Ynt: net anlaşmalarda brüt kıdem ihbar hesaplama
25 Mayıs 2009
Cumhur Sinan Özdemir
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
[email protected]
4857 sayılı İş Kanunu'nun 120 ve geçici 6.maddesi gereği ?Kıdem tazminatı için bir kıdem tazminatı fonu kurulur. Kıdem tazminatı fonuna ilişkin Kanunun yürürlüğe gireceği tarihe kadar işçilerin kıdemleri için 1475 sayılı İş Kanunu?nun 14.maddesi hükümlerine göre kıdem tazminatı hakları saklıdır? hükmünü içeren yasal düzenlemede bir değişiklik olmamıştır. Özellikle kadın işçileri ilgilendiren ?Evlilik Nedeniyle Kıdem Tazminatına? hak kazanımı uygulaması devam ediyor ve kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme de henüz yoktur.
Kıdem Tazminatı:
İşçinin iş sözleşmesinin sona eriş biçimine bağlı olarak ve işçinin çalıştığı süre dikkate alınarak ücret tutarına göre ödenen kıdem tazminatı ?İş Hukukuna has, işçinin işini kaybetme olgusuna dayalı, kıdem esası üzerine kurulu özel bir tazminat türü? şeklinde tanımlanabilir.
Kıdem Tazminatına Hak Kazanımı:
İşyerinde en az 1 yıl çalışmış olan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanması için iş sözleşmesinin aşağıdaki nedenlerle sona ermesi şarttır.
1- İşveren tarafından İş Kanunu?nun 25. maddesinin II numaralı bendinde gösterilen sebepler dışında işçinin işten çıkarılması.
2- İşçinin İş Kanunu?nun,24. maddesi uyarınca işi bırakması.
3- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işçinin işten ayrılması.
4- Yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla işçinin işi bırakması.
5- Kadın işçinin evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile işten ayrılması.
6- İşçinin ölümü.
Kıdem Tazminatının Ödenmesi:
1- İşçinin işe başladığı tarihten itibaren iş sözleşmesinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.
2- Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
3- İşçilerin kıdemleri, hizmet akdinin devam etmiş veya fasılalarla yeniden akdedilmiş olmasına bakılmaksızın aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde çalıştıkları süreler göz önüne alınarak hesaplanır.
4- İşyerlerinin devir veya intikali yahut herhangi bir suretle bir işverenden başka bir işverene geçmesi veya başka bir yere nakli halinde işçinin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki iş sözleşmesi sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır.
5- Aynı kıdem süresi için bir defadan fazla kıdem tazminatı veya ikramiye ödenmez.
6- Kıdem tazminatının hesaplanması son ücret üzerinden yapılır.
7- Parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi ücretin sabit olmadığı hallerde son bir yıllık süre içinde ödenen ücretin o süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama ücret bu tazminatın hesabına esas tutulur.
8- Son bir yıl içinde işçi ücretine zam yapıldığı takdirde, tazminata esas ücret, işçinin işten ayrılma tarihi ile zammın yapıldığı tarih arasında alınan ücretin aynı süre içinde çalışılan günlere bölünmesi suretiyle hesaplanır.
Kıdem Tazminatına Dahil Edilecek ve Edilmeyecek Ödemeler:
Kıdem Tazminatına Dahil Edilen Ödemeler: aile yardımı, ayakkabı bedeli,çıplak ücret, çocuk zammı, devamlı ödenen primler, eğitim yardımı, erzak yardımı,gıda yardımı, giyecek yardımı, havlu ve sabun yardımı (işyerinde kullanılacak ise tazminat hesabında dikkate alınmaz), kalifiye-nitelik zammı, kasa tazminatı, konut yardımı, mali sorumluluk tazminatı, sağlık yardımı, taşıt yardımı, temettü, unvan tazminatı, yakacak yardımı, yemek yardımı, yıpranma tazminatı.
Kıdem Tazminatına Dahil Edilmeyecek Ödemeler: askerlik yardımı, bayram harçlığı, bir defalık verilen ikramiyeler, devamlılık göstermeyen primler, doğal afet yardımı, doğum yardımı, evlenme yardımı, fazla çalışma ücreti, genel tatil ücreti, hafta tatil ücreti, hastalık yardımı,iş arama yardımı, izin harçlığı, jestiyon ödemeleri, ölüm yardımı, seyahat primleri, teşvik ikramiyesi ve primleri, yıllık izin ücreti, yolluklar.
Örnek Kıdem Tazminat Hesabı:
Kıdem tazminatı almayı hak eden bir işçinin 3 yıl 3 ay 3 gün hizmeti bulunmaktadır.İşçi kıdem tazminatını aşağıdaki şekilde hesaplayacaktır.
İşçinin aylık brüt maaşı: 850 TL
Günlük ücreti: 850:30= 28.33 TL
İşçiye yılda iki aylık brüt maaş tutarında ikramiye verilmektedir : 850 x 2 = 1.700 TL
Günlük ikramiye : 1700 :365 = 4.65 TL
Giydirilmiş günlük ücret: 28.33 + 4.65 = 32.98 TL
3 yıl için : 32.98 x 30 gün x 3 yıl = 2.968,20 TL
3 ay için : 32.98 x 30 gün x 3/12 ay = 247,35 TL
3 gün için : 32.98 x 30 gün x 3/365 gün = 8,13 TL
Toplam = 3.223,68 TL
İşçiye yapılacak 3.223,68 TL kıdem tazminatı ödemesinden sadece 0,006 oranında (19.34 TL) damga vergisi kesilecektir. Kıdem tazminat ödemesinden gelir vergisi kesilmez.
Sonuç:
İş Kanununa özgü, işçi yönünden çalışma yaşamının en önemli düzenlemesi olan kıdem tazminatı uygulaması devam ediyor ve kaldırılmasına yönelik bir yasal düzenleme de henüz yoktur.
Kıdem tazminatı işçinin son aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanacaktır.
Her 365 günlük süre hesaplamada bir yıl olarak dikkate alınmaktadır. Artan süreler ise orantı yapılarak kıdem tazminatı hesabına yansıtılacaktır.
