M.D.V. Artık Değer ?

[mhmt79]

merhabalar.

ömrünü tamamlamış ve şirket aktifinde olan, bir maddi duran varlık için artık değeri nasıl oluştururuz ve bunun muhasebe kayıt maddesi nasıl olmalıdır.


teşekkürler

İyi çalışmalar

 

[nermin_202]

sizin için bu cevabı gönderdiler umarım yardımcı olur...

MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
Standardın Amacı
Özellikle diğer uluslar arası muhasebe standartlarında değinilmeyen maddi olmayan duran varlıklara ilişkin muhasebe uygulamalarını düzenlemektedir.

Standardın Kapsamı
Bu standart aynı zamanda maddi olmayan duran varlıklarla ilgili olan gerekli açıklamalar ile maddi olmayan duran varlıkların net defter değerinin nasıl ölçüleceğini belirler.
Bu standart aşağıda sayılanlar hariç olmak üzere maddi olmayan duran varlıkların muhasebeleştirilmesinde tüm işletmeler tarafından uygulanmalıdır.
Diğer uluslararası muhasebe standartları kapsamında olan maddi olmayan duran varlıklar,
Uluslararası muhasebe standardı 32’de tanımlanan finansal araçlar,
Maden işletme hakları ile maden, petrol, doğalgaz ve benzer nitelikli yeniden yaratılabilir olmayan doğal kaynakların aranması, geliştirilmesi ve çıkarımı için yapılan giderler,
- Sigorta işletmelerinde, poliçe sahipleri ile yapılan sözleşmelerden kaynaklanan maddi olmayan varlıklar.

Maddi Olmayan Duran Varlıklar
Maddi olmayan bir varlık, fiziki olmayan, mal ve hizmetlerin üretimi veya tedarik edilmesi, üçüncü şahıslara kiraya verilmesi veya idari amaçlar için elde tutulan varlıklardır.
İşletmeler bilimsel veya teknik bilgi, yeni süreçler ve sistemlerin tasarlanması ve uygulanması, entelektüel mülkiyet (lisans, fikri mülkiyet), piyasa bilgisi, ticari markalar gibi maddi olmayan kaynakların iktisabı, geliştirilmesi, idamesi veya iyileştirilmesi için ekonomik kaynaklarını kullanır veya borçlanır.
Bilgisayar yazılımı, patentler, telif hakları, sinema filmleri, müşteri listeleri, ipotek hizmet hakları, avlanma lisansları, ithalat kotaları, isim hakkı, müşteri ve tedarikçiyle ilişkiler, müşteri sadakati, pazar payı ve pazarlama hakları söz konusu maddi olmayan varlıklara örnek olarak verilebilir.
Bir maddi olmayan varlık, sadece aşağıdaki koşulların varlığı halinde aktif olarak kaydedilerek finansal tablolara alınır;
Varlığa ilişkin gelecekteki ekonomik faydanın işletmeye akışının muhtemel olması
Varlığın maliyetinin güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi
Bu standarda göre, maddi olmayan varlıklar, başlangıçta maliyetle değerlenir. İşletme bünyesinde oluşturulan şerefiye, maliyeti güvenilir bir biçimde tespit edilebilen ve işletme tarafından kontrol edilen tanımlanabilir bir varlık olmaması nedeniyle bir varlık olarak mali tablolara alınmaz.
İşletme bünyesinde oluşturulan bir maddi olmayan varlığın, finansal tablolara alınma şartlarını taşıyıp taşımadığını değerlendirmede, varlığın oluşturulma süreci, araştırma safhası ve geliştirme safhası olarak ikiye ayrılır.

