Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Muhasebeleştirilmesi
Maliye bakanlığı?nın 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete?de yayınlanan 1. sayılı muhasebe uygulamaları genel tebliği ile zorunlu hale getirilen tekdüzen muhasebe uygulamasına 01 Ocak 1994 tarihinden itibaren başlayarak muhasebe alanında ülkemiz için yeni bir dönem başlamıştır. Tek düzen hesap planı hazırlanırken vergi kaygısı güdülmemiştir. Tekdüzen hesap planının amaçlarından biri de işletmenin nihai kar- zararını hesaplamaktır, bu kar-zararın mali kar-zarar değil, ticari kar-zarar olduğu şüphesizdir.
Tek düzen hesap planının kullanımını ile ilgili bu güne kadar çıkarılmış tebliğler, standartlar hep ana hesap bazında uygulamaya yön vermiştir. İşletme yöneticilerinin, kredi verenlerin, diğer ilgililerin vs. üçüncü kişilerin, ihtiyaç duyacakları bilgilere kolayca ulaşabilecekleri ve başta muhasebenin temel kavramlarından tam açıklama kavramı olmak üzere diğer temel kavramlarda belirtilen hususları uygulamaya imkân tanıyacak şekilde alt kırılımların serbestçe belirlenebileceği ifade edilmiştir.
Bu açıklamalar doğrultusunda işletmeler kanunen kabul edilmeyen giderleri hangi hesaplarda takip edeceklerini kendileri serbestçe belirleyebilirler. Ancak uygulamada bazı yanlış anlaşılmalar sonucu kanunen kabul edilmeyen giderlerin ortaklar cari hesabı kullanılarak kapatıldığına sıklıkla rastlamak mümkündür. Burada dikkat edilmesi gereken giderin ortakların şahsi veya kendi kusurlarından kaynaklanan bir gider mi yoksa işletmenin olması gereken bir gideri veya yönetim kurulu, ortaklar kurulu kararı gibi kararlarla yapılan gerçek bir gider mi olduğunun tespitidir.
Örnek vermek gerekirse hemen hemen her işletmede olabilecek olan haberleşme giderlerinde ki özel iletişim vergisi, binek otoların motorlu taşıtlar vergisi gibi giderlerin işletmenin ticari karına direk olarak etki etmesi gerekirken ortaklar cari hesabı ile kapatmak hatalı olacaktır. Yine uygulamada karşılaşılması mümkün olan hatalardan bir tanesi de kanunen kabul edilmeyen giderler nazım hesaplarda takip edilir düşüncesi ile yapılan hatalı kayıtlardır. Şu kadar açık söyleyelim ki nazım hesaplar kendi aralarında kullanılır ve tek düzen hesap planının 100-799 numaralı hesaplarının kullanıldığı yevmiye kayıtlarında tamamlayıcı kayıt olarak kullanılmaz. 100-799 arası hesaplar kendi arasında kapandıktan sonra tam açıklama kavramı gereği yine kendi türünden bir nazım hesap ile kullanılabilir.
Buraya kadar bahsettiklerimizi yevmiye kayıtları ile özetler isek;
En çok yapılan hatalı kayıtlar;
1) ------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
131.01.001 XX Ortağı YTL alacaklar 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Burada ticari kar a etki etmesi gereken bir gider olan Özel İletişim Vergisi ortaklardan alacaklar hesabında bulunması ortakların bunu ödemeyi kabul etmeleri halinde uygulanabilinecek olmasına rağmen, mantıklı olmadığı açık bir gerçektir.
2) ------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
900.01.001 Kanunen K. E. Giderler 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
------------/31.12.20xx/--------------
131.01.001 X Ortağından Alacaklar 2,00
900.01.001 Kanunen K. E. Giderler 2,00
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Ortaklara devri
------------/ /--------------
Yine bu yevmiye maddelerinde, ilk yevmiye maddesin de yapılan uygulama ile aynı sonuca ulaşan, fakat ek olarak tek düzen hesap planı uygulamasının yapısına uymayan bir işlem bulunmaktadır. Bu kayıtlar yapıldığı takdirde dönem sonu mizanımız tutacak olmasına karşın, dönem içinde faaliyet hesapları ile bilgi amaçlı kullanılan nazım hesapların aynı yevmiye maddesinde hatalı kullanılması sebebi ile mizan tutmayacaktır.
Uygulamada en çok yanlış kullanılan kanunen kabul edilmeyen giderlerin işlenmesi ile ilgili hatalar yukarıda sıralandığı gibi olmakla beraber. Hatalı sayılamayacak fakat birbirinden farklı olan uygulamalar bulunmaktadır.
Bunlar;
1) Her kanunen kabul edilmeyen gideri kendi ait olduğu gider yerine atarak nazım hesapları kullanma yöntemi.
