Hediye Çek Karşılığında Mal/ Hizmet Satışı

[smmmhasan]

merhaba arkadaşlar

bayisi bulunduğumuz distribütörümüz bizim alt bayilere hedeflerine göre hediye çekleri vermektedir.
bu hediye çekleri karşılığında bizde alt bayilerimize mal/hizmet satmaktayız.
daha sonra bu çekler distribütöre gönderiliyor çeklerin karşılığı hesabımıza yatırılıyor.

almış olduğum hediye çeklerini tdhp de hangi hesapta izlemem gerekiyor.

teşk eder iyi çalışmalar dilerim.

 

[ferhat]

Ynt: Hediye Çek Karşılığında Mal/ Hizmet Satışı

merhaba arkadaşlar

bayisi bulunduğumuz distribütörümüz bizim alt bayilere hedeflerine göre hediye çekleri vermektedir.
bu hediye çekleri karşılığında bizde alt bayilerimize mal/hizmet satmaktayız.
daha sonra bu çekler distribütöre gönderiliyor çeklerin karşılığı hesabımıza yatırılıyor.

almış olduğum hediye çeklerini tdhp de hangi hesapta izlemem gerekiyor.

teşk eder iyi çalışmalar dilerim.

Sevgili formdaş
-
Bunları 136 veya ticari faaliyetle ilgili olduğu için 127 hesapta takip edebilirsin

Saygılar
FERHAT

 

[İbrahimAKD]

Ynt: Hediye Çek Karşılığında Mal/ Hizmet Satışı

VERGİ, MUHASEBE VE BELGE DÜZENİ BOYUTUYLA HEDİYE ÇEKLERİ



Yazar:LeventKARTAL

ErhanSARISU

Yaklaşım Dergisi / Aralık 2004 / Sayı: 144

I- GİRİŞ

Pazarlama, kişi ve kurumların, üretimini gerçekleştirdikleri mal ve hizmetlerin tüketiciye satılması yoluyla kâr sağlama amaçlarına uygun biçimde gerçekleştirdikleri eylemler bütünüdür. Rekabet düzeninin geçerli olduğu ekonomilerde, işletmeler varlıklarını sürdürebilme ve kâr maksimizasyonu hedeflerine ulaşabilmek için, çeşitli pazarlama teknikleri uygulamaktadır. Ekonomik ve teknolojik gelişmelere paralel olarak pazarlama teknikleri de sürekli gelişmekte ve değişmektedir.

Son yıllarda sık sık başvurulan pazarlama tekniklerinden birisi de ?Hediye Çeki? uygulamasıdır. Firmaların, içinde bulundukları çevre koşulları ile tüketici alışkanlıklarının analizi neticesinde, gerek belli ürünlere dikkat çekerek satışlarının artırılması, gerekse; müşterilerinin işletmeye olan bağlılıklarının devamlılığının sağlanması açısından, hediye çeki uygulamasına başvurduğu görülmektedir.



II- HEDİYE ÇEKİ NEDİR?

Hediye çekini; firmaların (hediye çekini satın alıp dağıtan firmaların), özellikle yılbaşı veya dini bayramlarda, ticari ilişkide bulunduğu veya iş yaptırdığı kimselere (hediye çeki dağıtılan kişilere), yine bu firmanın anlaşmalı olduğu kişi ve kurumlar (hediye çekini çıkaran ve satan firmalar) vasıtasıyla, çeşitli ürün gruplarının teminini sağlayacak bir alışveriş aracı olarak tanımlayabiliriz.

Hediye çeki, hediye çekini çıkaran ve satan işletmeler tarafından belli bir tutarda mal veya hizmet alımını sağlayan bir belgedir. Genellikle herhangi bir isme düzenlenmez. Ancak çıkartan işletmenin unvanı ve imzasını taşır. Diğer taraftan TTK?da hediye çekleri için herhangi bir belirleme yapılmamış olup bu sebeple hukuki bir nitelik taşımamaktadır (1).

