AVUKATLAR, NOTERLER VE GÜMRÜK KOMİSYONCULARININ SİGORTALILIĞI
1-Avukatların Sigortalılığı
İşyerlerinde hizmet akdi ile çalışanlar sigortalı sayılacaklardır.
Kendi nam ve hesabına serbest avukatlık yapanlar, 1136 sayılı Avukatlık Kanununa göre 506 sayılı Kanunun 86’ncı maddesi uyarınca topluluk sigortasına (malullük, yaşlılık, ölüm) zorunlu tabi olacaklardır.
Topluluk sigortasına prim ödemekte olan avukatlar, sonradan hizmet akdine istinaden çalışmaya başlamaları durumunda, 506 sayılı Kanunun ikinci maddesi gereğince sigortalı sayılacaklarından, topluluk sigortası ile ilgileri kesilecektir.
Avukatlık stajını yapanlar ise, kanundan doğan zorunluluğu yerine getirdiklerinden, staj sürelerinde, hizmet akdi oluşmayacağı için sigortalı sayılmayacaklardır.
Yeni bir uygulama olarak;
08.09.1999 günlü Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4447 sayılı Yasanın 8. maddesiyle 506 sayılı Yasanın 63. maddesinin (B) fıkrasının birinci bendinden sonra gelmek üzere, “Bu Yasaya göre yaşlılık aylığı almakta iken serbest avukat veya noter olarak çalışmalarını sürdürenlerin, sosyal yardım zammı dahil almakta oldukları aylıklarından % 15 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilir” bendi eklenmiş ve bu hüküm 01.10.1999 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Yasa gereği 01.10.1999 tarihinden itibaren Kurumumuzdan yaşlılık aylığı almakta olup mesleklerine devam eden avukatların sosyal yardim zammı ile aylıklarının toplamı üzerinden % 15 sosyal güvenlik destek primi kesilecektir.
2- Noterlerin Sigortalılığı
Kendi nam ve hesabına çalışmalarından dolayı vergi mükellefi olan noterler, 1512 sayılı Noterlik Kanununun 201 ve 202’nci maddeleri gereğince, topluluk sigortasına (malullük, yaşlılık, ölüm) girmek zorundadırlar.
Noterler de; Kurumumuzdan yaşlılık aylığı almakta iken, Noter olarak çalışmalarını sürdürmeleri durumunda, 01.10.1999 tarihinden itibaren aldıkları yaşlılık aylığı ve sosyal yardım zammı toplam tutarları üzerinden % 15 sosyal güvenlik destek primi ödeyeceklerdir.
3- Gümrük Komisyoncularının Sigortalılığı
Gümrük komisyoncuları ile işlerini yaptıkları şahıslar arasındaki hukuki ilişki vekalet akdine dayandığından sigortalı sayılmamaları gerekir. Ayrıca, bu kimseler 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu ile 24’üncü maddesi (I)’inci fıkrası, (a) bendine göre zorunlu Bağ-Kur sigortalısı sayılmışlardır.
Ü- ŞİRKET ORTAKLARININ SİGORTALILIĞI
o 1- Adi Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
o 2- Kollektif Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
o 3- Anonim Şirketlerde, Şirketi Temsil ve İdare Edenler ile Kurucu Ortakların Sigortalılığı
o 4- Kooperatif Yönetim Kurulu Üyelerinin Sigortalılığı
o 5- Komandit Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
o 6- Limited Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
o 7- Şirket Denetçilerinin (Murakıplarının) Sigortalılığı
1- Adi Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
Bu ortaklıkta her ortağın ayrı bir vergi mükellefiyeti-vergi sicil numarası bulunmakta ve her ortak kendi adına gelir vergisi beyannamesi düzenlenmektedir.
Borçlar Kanununda belirtilen düzenlemelerine göre, tüzel kişiliği bulunmayan adi şirketlerde (ortaklıklarda), ortaklığın idaresi, bir veya birkaç ortağa ya da üçüncü bir şahsa bırakılmamış ise tüm ortaklara aittir.
Ortaklığın idaresi, bir veya birkaç ortağa bırakılmış ve karşılığında ücret ödense bile idareci konumunda bulunan ortak ile ortaklık (adi şirket) arasındaki akid vekalet akdi olduğundan, ortaklar sigortalı olamazlar.