Araştırma Safhası
Araştırma safhasında, herhangi bir maddi olmayan varlık aktifleştirilerek finansal tablolara alınmaz. Yapılan araştırmaya ilişkin harcamalar gerçekleştiği anda gider olarak kaydedilir. Araştırma safhasında yürütülen faaliyetlere ilişkin örnekler aşağıda verilebilir;
1.Yeni bir bilgi elde edilmesini amaçlayan faaliyetler
2.Alet, edevat, ürün, süreç, sistem ve hizmet alternatiflerinin araştırılması, tasarlanması, değerlendirilmesi ve nihai seçimi

Geliştirme Safhası

Aşağıdaki koşulların tümünün varlığı halinde geliştirmeden kaynaklanan maddi olmayan duran varlıklar aktifleştirilerek finansal tablolara alınır:
1.Maddi olmayan duran varlığın kullanıma veya satışa hazır hale gelebilmesinin teknik olarak mümkün olması,
2.İşletmenin maddi olmayan duran varlığı tamamlama ve kullanma veya satma niyetinin bulunması
3. Maddi olmayan varlığı kullanma veya satma imkanının bulunması,
4. Maddi olmayan varlığın muhtemel ekonomik faydayı nasıl oluşturacağının belirli olması,
5. Geliştirme safhasını tamamlamak ve maddi olmayan varlığı kullanmak ya da satmak için yeterli teknik, finansal ve diğer kaynakların mevcut olması,

6. Geliştirme sürecinde maddi olmayan varlıkla ilgili yapılan harcamaların güvenilir bir biçimde ölçülebilir olması.
Geliştirme safhasında yapılan faaliyetlere örnekler aşağıda verilebilir;
Modellerin üretim veya kullanım öncesinde tasarımı, yapımı ve test edilmesi
Alet, edevat, ürün, süreç, sistem ve hizmetlere ilişkin seçilen alternatiflerin tasarımı, inşası ve test edilmesi

Maddi Olmayan Duran Varlıklar
İşletme bünyesine oluşturulan markalar, müşteri listeleri ve bu nitelikte benzer kalemler aktifleştirilemez ve maddi olmayan varlık olarak finansal tablolara alınamaz.
Aşağıdaki haller haricinde, bir maddi olmayan duran varlık için yapılan harcamalar gider olarak kaydedilir;
Finansal tablolara alınma kriterini taşıyan maddi olmayan varlığın maliyetinin parçasını oluşturan harcamalar,
İktisap şeklindeki bir birleşme işleminde elde edilen ve maddi olmayan varlık olarak finansal tablolara alınmayan kalemler.

Gerçekleştiği anda gider olarak kaydedilecek olan harcamalara;
eğitim faaliyetlerine ilişkin harcamalar, reklam ve promosyon faaliyetlerine ilişkin harcamalar,
bir işletmenin kısmen ya da tamamen yeniden organizasyonu ve yeniden yerleşimine ilişkin harcamalar örnek verilebilir.
İşletme tarafından önceki dönem yıllık veya ara dönem finansal tablolarında gider olarak kaydedilen maddi olmayan bir duran varlığa ilişkin harcamalar, daha ileriki bir tarihte, maddi olmayan bir varlığın maliyetinin bir parçası olarak kaydedilmez.
Maddi olmayan duran varlıklara ilişkin sonradan yapılan harcamalar, bu varlıklardan elde edilecek faydanın artması ve harcama tutarının güvenilir bir biçimde ölçülebilir olması ve yapılan harcamanın ilgili varlık ile ilişkilendirilebilmesi durumunda aktifleştirilebilir ve yapılan harcamalar maddi olmayan varlığın maliyetine dahil edilir.
Aksi durumda ise, harcamalar geçekleştiğinde gider olarak kaydedilmelidir.
İşletme araştırma ve geliştirme departmanıyla ilgili olarak araştırma giderine katlanılmıştır.
……………………….…/……………………………..
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ X
İLGİLİ AKTİF/PASİF HESAP X
……………………….…/……………………………..
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ X
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME
GİDERLERİ YANSITMA HS. X
……………………….…/……………………………..İşletme araştırma ve geliştirme departmanıyla ilgili olarak geliştirme giderine katlanmıştır.
……………………….…/……………………………..
263 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ X
İLGİLİ AKTİF/PASİF HESAP X
……………………….…/……………………………..

Aktifleştirilen geliştirme maliyetleri, maddi olmayan duran varlığın ekonomik ömrü içerisinde itfa edilecektir.
……………………….…/……………………………..
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ X
750.6 Amortisman ve Tükenme Payları
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR X
……………………….…/……………………………..