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
770.05.005 Özel İletişim vergisi 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
900.01.001 Kanunen K.E. Giderler 2,00
900.01.001 Kanunen K.E. Giderler 2,00
------------/ /--------------
Böylece Tam açıklama kavramına uyulmakta ve ayrı ayrı yerlerde alt hesaplarda gruplanmış K. Kabul Edilmeyen giderleri bir arada görerek mali kara ulaşmada kolaylık sağlamaktadır.
2) Diğer bir uygulama her bir gider yerinin altına Kanunen Kabul Edilmeyen giderleri hesabının Grup hesabı olarak açılması;
760.01 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
760.02 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
760.03 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZM.
760.09 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
760.09.001 Özel İletişim Vergisi
760.09.001 Binek Otomobil MTV
770.01 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
770.02 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
770.03 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZM.
770.09 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
770.09.001 Özel İletişim Vergisi
770.09.001 Binek Otomobil MTV
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
770.09.001 Özel İletişim Vergisi 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Bu şekilde kayıt altına alınma sırasında dönem sonlarında her grup hesabın altındaki KKEG hesabı toplanıp mali kara ulaşmaktadır.
3) Diğer bir uygulama ise tam açıklama kavramına aykırı olması bir çok giderin olağan dışı olmamasına rağmen 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR hesabına alınmasıdır. Bu yöntemde tam açıklama kavramına uymamasına rağmen uygulamada yaygın olan bir kayıt yöntemidir.
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
689.09.001 Kanune K.E.Giderler 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Bu şekilde yapılan kayıtlar tek düzen muhasebe sistemine aykırı olmamakla beraber. Yönetime ait özel iletişim vergisi, pazarlama bölümüne ait bir motorlu taşıtlar vergisi, yada bir vergi cezası hepsi aynı hesapta gözükeceğinden tam açıklama kavramına uygun değildir.
SONUÇ;
Vergi mevzuatımızda yer alan vergi matrahına eklenmesi gereken giderlerin iyi tespit edilmesi gerekmektedir. İşletmenin yıl içinde kullanacağı kanunen kabul edilmeyen giderleri tespit etme yöntemi belirlenerek hep aynı yöntemin kullanılması tutarlılık kavramı gereği uygun olacaktır.
Maliye bakanlığı?nın 26.12.1992 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete?de yayınlanan 1. sayılı muhasebe uygulamaları genel tebliği ile zorunlu hale getirilen tekdüzen muhasebe uygulamasına 01 Ocak 1994 tarihinden itibaren başlayarak muhasebe alanında ülkemiz için yeni bir dönem başlamıştır. Tek düzen hesap planı hazırlanırken vergi kaygısı güdülmemiştir. Tekdüzen hesap planının amaçlarından biri de işletmenin nihai kar- zararını hesaplamaktır, bu kar-zararın mali kar-zarar değil, ticari kar-zarar olduğu şüphesizdir.
Tek düzen hesap planının kullanımını ile ilgili bu güne kadar çıkarılmış tebliğler, standartlar hep ana hesap bazında uygulamaya yön vermiştir. İşletme yöneticilerinin, kredi verenlerin, diğer ilgililerin vs. üçüncü kişilerin, ihtiyaç duyacakları bilgilere kolayca ulaşabilecekleri ve başta muhasebenin temel kavramlarından tam açıklama kavramı olmak üzere diğer temel kavramlarda belirtilen hususları uygulamaya imkân tanıyacak şekilde alt kırılımların serbestçe belirlenebileceği ifade edilmiştir.
Bu açıklamalar doğrultusunda işletmeler kanunen kabul edilmeyen giderleri hangi hesaplarda takip edeceklerini kendileri serbestçe belirleyebilirler. Ancak uygulamada bazı yanlış anlaşılmalar sonucu kanunen kabul edilmeyen giderlerin ortaklar cari hesabı kullanılarak kapatıldığına sıklıkla rastlamak mümkündür. Burada dikkat edilmesi gereken giderin ortakların şahsi veya kendi kusurlarından kaynaklanan bir gider mi yoksa işletmenin olması gereken bir gideri veya yönetim kurulu, ortaklar kurulu kararı gibi kararlarla yapılan gerçek bir gider mi olduğunun tespitidir.
Örnek vermek gerekirse hemen hemen her işletmede olabilecek olan haberleşme giderlerinde ki özel iletişim vergisi, binek otoların motorlu taşıtlar vergisi gibi giderlerin işletmenin ticari karına direk olarak etki etmesi gerekirken ortaklar cari hesabı ile kapatmak hatalı olacaktır. Yine uygulamada karşılaşılması mümkün olan hatalardan bir tanesi de kanunen kabul edilmeyen giderler nazım hesaplarda takip edilir düşüncesi ile yapılan hatalı kayıtlardır. Şu kadar açık söyleyelim ki nazım hesaplar kendi aralarında kullanılır ve tek düzen hesap planının 100-799 numaralı hesaplarının kullanıldığı yevmiye kayıtlarında tamamlayıcı kayıt olarak kullanılmaz. 100-799 arası hesaplar kendi arasında kapandıktan sonra tam açıklama kavramı gereği yine kendi türünden bir nazım hesap ile kullanılabilir.