2- Kolektif Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
Her ortağın ayrı bir vergi mükellefiyet sicil numarası bulunur ve her ortak yıl içi kazançları üzerinden, kendi adına gelir vergisi beyannamesi düzenler.
Türk Ticaret Kanunun ilgili maddelerinden de görüleceği üzere her ortak işveren konumundadır. Bu nedenle de, kolektif şirket ortakları, şirket işlerinde üçüncü bir şahsın çalıştırılmasını gerektirecek işleri yapmaları ve karşılığında ücret almaları durumunda dahi sigortalı sayılmayacaklardır.
Kolektif şirket ortaklarının 1479 sayılı Bağ-Kur Kanunu gereğince 01.10.1972 tarihinden itibaren Bağ-Kur sigortalısı sayılmışlardır.
3- Anonim Şirketlerde, Şirketi Temsil ve İdare Edenler ile Kurucu Ortakların Sigortalılığı
a) Şirketi Temsil ve İdare Edenlerin Sigortalılığı:
Türk Ticaret Kanuna göre, anonim şirketin idaresi ve temsili idare meclisine (yönetim kuruluna) aittir. Yönetim Kurulu üyeleri, kanundan doğan bu görevlerini yerine getirmeleri sebebiyle, şirketin tüzel kişiliği ile aralarında vekalet akdine dayanan bir ilişki bulunduğundan sigortalı sayılmazlar. Yönetim kurulu başkanı da ayni konumdadır. Bu görevler nedeniyle hakki huzur veya sair şekilde ücret alinmiş olması vekalet akdi ilişkisini kaldırmaz.
Anonim şirketin yönetim kurulunun kanun ve esas mukavele ile sahip oldukları idare ve temsil görevlerinin tamamı veya bir bölümü üyelerden birine veya birkaçına verildiği takdirde, yönetim kurulunun bu üyelerine murahhas aza (üye) denilmektedir. Şirket genel kurulu veya yönetim kurulu tarafından tayin edilen murahhas azaların durumu da yönetim kurulu üyeleri gibidir.
İşlerin uygulanması safhasına ait görevleri yapan genel müdür ve müdürler (muhasebe müdürü, ticaret müdürü, işletme müdürü gibi) şirket ortakları dışından alınabileceği gibi şirket ortaklarından ve yönetim kurulu veya murahhas azalardan seçilebilirler.
Şirket yönetim kurulu üyeleri ve murahhas azalar esas görevlerine ilaveten belirtilen görevleri de yapabilirler. Bu durumda, kanundan doğmayan bu görevleri ücret karşılığı yapmaları durumunda, şirket tüzel kişiliği ile aralarında hizmet akdi bağı bulunacağından sigortalı sayılmaları gerekmektedir.
Kanunen şirketi idare ve temsil yetkisi bulunmayan ortaklar, şirkette çalışmaları durumunda, şirket ile aralarında hizmet akdi ilişkisi bulunacağından sigortalı sayılacaklardır.
Anonim şirketlerin yönetim kurullarında görev alanlar 04.05.1979 tarihinden itibaren Bağ-Kur zorunlu sigortalısı sayılmıştır.
b) Kurucu Ortakların Sigortalılığı
Anonim şirketin idare meclisi üyesi olmayan ortaklarının ücretle çalışmaları durumunda, şirket tüzel kişiliği ile aralarındaki ilişkinin hizmet akdine dayandığının kabulü ile sigortalı sayılmaları gerekmektedir.
Ancak;
1479 sayılı Bağ-Kur Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu Kanuna ek ve geçici maddeler eklenmesine dair 04.05.1979 tarih, 16627 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ve yayım tarihinde yürürlüğe giren 2229 sayılı Kanunla değişik 24’üncü maddesi gereğince anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeleri ve kurucu ortakları da Bağ-Kur zorunlu sigortalısı kapsamına alınmışlardır.
Buna göre, 04.05.1979 gününden itibaren Bağ-Kur sigortalısı olması gereken anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi ortakları ile kurucu ortakları, yönetim kurulu üyelikleri ve kurucu ortaklıkları devam ettiği sürece, 04.05.1979 tarihinden sonra hizmet akdi ile çalışmaları durumunda 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılmayacaklardır.