?Hediye Çeki? uygulamasının; Kurumlar Vergisi (KV), Katma Değer Vergisi (KDV) ve Vergi Usul Kanunu (VUK)?nu (belge düzeni açısından) ilgilendiren boyutunu ve muhasebe kayıtları yönünden yapılması gereken işlemleri aşağıdaki başlıklar altında özetleyebiliriz.

bedel karşılığında teslimi yapılan hediye çeklerinin gerek mal teslimi veya hizmet ifası doğurmamasından, gerekse; özelliği itibariyle Kanun?un 17/4-(g) maddesinde teslimi KDV?den müstesna edilen ?para? terimi gibi nitelendirilebilmesinin mümkün olmasından hareketle KDV?ye tabi olmayacağını söylemek mümkündür (3).

Bununla birlikte, hediye çeklerinin KDV?ye tabi bir işlem doğurması, ancak hediye çeki dağıtılan kişinin, hediye çeklerini kullanmak suretiyle, teslimi veya ifası KDV?ye tabi bulunan bir değeri, hediye çekini çıkaran ve satan işletmeden alması halinde, başka bir ifadeyle; hediye çeki karşılığında mal teslimi veya hizmet ifası halinde mümkün olabilecektir.

Nitekim konuyla ilgili olarak, Maliye Bakanlığı tarafından verilen bir Özelgede; ?Herhangi bir mal teslimi ve hizmet ifasını göstermeyen hediye çeklerinin verilmesi ile katma değer vergisi yönünden vergiyi doğuran olay gerçekleşmemektedir. Öte yandan, hediye çekleri ibraz edilmek suretiyle yapılan teslim ve hizmetlerde, bu mal ve hizmet teslimleri için belirlenmiş olan katma değer vergisi oranlarının uygulanacağı tabiidir.? denilmektedir (4).

Öte yandan, hediye çeklerinin veriliş amacına ve sistemin işlerliğinin sağlanmasına uygun olarak KDV?nin asıl muhatabının hediye çekini satın alıp dağıtan firmalar olduğuna şüphe yoktur. Bu sebeple, KDV?nin konusuna giren işlemi müteakip bu firmalar adına fatura düzenlenmesi ve faturada teslim ve ifaya konu ürünün ait olduğu katma değer vergisi oranına tekabül eden KDV?ye yer verilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, Kanun?un 29. maddesine istinaden, yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hediye çekini satın alıp dağıtan firmalar adına düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisinin, yine bu firmalar tarafından vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilmesi mümkündür.



V- HEDİYE ÇEKİ UYGULAMASINDA BELGE DÜZENİ

Hediye çeki uygulaması prosedürel olarak dört aşamadan oluşmaktadır. Şematik olarak gösterilen bu aşamalarda düzenlenmesi gereken belgeler aşağıdaki başlıklar altında özetlenmiştir (5).







(1) Hediye Çeklerinin Satışı

Hediye çekinin, çeki çıkartan ve satan işletme tarafından, hediye çekini satın alıp dağıtan firmalara belirli bir bedel karşılığında tesliminde, tahsil edilen çek bedellerinin, alınan avans olarak muhasebeleştirilmesi ve tahsil edilen bedel için ?Tahsilat Dekontu? düzenlenmesi gerekmektedir (6).

(2) Hediye Çeklerinin Dağıtılması

Vergi Usul Kanunu?nun 227. maddesine göre, üçüncü şahıslarla olan ilişki ve işlemlere ilişkin kayıtların tevsiki mecburi bulunmaktadır. Bu sebeple, hediye çeki dağıtımının işletmenin amacına uygun olarak gerçekleştirildiğinin ispatı açısından, hediye çeki dağıtılan kişilerin, iş ve işletme faaliyetleriyle ilişkili bulunduğunun anlaşılabilmesine imkan sağlayacak bir liste veya benzeri bir belge oluşturulmasında fayda vardır.

(3) Hediye Çekleri İle Mal Alımı

Bu aşamada düzenlenmesi gereken bir belge çeşidi bulunmamaktadır. Ancak hediye çeklerinin ibrazı aşamasında, hediye çekini ibraz eden kişiye ait unvan/ad/soyad bilgilerinin temin edilmesi, olası bir vergi incelemesinde bu bilgilerin, hediye çekini satın alıp dağıtan firmalar tarafından oluşturulan liste ile mutabakat sağlanması açısından yararlı olabilecektir. Bu yolla, hem olası bir vergi incelemesinde, işletmenin problem yaşamasının önüne geçilmiş olacak hem de hediye çeklerinin amacı dışında kullanılması önlenecektir.