Buraya kadar bahsettiklerimizi yevmiye kayıtları ile özetler isek;
En çok yapılan hatalı kayıtlar;
1) ------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
131.01.001 XX Ortağı YTL alacaklar 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Burada ticari kar a etki etmesi gereken bir gider olan Özel İletişim Vergisi ortaklardan alacaklar hesabında bulunması ortakların bunu ödemeyi kabul etmeleri halinde uygulanabilinecek olmasına rağmen, mantıklı olmadığı açık bir gerçektir.
2) ------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
900.01.001 Kanunen K. E. Giderler 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
------------/31.12.20xx/--------------
131.01.001 X Ortağından Alacaklar 2,00
900.01.001 Kanunen K. E. Giderler 2,00
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Ortaklara devri
------------/ /--------------
Yine bu yevmiye maddelerinde, ilk yevmiye maddesin de yapılan uygulama ile aynı sonuca ulaşan, fakat ek olarak tek düzen hesap planı uygulamasının yapısına uymayan bir işlem bulunmaktadır. Bu kayıtlar yapıldığı takdirde dönem sonu mizanımız tutacak olmasına karşın, dönem içinde faaliyet hesapları ile bilgi amaçlı kullanılan nazım hesapların aynı yevmiye maddesinde hatalı kullanılması sebebi ile mizan tutmayacaktır.
Uygulamada en çok yanlış kullanılan kanunen kabul edilmeyen giderlerin işlenmesi ile ilgili hatalar yukarıda sıralandığı gibi olmakla beraber. Hatalı sayılamayacak fakat birbirinden farklı olan uygulamalar bulunmaktadır.
Bunlar;
1) Her kanunen kabul edilmeyen gideri kendi ait olduğu gider yerine atarak nazım hesapları kullanma yöntemi.
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
770.05.005 Özel İletişim vergisi 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
900.01.001 Kanunen K.E. Giderler 2,00
900.01.001 Kanunen K.E. Giderler 2,00
------------/ /--------------
Böylece Tam açıklama kavramına uyulmakta ve ayrı ayrı yerlerde alt hesaplarda gruplanmış K. Kabul Edilmeyen giderleri bir arada görerek mali kara ulaşmada kolaylık sağlamaktadır.
2) Diğer bir uygulama her bir gider yerinin altına Kanunen Kabul Edilmeyen giderleri hesabının Grup hesabı olarak açılması;
760.01 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
760.02 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
760.03 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZM.
760.09 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
760.09.001 Özel İletişim Vergisi
760.09.001 Binek Otomobil MTV
770.01 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ
770.02 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ
770.03 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZM.
770.09 KANUNEN KABUL EDİLMEYEN GİDERLER
770.09.001 Özel İletişim Vergisi
770.09.001 Binek Otomobil MTV
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
770.09.001 Özel İletişim Vergisi 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Bu şekilde kayıt altına alınma sırasında dönem sonlarında her grup hesabın altındaki KKEG hesabı toplanıp mali kara ulaşmaktadır.
3) Diğer bir uygulama ise tam açıklama kavramına aykırı olması bir çok giderin olağan dışı olmamasına rağmen 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR hesabına alınmasıdır. Bu yöntemde tam açıklama kavramına uymamasına rağmen uygulamada yaygın olan bir kayıt yöntemidir.
------------/ /--------------
770.03.001 Haberleşme Giderleri 50,00
689.09.001 Kanune K.E.Giderler 2,00
191.01.001 İndirilecek KDV 7,00
XXXX 59,00
Xxx nolu telefon faturası
------------/ /--------------
Bu şekilde yapılan kayıtlar tek düzen muhasebe sistemine aykırı olmamakla beraber. Yönetime ait özel iletişim vergisi, pazarlama bölümüne ait bir motorlu taşıtlar vergisi, yada bir vergi cezası hepsi aynı hesapta gözükeceğinden tam açıklama kavramına uygun değildir.
SONUÇ;
Vergi mevzuatımızda yer alan vergi matrahına eklenmesi gereken giderlerin iyi tespit edilmesi gerekmektedir. İşletmenin yıl içinde kullanacağı kanunen kabul edilmeyen giderleri tespit etme yöntemi belirlenerek hep aynı yöntemin kullanılması tutarlılık kavramı gereği uygun olacaktır.