Değerleme Yöntemleri
Mali Tablolara İlk Alınmadan Sonraki Dönemlerde Değerleme

Temel Yöntem
Mali tablolara ilk alınma sonrasında, maddi olmayan bir varlık, mali tablolarda maliyetinden birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri üzerinden gösterilir.

Alternatif Yöntem
İsteyen işletmeler maddi olmayan varlıkları, temel yöntem yerine alternatif yönteme göre değerlemeye tabi tutabilirler.

İlk mali tablolara alınma sonrasında, maddi olmayan bir varlık, mali tablolarda yeniden değerlenmiş tutarı (yeniden değerleme tarihindeki makul değeri) üzerinden gösterilir.

Değerleme Yöntemleri
Yeniden değerlenmiş tutar, yeniden değerleme tarihindeki makul değerden, birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değerdir.
Bu standart kapsamındaki yeniden değerlemenin, aktif bir piyasadaki fiyatlar esas alınarak yapılması şarttır.
Yeniden değerleme, bilanço tarihi itibariyle, ilgili varlığın makul değerinin, mali tablolardaki kayıtlı tutarından önemli ölçüde farklı olmasına neden olmayacak şekilde düzenli aralıklarla yapılır.
Bu kısımda geçen yeniden değerleme, vergi mevzuatı çerçevesinde yapılan yeniden değerlemeden farklıdır.
Maddi olmayan bir varlık yeniden değerlenirse aktif bir piyasası olmayanlar hariç, aynı sınıftaki tüm diğer varlıklarda yeniden değerlenir.
Yeniden değerlenen maddi olmayan varlıklar sınıfında olan ancak aktif bir piyasası olmaması nedeniyle yeniden değerlemeye tabi tutulmayan bir maddi olmayan varlık, maliyet değerinden birikmiş itfa payları ve değer düşüklüğü zararlarının indirilmesi suretiyle bulunan değeri üzerinden mali tablolara taşınır.Yeniden değerleme fazlasının kullanılabilir hale gelmesi durumunda, sözkonusu hesap gelir tablosu ile ilişkilendirilmeksizin doğrudan dağıtılmamış karlarla ilişkilendirilir.


Maddi Olmayan Duran Varlıklarda İTFA
Maddi olmayan duran varlığın faydalı ömrünün, ömrü belirli veya belirsiz olup olmamasına göre ve eğer belirli ise, uzunluğuna, ürün sayısına veya benzer birimlere göre belirlenmesi gerektiği açıklanmaktadır.
Buna göre, ilgili varlık belirsiz bir faydalı ömre sahipse itfa edilmemekte ve sadece belirli bir faydalı ömre sahipse itfa edilmektedir.
Standartta, belirli faydalı ömre sahip maddi olmayan duran varlıkların bu ömürleri boyunca sistematik olarak itfa edileceği belirtilmektedir.
Varlığın faydalı ömrü boyunca itfa edilmesinde, çeşitli itfa yöntemleri kullanılabilir. Bu yöntemler (Normal) , (Doğrusal) itfa yöntemi, azalan bakiyeler yöntemi ve üretim birimi yöntemidir.
Maddi olmayan bir varlığın artık değerinin ( artık değer, bir varlığın hizmet süresi sonunda, tahmini elden çıkarma giderlerini düştükten sonra işletmenin bu varlıktan elde etmeyi beklediği net tutardır.), aşağıda belirtilen durumla dışında sıfır olacağı varsayılır;