(4) İşlemin Tamamlanması

Vergi Usul Kanunu?nun 229. maddesine göre fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan ya da işi yapan tüccar tarafından düzenlenerek müşteriye verilen vesikadır. Aynı Kanun?un 231. maddesinde faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami yedi gün içinde düzenlenmesi gerektiği, bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı belirtilmiştir.

Bu hükümler çerçevesinde, hediye çekini satan işletmelerin, hediye çekleri karşılığı kullanılarak yaptıkları satışlar karşılığı faturayı, hediye çeklerini satın alan ve dağıtan kişi ve kurumlar adına düzenlemeleri gerekmektedir. Çünkü, hediye çeki karşılığı olan alışveriş bedellerinin gerçek yüklenicileri, hediye çeklerini kullanıp alışveriş yapan kişiler değil, hediye çeklerini satın alıp dağıtan firma veya kişilerdir.

Nitekim, Maliye Bakanlığı?nın konuyla ilgili olarak vermiş olduğu Özelge?de;

?Dekont verilmek suretiyle belgelendirilen ve ?avans? olarak muhasebeleştirilen hediye çeklerinin, nihai tüketiciler tarafından ibraz edilerek çek tutarı kadar malın teslimi durumunda, Katma Değer Vergisi Kanunu?nun 10/a maddesi hükmü uyarınca, vergiyi doğuran olay gerçekleşeceğinden daha önce belgeye bağlanmayan bu teslimlere ilişkin fatura ve benzeri vesikaların, hediye çeklerini kişilere veren firmalar adına düzenlenmesi gerekmekte olup, hediye çeklerini ibraz eden kişilere yapılan teslim ve hizmet ifaları sırasında ayrıca bu kişiler adına fatura ya da fatura yerine geçen bir vesika düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu teslim ve hizmetlere ilişkin faturaların, 10?ar günlük süreler halinde satış bilgileri toplanarak ve katma değer vergisi yönünden aylık vergilendirme

dönemleri de geçirilmemek kaydıyla düzenlenmesi gerekmektedir.

Öte yandan, hediye çekleri ibraz edilmek suretiyle yapılan teslim ve hizmetlere, bu mal ve hizmet teslimleri için belirlenmiş olan katma değer vergisi oranlarının uygulanacağı tabiidir.?

şeklinde idari görüş bildirmiştir (7).

Söz konusu Özelge?de, hediye çeklerinin ibrazı sonucu mal veya hizmet teslim ve ifasının gerçekleştiği anda katma değer vergisi yönünden vergiyi doğuran olayın meydana geldiği ve dolayısıyla faturanın da bu aşamada, hediye çeklerini dağıtan kişi ve kuruluşlar adına düzenlenmesi gerektiği, hediye çeklerini ibraz eden kişiler adına ise, fatura veya fatura yerine geçen bir belge düzenlenmesine gerek olmadığı belirtilmiştir. Ancak; vergi idaresinin ?hediye çeklerini ibraz eden kişiler adına fatura veya fatura yerine geçen bir belge düzenlenmesine gerek olmadığı?na ilişkin görüşüne katılmayan; gerek belge düzeni gerekse vergi denetimleri yönünden, hediye çeki karşılığı yapılan alışverişlerle ilgili olarak çeki ibraz edenlere satışın tevsiki açısından bir belge düzenlenmesi gerektiği yönünde görüşler de mevcuttur. Bu görüşler; hediye çekini satın alıp dağıtan firmaya fatura düzenlenmesinden önce, hediye çekini çıkaran firmanın, hediye çekini kullanarak alışveriş yapan kişilere yazarkasa fişi veya fatura düzenlemeleri ve bu belgeler üzerine ?Özel Gider İndiriminde Kullanılamaz? şeklinde bir şerh düşerek onaylamaları gerektiği yönünde olup, satıcı firmaların, daha sonra bu şekilde düzenledikleri belgelerin kendilerinde kalan nüshalarını iptal ederek bu alımların gerçek yüklenicisi olan hediye çeklerini dağıtan firmalara nihai faturaları düzenlemeleri gerektiğini savunmaktadır (8).

