanacak aylığa mahsuben avans isteyip istemediği,
5) İkametgah adresi, belirtilmeli ve ayrıca sigortalının;
1) İlgili nüfus idaresince düzenlenmiş vukuatlı nüfus kayıt örneği,
2) İki adet vesikalık fotoğrafı, eklenmesi gerekmektedir.
Mahkeme kararıyla yaş düzeltmesi yapanlar: Sigortalıların yaşlarını mahkeme kararıyla düzeltmeleri durumunda, SSK, 506 sayılı Kanun’un yaş ile ilgili 120. maddesindeki düzenlemeyi dikkate alarak emeklilik başvurularında mahkeme kararıyla düzeltilmiş yaş dikkate alınmamaktadır. SSK, ilk sigortalı olunan doğum tarihini kabul etmekte ve işlemlerini buna göre yapmaktadır.
Sosyal güvenlik kurumları ve bu kurumların hizmetlerinden faydalananlar:
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu: Askeri, sivil devlet memurları
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu: Özel sektörde hizmet akdiyle, kamu kurum kuruluşlarında işçi statüsünde çalışanlar
1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu: Sanatkar ve diğer bağımsız çalışanlar
2925 Sayılı Kanun Tarımda Çalışan İşçilerin Sosyal Sigortalar kanunu: Tarımda bağımsız işçiler
2926 Sayılı Kanun Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Kanunu: Tarımda bağımsız çalışanlar
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Geçici 20. madde: Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri, ticaret odaları, sanayi odaları, borsalar veya bunların birliklerinin tüm personeli.