Bahis konusu şahıslardan 04.05.1979 tarihinden önce hizmet akdine istinaden çalışmalarından dolayı 506 sayılı Kanuna göre sigortalı olanlar ile 506 sayılı Kanunun 85’inci maddesine göre isteğe bağlı sigortalılığını devam ettirilenler veya 86’ncı maddesi uyarınca topluluk sigortası (malullük, yaşlılık ve ölüm) primi ödeyenler, belirtilen durumları devam ettiği sürece Bağ-Kur sigortalısı sayılmayacaklar, 506 sayılı Kanuna tabi olma durumlarının son bulması halinde ise son bulma tarihinden itibaren Bağ-Kur Kanununa tabi sigortalı olacaklardır.
4- Kooperatif Yönetim Kurulu Üyelerinin Sigortalılığı
Kooperatif yönetim kurulunda görev alanlar, kanundan doğan bu görevlerini yerine getirmelerinden dolayı, kooperatif ile aralarında vekalet akdine dayanan bir hukuki ilişki bulunduğundan sigortalı sayılmazlar. Bu görevlerinden dolayı hakkı huzur veya sair bir ad altında ücret almaları akdin niteliğini değiştirmez.
Yönetim kurulu üyeleri, bu görevleri yanında üçüncü bir şahsın yapabileceği diğer işlerin yürütülmesini de üstlenebilirler. Üçüncü bir şahsın yapabileceği görevi de yerine getiren yönetim kurulu üyeleri, bu görevlerinden dolayı sigortalı sayılırlar.
Yönetim kurulu başkan ve üyeliklerinde görev almayan ortakların, kooperatifte çalışmaları ise hizmet akdini teşkil edeceğinden sigortalı sayılacaklardır.
5- Komandit Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
Türk Ticaret Kanununa göre;
Komandite ortaklar,şirketi idare ve temsil yetkisine sahiptirler.
Şirket içerisindeki herhangi bir çalışmalarından dolayı ücret alsalar dahi şirket ile aralarındaki ilişki vekalet akdine dayandığından sigortalı sayılmazlar.
Komanditer ortaklar, şirketi idare ve temsil yetkisine sahip değildirler.
Şirket içindeki çalışmaları üçüncü şahıslar gibi olacağından ve şirketle aralarında hizmet akdi ilişkisi doğacağından sigortalı sayılacaklardır.
6- Limited Şirket Ortaklarının Sigortalılığı
Türk Ticaret Kanuna göre aksine bir karar yoksa tüm
ortaklar şirketi müdür sıfatıyla idare ve temsil ederler.
Limited şirket ortakları 01.10.1972 tarihinden itibaren zorunlu Bağ-Kur sigortalısı sayılmıştır.
Şirket sözleşmesi veya ortakların kararı ile müdürlük görevini yürüten ortak, bu görevi kanundan doğan bir zorunluluk sonucu yaptığından, şirketin müdürleri ile şirket arasındaki hukuki ilişki vekalet akdine dayandığından, işveren konumunda bulunan şirket müdürleri, bu sıfatlarından dolayı sigortalı sayılmazlar.
Şirketi idare ve temsil eden müdürler, bu sıfatlarından ayrı olarak üçüncü bir şahsa yaptırılabilecek personel, üretim, muhasebe ve ticaret müdürlükleri gibi görevleri de yapmaları durumunda, bu tür çalışmalarından dolayı şirket tüzel kişiliği ile aralarında hizmet akdi ilişkisinin doğacağı kabul edilerek 506 sayılı Kanun yönünden sigortalı sayılırlar.
Şirketi idare ve temsil yetkisi verilmeyen ortakların çalışmaları üçüncü bir şahsın çalışması ile eşdeğer kabul edilerek bu kişiler sigortalı sayılırlar.
7- Şirket Denetçilerinin (Murakıplarının) Sigortalılığı
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca alınan, 12.11.1975 tarihli, 701383 sayılı Genel Yazı ile yayımlanan 25.06.1975 tarihli, E-1974/10-132 ve K.852 sayılı kararda, murakıp ile anonim şirket arasındaki ilişkinin vekalet akdi niteliğinde olduğu, murakıbın işini işverenin sürekli denetim ve gözetimi altında yapmadığı, bu nedenle de işçi olarak kabul edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı uyarınca, anonim şirketler, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler, limited şirketler ve kooperatiflerin denetçileri (murakıpları) ile aralarındaki ilişkinin vekalet akdine dayandığı kabul edilmek suretiyle sigortalı sayılmazlar.
NOT: BU YAZI
www.ssk.gov.tr SİTESİNDEN ALINTI YAPILMIŞTIR.