Bizim de katıldığımız bu görüş paralelinde, hediye çekini ibraz edenlere yapılan satışın tevsiki açısından, belge düzenlenmesinin, mal veya hizmet hareketlerinin izlenmesi ve sağlıklı bir vergi denetimine olanak sağlanması açısından son derece yararlı olduğuna hiç kuşku yok. Bu görüşe istinaden taraflar açısından yapılması gereken muhasebe kayıtlarına aşağıdaki bölümde yer verilmiştir.



VI- HEDİYE ÇEKİ UYGULAMASININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

A- HEDİYE ÇEKİNİ ÇIKARAN VE SATAN İŞLETMELER AÇISINDAN YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI

Hediye çekini çıkartan ve satan işletme, hediye çeki uygulamasındaki sürece göre, aşağıdaki muhasebe kayıtlarını yapacaktır.

1- Hediye Çeklerinin Dağıtıcı Firmalara Satışı

Hediye çeklerinin, çıkartan kuruluş tarafından satılmasında, satış bedelinin peşin tahsil edilmesi, bankaya ödenmesi veya ödenmemesi (veresiye satış) halinde yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

100 KASA/102 BANKALAR/127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

349 ALINAN DİĞER AVANSLAR



??.. Verilen hediye çekleri



?????????????????/?????????????????


2- Hediye Çekleri Karşılığı Mal Satışı

Hediye çekini ibraz eden kişiye yapılan satış esnasında, düzenlenecek fiş veya fatura (çeki ibraz eden kişi adına) için yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

349 ALINAN DİĞER AVANSLAR

?.. Hediye Çekleri



600 YURT İÇİ SATIŞLAR



391 HESAPLANAN KDV



?????????????????/?????????????????


3- Hediye Çeki Karşılığı Yapılan Satış Sonrası Hediye Çekini Satın Alıp Dağıtan Firma Adına Fatura Düzenlenmesi

Hediye çekini ibraz eden kişiye yapılan satış sonrası ise, hediye çekini dağıtan kişi veya kurum adına düzenlenecek nihai faturadan sonra, çeki ibraz eden kişi adına düzenlenen fatura veya fatura yerine geçen belge üzerine yapılan muhasebe kaydının düzeltilmesi için yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

610 SATIŞTAN İADELER

191 İNDİRİLECEK KDV

349 ALINAN DİĞER AVANSLAR



?.. nolu fatura veya yazarkasa fişinin iptali



?????????????????/?????????????????


hediye çekinin ibrazı ile ilgili yapılan muhasebe kaydının iptalinden sonra, hediye çekini dağıtan mükellef adına düzenlenen nihai fatura üzerine yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

349 ALINAN DİĞER AVANSLAR

600 YURT İÇİ SATIŞLAR



391 HESAPLANAN KDV



Hediye çekini satın alıp dağıtan firmaya nihai fatura düzenlenmesi



?????????????????/?????????????????


B - HEDİYE ÇEKLERİNİ SATIN ALARAK DAĞITAN FİRMALAR AÇISINDAN YAPILACAK MUHASEBE KAYITLARI

Hediye çekini satın alarak ticari ilişki içinde bulunduğu kişi veya kurumlara dağıtan işletmeler tarafından ise, aşağıdaki muhasebe kayıtları yapılacaktır.

1- Hediye Çeklerinin Satın Alınması

Hediye çekinin satın alınmasında yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

136/236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

100 KASA



Alınan hediye çeklerinin kaydı



?????????????????/?????????????????


2- Dağıtılan Hediye Çeki İle Mal Alınması

Dağıtılan hediye çeki karşılığında mal alınması üzerine, hediye çekini çıkartan ve satan kurumca düzenlenen fatura üzerine yapılacak muhasebe kaydı;

?????????????????/?????????????????

760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

?.. Giderleri



191 İNDİRİLECEK KDV



136/236 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR



?????????????????/?????????????????




