YABANCI ÇALIŞANLARIN SOSYAL GÜVENLİĞİ
1- Sosyal Sigorta Hükümleri Açısından:
5510 sayılı Kanun?un ?Sigortalı sayılanlar? başlıklı 4?üncü maddesinin birinci fırkasının (a) bendine göre; hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılır. Aynı maddenin ikinci fıkrasının (c) bendi hükmü ise aşağıdaki gibidir:
?c) Birinci fıkranın (a) bendi gereği sigortalı sayılanlara ilişkin hükümler, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülke uyruğunda olanlar hariç olmak üzere, yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar hakkında da uygulanır.?
5510 sayılı Kanun?un ?Sigortalı sayılmayanlar? başlıklı 6?ıncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi ise aşağıdaki gibidir:
?e) Bu kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar, bu Kanunun 4?üncü ve 5?inci maddelerine göre sigortalı sayılmazlar.?
Bu hükümlere göre;
1- Mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış bir ülke uyruğunda olan,
2- Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye?ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen,
Yabancılar, Türkiye?de 5510 sayılı Kanun açısından sigortalı sayılmayacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti ile sosyal güvenlik anlaşması imzalayan ülkeler aşağıdaki gibidir.
Almanya Arnavutluk Avusturya
Azerbaycan Belçika Bosna Hersek
Çek Cumhuriyeti Danimarka Gürcistan
Fransa Hollanda İngiltere
İsveç İsviçre K.K.T.C.
Kanada Kebek Libya
Lüksemburg Makedonya Norveç
Romanya
Yukarıda yer verilen ülkeler haricinde bir ülkeden Türkiye?ye gelen ve bir işverene bağlı olarak hizmet akdi ile çalışan yabancılar, 5510 sayılı Kanun?un 4?üncü maddesinin ikinci fırkasının (c) bendi gereği, aynı Kanun?un 4?üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi olacak, bir diğer söyleyişle Türkiye?de sigortalı kabul edileceklerdir. Ancak, bu kişilerden; yabancı ülkede kurulu bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye?ye bir iş için gönderilenler ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyenler, 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Bu durumda, mütekabiliyet esasına dayalı olarak uluslar arası sosyal güvenlik anlaşması yapılmamış bir ülke uyruğunda olup, Türkiye?de kurulu bir şirkette hizmet akdine dayalı (Türkiye?deki şirketin bordrosuna ve yönetim kademesine dâhil olarak) çalışan (bir diğer ifadeyle, geçici bir görev için yurt dışındaki şirket adına Türkiye?ye gönderilmemiş olan) bir yabancı, 5510 sayılı Kanun?un ?sosyal sigorta hükümleri? başlıklı ikinci kısmındaki hükümlere tabi olacaktır.
Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurt dışında bulunmaları
MADDE 10- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde sayılan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri, (c) bendinde sayılan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usûle uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri veya (b) bendinde sayılanların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam eder
2- Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Açısından:
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, temelde üç ayrı kısma ayrılmaktadır. Bunlar; ?Sosyal Sigorta Hükümleri?, ?Genel Sağlık Sigortası Hükümleri? ve ?Primlere İlişkin Hükümler?dir. Yukarıdaki (3.1) numaralı bölümde konu, yabancıların ?sosyal sigorta hükümleri? karşısındaki durumları açısından incelenmiştir.
Yabancıların ?genel sağlık sigortası hükümleri? açısından ise, 5510 sayılı Kanun?un ?Genel sağlık sigortalısı sayılanlar? 60?ıncı maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi hükmüne bakılmalıdır. Söz konusu hüküm; ?d) Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler, genel sağlık sigortalısı sayılır.? şeklindedir.
Bu durumda, Türkiye?de oturma iznine sahip olan ve yabancı bir ülkede de sigortalı olmayan kişiler, Türkiye?de 5510 sayılı Kanun kapsamında ?genel sağlık sigortası hükümleri? kapsamında kabul edilecektir.
Bunlara sağlık hak sahipliği oluşturulabilmesi için Türkiye de bir yıldan fazla ikamet şartı bulunmaktadır. Bir yıldan sonra GSS pirimi kesilmektedir. Ayrıca Vatandaşlık numarası alınması gerekmektedir.
3- İş Kanunu Açısından:
Türkiye?de istihdam edilen yabancı uyruklu kişilerin de çalışma saati, fazla mesai, ücretli ve ücretsiz izinler, kıdem tazminatı ve ihbar önelleri, toplu sözleşme hakkı, hizmet sözleşmesinin akdi ve feshi gibi 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca düzenlenen bütün konularda Türk vatandaşları ile aynı haklara sahiptirler.
4- İşsizlik Sigortası Açısından:
4447 sayılı Kanunun 46. maddesine göre, Türkiye Cumhuriyeti ile mütekabiliyet esasına dayalı olarak sosyal güvenlik anlaşması imzalamış ülkelerin vatandaşları, bu anlaşmalara göre Türkiye?de çalışmaları durumunda işsizlik sigortasına tabiidirler.
