T
T U R K O
Ziyaretçi
Ahmet YAVUZ
Bir kişiye miras kalması veya çekiliş neticesinde ikramiye çıkması halinde elde edilen kazanç üzerinden Veraset ve İntikal Vergisi alınıyor.
Maliye, zaman zaman verasetten ciddi bir gelir elde etmediğini, karşılıksız intikalleri de Gelir Vergisi kapsamına alarak Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu'nu yürürlükten kaldıracağını açıklıyor. Ancak şimdiye kadar bir gelişme yaşanmadı. Kanuna göre TC tabiyetinde bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye'de bulunan malların veraset yoluyla veya herhangi bir şekilde karşılıksız olarak bir kişiye intikali Veraset ve İntikal Vergisi'ne tâbi. Yani Türk vatandaşlarına ait dünyanın her yerindeki mallar ile sahibinin tabiyeti neresi olursa olsun Türkiye sınırları içerisindeki malların ivazsız intikallerinden bu vergi alınıyor. İvazsız intikalden kasıt, hibe yoluyla veya herhangi bir tarzda olan karşılıksız kazançlardır. Buna göre ölenlerden yakınlarına kalan miras ile çeşitli kuruluşlar tarafından tertiplenen çekiliş ve yarışmalarda kazananlara dağıtılan para, menkul ve gayrimenkul mallar ivazsız iktisap olup verginin konusuna girer. Veraset ve İntikal Vergisi'nin mükellefi veraset yoluyla veya ivazsız bir tarzda mal iktisap edenlerdir.
Her büyük şehirde Veraset ve İntikal Vergisi ile ilgilenmesi için bir vergi dairesi ayrılmıştır. Küçük şehirlerde ise vergi dairesi içinde bir birim görevlendirilmiştir. Veraset yoluyla kendilerine miras kalanlar iktisap ettikleri malları vergi dairesine bildirmek zorunda. Beyannamenin verilme zamanı miras bırakanın öldüğü yer ile malların bulundukları yerlere göre farklılık gösterir. Vefat eden bir kişiden miras edinenler Veraset ve İntikal Vergisi beyannamesi vermeli. Beyanname verme süresi ölüm Türkiye'de, mirasçılar da Türkiye'de ise 4 ay; ölüm Türkiye'de mirasçılar yurtdışında ise 6 ay; ölüm yurtdışında mirasçılar Türkiye'de ise 6 ay; ölüm yabancı bir ülkede mirasçılar ölümün olduğu ülkede ise 4 ay, ölüm yabancı ülkede mirasçılar başka bir yabancı ülkede ise 8 aydır. Miras dışında diğer suretle oluşan intikallerde malların hukuken elde edildiği tarihi takip eden bir ay içinde beyanname verilmeli. Gerçek veya tüzel kişilerce düzenlenen yarışma ve çekilişler ile 5602 sayılı kanunda tanımlanan şans oyunlarında, yarışma ve çekiliş ile müsabakaların yapıldığı günü takip eden ayın 20'nci günü akşamına kadar verilmeli. Yalnız bu şekilde elde edilen intikallerde beyannameyi ikramiyeyi kazanan kişi değil, yarışmayı/çekilişi düzenleyen kişi veya kurum verir. Beyanname vermekle sorumlu olanlar kazanılan ikramiyenin fatura değeri üzerinden yüzde 10 oranında vergi hesaplayıp tevkif edecek ve bunu ertesi ayın 20'sine kadar beyan edip ödeyecektir. Beyan edilecek malların değerlerinden beyannamede gösterilmek şartıyla aşağıdaki giderler indirilebilir:
Veraset yoluyla gerçekleşen intikallerde murisin (ölenin) belge ile ispatlanabilen borçları ile vergi borçları;
Diğer şekilde iktisaplarda intikal eden mala ait borçlarla, vergi borçları (Mesela arabaya ait taksitler veya vergi borçları);
TC tabiyetinde olan şahıslara ait mallardan yabancı memleketlerde bulunanlara taalluk eden borçlar ve yabancı memleketlerde bu mallar dolayısıyla alınan Veraset ve İntikal vergileri;
Cenazenin teçhiz ve tedfini için yapılan masraflar.
VERGİDEN İSTİSNA TUTULAN HALLER
Veraset ve İntikal Vergisi'nde bazı mallar vergi kapsamına alınmazken vergi kapsamına alınan mal ve paraların da belirli bir kısmı vergiden istisna tutuluyor. Veraset yoluyla intikal eden ev eşyası ile murise ait şahsi eşyalar ve aile hatırası olarak muhafaza edilen tablo, kılıç, madalya gibi eşyalardan ve örf ve âdete göre verilmesi mutat bulunan hediye, cihaz, yüz görümlüğünden vergi alınmıyor. Ayrıca menkul ve gayrimenkul mallardan füruğ ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinin 107 bin 604 TL'si, füruğ bulunmaması halinde ise eşe isabet eden miras hissesinin 215.336 TL'si vergi matrahı dışında bırakılıyor. Geriye kalan değer üzerinden vergi hesaplanıyor. Miras şeklinde olan intikallerde vergileme yüzde 1 ile başlayıp yüzde 10'a kadar çıkan artan oranlı bir tarife ile yapılıyor. Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun'da tanımlanan şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerin 2.481 TL'si vergiden istisna.
Veraset Vergisi'nden ciddi bir gelir elde edilmesi zor. Öte yandan diğer türlü intikallerden elde edilen gelirler vergi kapsamında tutulmalı. Bunun Gelir Vergisi Kanunu'na ilave edilerek alınması da mümkün. Ayrıca birçok kişi ev, gayrimenkul alarak bunun rantından faydalanıyor. Bu işi ticari olarak yapanlar ticari kazanç üzerinden vergilendiriliyor ama şahsi olarak alıp satanlar tamamen vergi dışı. Elinde biraz nakdi bulunan birisi bir arsa veya ev alıyor. Biraz elden geçirip tamir ettikten sonra yüksek fiyata satıyor. Bu kazançların çoğunu Maliye tespit edemiyor bile. Zaten alınan gayrimenkul 4-5 yıl elde tutulduktan sonra satıldığında kanunen de vergi kapsamı dışına çıkıyor. Dolayısıyla yol, metro, köprü, park, okul, hastane gibi kamu hizmetleri veya zaman geçmesi sonucunda sahibine rant sağlayan gayrimenkullerin vergi kapsamına alınması gerekir. Vergi kapsamı dışında kalmak için geçirilmesi gereken sürenin 5 yıldan daha uzun bir süreye uzatılması gerekir.
Vergi dairesince istenen belgeler
Ölenin ölmeden önce ikamet ettiği mahalle muhtarından alınacak ölüm ve mirasçı bildirimi, bir adet veraset ilamı (sulh hukuk mahkemesinden alınır), vârislere intikal eden gayrimenkullerin tapu fotokopisi, gayrimenkullerin bağlı olduğu belediyelerden emlak beyannamesinin tasdikli sureti, ölenin adına bankalarda bulunan hak ve alacaklarını belirten belge (bankadan alınır), ölene ait otomobil, silah vb. malların ruhsat fotokopileri, hisse senetleri fotokopileri. Ayrıca gayrimenkuller işletmeye dahil olsun veya olmasın Emlak Vergisi'ne esas olan değerle, menkul mallar ise değerleme günündeki normal alım satım değeri ile beyan edilmeli.