VII- SONUÇ

Firmaların, rekabetçi piyasa koşulları içerisinde satışlarını artırmak veya müşterilerinin işletmelerine olan bağlılıklarının devamlılığını sağlamak amacıyla tercih ettikleri ?Hediye Çeki? uygulaması sıklıkla başvurulan bir pazarlama tekniğidir. Bu uygulama genel itibariyle vergi mevzuatımızda KDV ve KV çerçevesinde değerlendirilmektedir. KV açısından, firmaların ürünlerinin satışlarının artırılması maksadıyla işin genişliğiyle mütenasip ve ticari teamüllere uygun olarak dağıtımını gerçekleştirdiği hediye çekleri ile ilgili katlanılan maliyet unsurları kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilmektedir. KDV açısından ise; KDV?nin asıl muhatabının hediye çekini dağıtan firma veya kişiler olduğu bu sebeple satış işleminin tamamlanması sonrası bu firma veya kişiler adına nihai faturanın düzenlenmesi gerekmektedir. Ancak, gerek mal ve hizmet hareketlerinin takibi ve gerekse sağlıklı bir vergi denetimine olanak sağlanması açısından ilk aşamada hediye çeki ile alışveriş yapanlara fatura veya benzeri belge düzenlenmesi ve bu belgeler üzerine ?Özel Gider İndiriminde Kullanılamaz? ibaresi düşülmesi daha sonra bu belgenin iptal edilerek nihai faturanın teslim ve ifanın gerçekleşmesi sonrası en geç yedi gün içerisinde hediye çekini satın alıp dağıtan firma veya kişiler adına düzenlenerek işlemin tamamlanması uygun olacaktır

* Ernst&Young Türkiye Vergi Uzmanı

** Ernst&Young Türkiye Vergi Uzman Yardımcısı

(1) M.Emin AKYOL - Muzaffer KÜÇÜK, Vergi Yönüyle Birlikte Açıklamalı Yorumlu Tek Düzen Hesap Planı ve Mali Tablolar, (5 ciltlik Föy-Volant set ), Yaklaşım Yayınları, Ankara, s.1706

(3) Mehmet MAÇ, Kurumlar Vergisi, Denet Yayıncılık A.Ş., İstanbul,1999, s.284 - 285

(4) MB?nin, 26.01.2001 tarih ve 5166 sayılı Özelgesi.

(5) Tabloda;

(A) harfi- Hediye Çekini Satın Alıp Dağıtan Firmayı ifade etmektedir.

(B) harfi- Hediye Çekini Çıkaran ve Satan İşletmeyi ifade etmektedir.

(C) harfi- Hediye Çeki Dağıtılan Kişiyi ifade etmektedir.

(6) MB?nin, 26.01.2001 tarih ve 5166 sayılı Özelgesi.

(7) MB?nin, 26.01.2001 tarih ve 5166 sayılı Özelgesi.

(8) Mehmet ALTINDAĞ, ?Hediye Çeki Uygulaması, Gider Kaydı ve Muhasebesi?, Yaklaşım, Sayı:97, Ocak 2001, s.29 vd.; Abdullah TOLU, ?Hediye Çeklerinin Katma Değer Vergisi Karşısındaki Durumu?, Yaklaşım, Sayı:109, Ocak 2002, s.204 vd.

 

[İbrahimAKD]

Ynt: Hediye Çek Karşılığında Mal/ Hizmet Satışı

HEDİYE ÇEKLERİNİN GİDER KAYDEDİLMESİ VE KDV KARŞISINDAKİ DURUMU







Yazar MehmetALTINDAĞ*

Yaklasim Dergisi / Ocak: 2004 / Sayı: 133



I- GİRİŞ

Firmaların özellikle kendi reklam ve tanıtımlarını yapmak üzere yılbaşı başta olmak üzere dini bayramlarda ticari ilişkide bulunduğu veya iş yaptırdığı kişilere çeşitli hediye vermeleri geleneksel hale gelmiştir. Ancak, son yıllarda hediye verme işlemi, hediye verecek kişilerin kendi zevkleri ve ihtiyaçları dikkate alınmak suretiyle, hediye çeki verilmek suretiyle gerçekleştirilmektedir.

Öte yandan, hediye çeki çıkarılıp satılması, firmaların son zamanlarda kullandıkları bir pazarlama tekniği olarak karşımıza çıkmaktadır. Hediye çekini çıkaran firma, bu şekilde daha fazla mal veya hizmet satışını amaçlamaktadır. Hediye çeklerini satın alıp dağıtan firmalar ise, bu şekilde kendi reklam ve tanıtımlarını yapmayı amaçlamaktadırlar.

Aşağıda, reklam ve tanıtımların hediye çeki verilmesi şeklinde gerçekleştirildiği bu gibi hallerde, hediye çeklerinin KDV karşısındaki durumu ve bu çeklerin gider kaydedilip kaydedilemeyeceği konusu incelenecektir.