Varlığın faydalı ömrü sonunda üçüncü bir tarafça satın alınacağına dair bir taahhütün olması,
Varlığın aktif bir piyasası varsa ve artık değer bu piyasa tarafından belirlenebiliyorsa ve bu varlığın ekonomik ömrü sonunda böyle bir piyasanın mevcut olmasının muhtemel olması
Bir varlığın itfa edilebilir tutarı, onun artık değeri düşüldükten sonra belirlenir.
Bakiye değerin sıfır olması, işletmenin sözkonusu maddi olmayan duran varlığı onun ekonomik ömrünün sonundan önce elden çıkarmayı beklediğini gösterir.
İtfa dönemi ve itfa yöntemi asgari her hesap dönemi sonunda yeniden gözden geçirilir.
Eğer varlığın beklenen faydalı ömrü önceki tahminlerden önemli farklılık gösteriyorsa, itfa dönemi, yeni tahminler doğrultusunda değiştirilir. Varlıktan beklenen ekonomik faydanın tüketilme kalıbında önemli bir değişiklik olması durumunda ise, itfa yöntemini buna uygun olarak değiştirilmesi gerekir.

ÖRNEK 1
31.12.2002 tarihinde satın alma maliyeti 15.000, birikmiş itfa payı 9.000 ve makul değeri 6.600 YTL olan varlıkla ilgili yeniden değerleme kayıtlarını yapınız.
Kayıtlı değer = 15.000 – 9.000 = 6.000
Yeniden değerleme oranı = Makul Değer 6.600 / Kayıtlı Değer 6.000 = 1.1
Yeniden değerlenmiş satın alma maliyeti = 15.000 x 1.1. = 16.500
Yeniden değerlenmiş itfa payı = 9.000 x 1.1 = 9.900
260 HAKLAR 1.500
268 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 900
522 M.D.V. YENİDEN DEĞERLEME
ARTIŞLARI 600
……………………….…/……………………………..


V.U.K ve M.S.U.G.T.’a Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfası
Vergi usul kanunu 326. maddede maddi olmayan duran varlıklardan, kuruluş ve örgütlenme giderleri ve peştamallık (şerefiye) açıklanmış ve bunların mukayyet değerleri üzerinden eşit miktarlarda ve 5 yıl içerisinde itfa olunacağı belirtilmiştir.
327. maddede ise özel maliyet bedellerinin kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edileceği açıklanmaktadır.
Ayrıca bu düzenlemelerin yanı sıra bilindiği üzere, 5024 sayılı kanunla yapılan değişiklikle, Vergi Usul Kanunu’nda yapılan düzenleme ile, duran varlıkların amortismanında kullanılacak oranların tespitinde faydalı ömürlerin esas alınacağı açıklanmıştır.

Bu hükme istinaden maliye bakanlığı amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ile amortisman oranlarını bir liste halinde yayınlamıştır.
Bu listeye göre de maddi olmayan duran varlıklar arkasında yer alan;

V.U.K ve M.S.U.G.T’a Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların İtfası
Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri; Faydalı Ömrü 5 yıl, itfa oranı % 20
Özel Maliyetler; Faydalı Ömrü 5 yıl itfa oranı % 20
Araştırma ve Geliştirme Giderleri; Faydalı Ömrü 5 yıl, itfa oranı % 20

Diğer Gayri Maddi İktisadi Kıymetler (İşletmenin mevcut değeri, imtiyaz hakları, (Franchising), patent, formül, dizayn, örnek kalıp, teknik bilgi (Know-how), format, telif hakkı vb.); faydalı ömrü 15 yıl ve itfa oranı % 6.66 olarak belirlenmiştir.
26.12.1992 yılında yayınlanan Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine bakıldığında ise tebliğ kapsamında yayınlanan hesap planında, 26 nolu hesap grubunda: haklar, şerefiye, kuruluş örgütlenme giderleri, Araştırma Geliştirme Giderleri, Özel Maliyetlerin sayıldığı görülmektedir.
Bunların itfası ise 5 yıllık sürede ve eşit taksitlerle olacağı ifade edilmektedir.
Bundan başka, gerek Vergi Usul Kanununda Gerekse M.S.U.G.T.’de itfa yöntemi olarak, eşit tutarlarla itfa ifadesi ile normal itfa yönteminin kabul edildiği anlaşılmaktadır.
Ayrıca varlığın hurda değerine ilişkin bir düzenleme gerek Vergi Usul Kanununda gerekse M.S.U.G.T.’de yer almamaktadır.

Gönderen : Prof.Dr.Başak ATAMAN AKGÜL [