Ülkemiz sosyal güvenlik alanında 22 sözleşme imzalamıştır. Bu ülkeler: 1- Almanya 2- Arnavutluk 3- Avusturya 4- Azerbaycan 5- Belçika 6- Bosna Hersek 7- Çek Cumhuriyeti 8- Danimarka 9- Gürcistan 10- Fransa 11- Hollanda 12- İngiltere 13- İsveç 14- İsviçre 15- K.K.T.C. 16- Kanada 17- Kebek 18- Libya 19- Makedonya 20- Norveç 21- Lüksemburg 22- Romanya
5510 SAYILI KANUNUN 4 ÜNCÜ MADDESİNİN BİRİNCİ FIKRASININ (A) BENDİ KAPSAMINDA HİZMET AKDİNE İSTİNADEN ÇALIŞAN SİGORTALILAR YÖNÜNDEN BELGE TÜRLERİ
1 NOLU BELGE: HİZMET AKDİ İLE TÜM SİGORTA KOLLARINA TABİ ÇALIŞANLAR(YABANCI UYRUKLU SİGORTALILAR DAHİL)
Seçilebilecek Kanun Türü 5084-5350-5615-5746-4447-4857-5510
Sigorta Kolları Sigortalı Hissesi(%) İşveren Hissesi(%) Toplam Hisse(%)
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Primi - 1 ila 6,5 1 ila 6,5
Malullük Yaşlılık ve Ölüm Sigortası Primi 9 11 20
Genel Sağlık Sigortası Primi 5 7,5 12,5
İşsizlik Sigortası Primi 1 2 3
Toplam 15 21,5 ila 27 36,5 ila 42
5510 sayılı Kanuna göre yabancı işveren bağımsız çalışan ve şirket ortaklarının sigortalılığı
Kanunla ve kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu Sosyal Güvenlik Kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene bağlı olmaksızın kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar Bağ-Kur sigortalısı sayılmışlardır.
5510 sayılı kanunun dördüncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince sigortalı sayılmışlardır.
Kimler 4/b Sayılır.
1. Kanunla ve Kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulu sosyal güvenlik kuruluşları kapsamı dışında kalan ve herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;,
2. Esnaf ve sanatkarlar ile diğer bağımsız çalışanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile gelir vergisinden muaf olanlardan esnaf ve sanatkar sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlar
3. Kollektif şirketlerin ortakları
4. Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları
5. Limited şirket ortakları
6. Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları
7. Donatma iştirakleri ortakları
8. Anonim şirketlerin kurucu ortakları ve yönetim kurulu üyesi olan ortakları
9. 9. TC vatandaşı olmayan yabancı uyruklular da ülkemizdeki ticari faaliyetleri nedeniyle 04.10.2000 tarihinden itibaren
10. Kanunun 24. maddesinin "Sigortalı Sayılanlar" başlıklı bölümünde belirtilen çalışmaları devam ederken belediye başkanlığına seçilenlerin, bu faaliyetlerini belediye başkanlığına seçildiği tarihten sonra da sürdürmeleri halinde, bu çalışmalarını sona erdirmedikleri müddetçe T.C. Emekli Sandığınca irtibatlandırılmadıklarından
4/b sigortalısı sayılırlar.
5510.sayılı Kanunun 6.maddesinde Bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları hükümlerinin uygulanmasında; e bendi "Yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluş tarafından ve o kuruluş adına ve hesabına Türkiye'ye bir iş için gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tâbi olduğunu belgeleyen kişiler ile Türkiye'de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar ????? 4 üncü ve 5 inci maddelere göre sigortalı sayılmaz."
denilmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre Türkiye?de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan, yurt dışında ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuatına tâbi olanlar sigortalı sayılmayacaktır.
1- Türkiye de bağımsız çalışması bulunan, ancak bu çalışmasından önce vatandaşı bulunduğu ülkede sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödeyen ve prim ödemeye devam eden, bu kuruluşlardan emekli olanlar, çalışma izin belgesi ile birlikte vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumlarına prim ödediklerini ve ödemelerinin devam ettiğini veya emekli aylığı aldıklarını gösterir (yeminli tercüme bürolarınca veya mahalli konsolosluklar aracılığıyla tercüme edilmiş) hizmet cetvelini veya aylık aldığını gösterir belgeyi il müdürlüklerimize ibraz etmeleri halinde, 5510 sayılı kanunun 4/b maddesi kapsamında (Bağ kur) zorunlu sigortalı olamayacaklardır.
2- Vatandaşı olduğu ülkede sosyal güvenlik kurumuna tabi bir çalışması bulunmayan bu kuruluşlardan emekli olmayan veya ülkesinde sosyal güvenlik kuruluşu bulunmayanlardan Türkiye?de bağımsız çalışması bulunanlar 5510 sayılı kanunun 4/b maddesi kapsamında (Bağ kur) zorunlu sigortalı olacaklardır.
3-Türkiye?de bağımsız çalışması bulunan, durumlarını belgelemeyenler için ayrıca bir araştırma yapılmaksızın kayıt ve tescil yapılacaktır.
Ülkemiz sosyal güvenlik alanında 22 ülke ile sözleşme imzalamıştır
Almanya Arnavutluk Avusturya
Azerbaycan Belçika Bosna Hersek
Çek Cumhuriyeti Danimarka Gürcistan
Fransa Hollanda İngiltere
İsveç İsviçre K.K.T.C.
Kanada Kebek Libya
Lüksemburg Makedonya Norveç
Romanya