II- HEDİYE ÇEKLERİNİN GİDER KAYDEDİLMESİ VE KDV UYGULAMASI

A- HEDİYE ÇEKİ SATIŞININ KDV?YE TABİ OLMADIĞI

3065 sayılı KDVK?nın 1/1. maddesine göre, Türkiye?de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti kapsamındaki mal teslimleri ve hizmet ifaları KDV?ye tabi bulunmaktadır. Teslimin tanımı ise, aynı Kanun?un 2/1. maddesinde

?Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir.?

şeklinde yapılmıştır.

Teslim ve hizmet işlemlerinde KDV yönünden vergiyi doğuran olay ise Ka nun?un 10/a maddesine göre malın teslimi ve hizmetin yapılması ile meydana gelmektedir.

Hediye çeki esas itibariyle belli bir parayı ihtiva etmekte ve çek sahibi kişiye, çekin alındığı işletmeden çek bedeli kadar alışveriş yapma hakkı sağlamaktadır.

Dolayısıyla, hediye çeki satılması aşamasında KDV Kanunu?nda belirtilen anlamda gerçekleşmiş bir mal teslimi ve hizmet ifası söz konusu değildir. Bir diğer ifade ile hediye çekinin satışı halinde KDV yönünden vergiyi doğuran olay meydana gelmemektedir. Hediye çeki karşılığı alınan bedeller avans niteliğindedir. VUK?un 229. maddesine göre fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan ya da işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen bir belge olduğundan ve hediye çeki satışında henüz gerçekleşen bir mal teslimi ve hizmet ifası söz konusu olmadığından, hediye çeki satışı yapan firmaların, hediye çeklerini dekont vererek belgelendirmeleri ve alınan bedelleri avans olarak muhasebeleştirmeleri gerekir (1).

Nitekim vergi idaresince verilen bir özelgede;

?Herhangi bir mal teslimi ve hizmet ifasını göstermeyen hediye çeklerinin verilmesi ile KDV yönünden vergiyi doğuran olay gerçekleşmemektedir. Bu nedenle, hediye çeki dağıtılan firmaların, hediye çeklerini dekont vererek belgelendirmeleri ve alınan bedelleri avans olarak muhasebeleştirmeleri gerekir.?

şeklinde idari görüş bildirilmiştir (2).

B- HEDİYE ÇEKİ İLE ALIŞ-VERİŞ YAPILDIĞINDA YAPILACAK İŞLEMLER VE BELGE DÜZENİ

213 sayılı Vergi Usul Kanunu?nun 229. maddesine göre fatura, satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan ya da işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen vesikadır. Aynı Kanun?un 230/3. maddesi uyarınca faturada müşterinin adı-ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarasının yer alması zorunlu olup, 231/5. maddesine göre ise faturanın malın teslimi veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren azami on gün içinde düzenleneceği, bu süre içerisinde düzenlenmeyen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu hüküm gereğince, hediye çekini satan firmaların hediye çekleri kullanılarak yapılan alışverişlerin karşılığı faturayı, hediye çeklerini satın alan ve dağıtan firma veya kişiler adına düzenlemeleri gerekir. Çünkü, hediye çeki karşılığı olan alışveriş bedellerinin gerçek yüklenicileri, hediye çeklerini kullanıp alışveriş yapan kişiler değil, hediye çeklerini satın alıp dağıtan firma veya kişilerdir.

Vergi idaresi, bedelleri avans olarak muhasebeleştirilen hediye çekleri ile alışveriş yapılması ve çek tutarı kadar mal ve hizmet alınması halinde, işleme ait fatura veya benzeri belgelerin hediye çeklerini ibraz eden kişiler adına değil, hediye çeklerini satın alıp dağıtan kişi veya kuruluş adına 10?ar günlük süreler halinde satış bilgileri toplanarak ve KDV yönünden aylık vergilendirme dönemleri de geçirilmemek kaydıyla düzenlenmesi gerektiği görüşündedir.

Konu ile ilgili olarak tayin edilen bir özelgede;

?Dekont verilmek suretiyle belgelendirilen ve ?avans? olarak muhasebeleştirilen hediye çeklerinin, nihai tüketiciler tarafından ibraz edilerek çek tutarı kadar malın teslimi durumunda, Katma Değer Vergisi Kanunu?nun 10/a maddesi hükmü uyarınca, vergiyi doğuran olay gerçekleşeceğinden daha önce belgeye bağlanmayan bu teslimlere ilişkin fatura ve benzeri vesikaların, hediye çeklerini kişilere veren firmalar adına düzenlenmesi gerekmekte olup, hediye çeklerini ibraz eden kişilere yapılan teslim ve hizmet ifaları sırasında ayrıca bu kişiler adına fatura ya da fatura yerine geçen bir vesika düzenlenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu teslim ve hizmetlere ilişkin faturaların, onar günlük süreler halinde satış bilgileri toplanarak ve katma değer vergisi yönünden aylık vergilendirme dönemleri de geçirilmemek kaydıyla düzenlenmesi gerekmektedir.

Öte yandan, hediye çekleri ibraz edilmek suretiyle yapılan teslim ve hizmetlere, bu mal ve hizmet teslimleri için belirlenmiş olan katma değer vergisi oranlarının uygulanacağı tabiidir.?

şeklinde idari görüş bildirilmiştir (3).

C- HEDİYE ÇEKLERİNİ SATIN ALIP DAĞITAN FİRMA AÇISINDAN GİDER KAYDEDİLMESİ

GVK?nın 40. maddesinde, safi ticari kazancın tespitinde indirilecek giderler belirlenmiş, KVK?nın 13. maddesinde ise, safi kurum kazancının tespitinde GVK?nın ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

GVK?nın 40/1. maddesine göre, ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yapılan genel giderler, safi kazancın tespitinde indirilecek gider olarak dikkate alınmaktadır. Ancak, bu tür giderlerin indirilecek gider olarak dikkate alınabilmesi için, kazancın elde edilmesi ve idamesi arasında illiyet bağının bulunması iş ve işletme hacmi ile mütenasip olması gerekir. Yapılan giderin kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesinin bir gereği olarak değil, işletme sahibinin kişisel tatminini sağlama amacına yönelik olduğu durumlarda ise bu giderlerin vergilendirmeye esas matrahın tespitinde indirilecek gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. Bu şekildeki giderlerin kanunen kabul edilmeyen gider olarak dönem ticari kârına ilave edilmesi gerekir.

Firmaların reklam ve tanıtım amacıyla hediye çeki satın alıp dağıtmaları nedeniyle katlandıkları giderlerin GVK?nın 40/1. maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Ancak, bu şekilde işlem yapılabilmesi için dağıtılan hediye çeklerinin iş ve işletme ile ilgisinin ispat ve tevsik edilmesi gerekir. Bu nedenle, hediye çeki dağıtılan kişilerin bir listesi yapılarak, hediye çeki dağıtılan kişilerle iş ve işletme faaliyetleri arasında bağlantının kurulması gerekir (4).



III- SONUÇ

Son yıllarda geleneksel hale gelen ve bir pazarlama yöntemi olarak da kullanılan hediye çeki uygulamasında, hediye çeki satışı nedeniyle alınan bedellerin henüz gerçekleşmiş bir teslim ve hizmet olmaması nedeniyle avans olarak muhasebeleştirilmesi, bu aşamada fatura veya benzeri belge düzenlenmemesi ve KDV hesaplanmaması gerekir. Bu işleme ait fatura veya benzeri belgenin, hediye çeki ile alışveriş yapıldığında, alışverişi yapan adına değil hediye çekini satın alıp dağıtan firma adına düzenlenmesi gerekir.






--------------------------------------------------------------------------------

* Baş Hesap Uzmanı, Ankara Gelirler Bölge Müdürü Vekili

(1) Mehmet ALTINDAĞ, ?Hediye Çeki Uygulaması, Gider Kaydı ve Muhasebesi?, Yaklaşım, Sayı:97, Ocak 2001, s.29 vd; Abdullah TOLU, ?Hediye Çeklerinin KDV Karşısındaki Durumu?, Yaklaşım, Sayı: 109, Ocak 2002, s.204 vd.

(2) M.B?nin 26.01.2001 tarih ve 5166 sayılı Özelgesi

(3) MB?nin 26.01.2001 tarih ve 5166 sayılı Özelgesi

(4) ALTINDAĞ, agm, s.31; TOLU, agm, s.206