Yurt dışına yerleşen gerçek kişinin, yurdu terk ettiği yıldaki tam/dar mükellefiyet durumu

[mehmet324]

Halihazırda Türkiye'de tam mükellef konumunda olan gerçek kişi, başka bir ülkeye yerleşmek amacıyla yurdu terk ettiği yılda nasıl vergilendirilir? Soruyu iki örnekle detaylandıracak olursak:

Örnek 1:

Türkiye'de tam mükellef konumunda olan gerçek kişi, 2025 yılının Nisan ayında, başka bir ülkeye yerleşmek üzere yurdu terk etmiştir ve de ikametgâhını yeni yerleştiği ülkeye taşımıştır. Bu gerçek kişi, 2025 Ocak - Nisan aylarında yurt dışı kaynaklı gelir elde etmiştir. Kanuna göre, bu gerçek kişinin ikametgâhı yurt dışında olduğu ve de 2025 yılında 6 aydan az süre Türkiye'de ikamet ettiği için, 2025 yılı için dar mükellef olarak vergilendirilmesi gerekir. Bu da, kişi Türkiye'de ikamet ederken (2025 Ocak - Nisan) elde ettiği yurt dışı kaynaklı gelirlerin Türkiye'de vergilendirilmeyeceği sonucunu doğurur. Bu sonuç doğru mudur?

Örnek 2:

Türkiye'de tam mükellef konumunda olan gerçek kişi, 2025 yılının Ağustos ayında, başka bir ülkeye yerleşmek üzere yurdu terk etmiştir ve de ikametgâhını yeni yerleştiği ülkeye taşımıştır. Bu gerçek kişi, 2025 Ocak - Ağustos aylarında yurt dışı kaynaklı gelir elde etmiştir. Buradaki tam/dar mükellefiyet konusunda şüphelerim var. Kişi, ikametgâhını yurt dışına taşımıştır ancak 2025 yılında Türkiye'de 6 aydan uzun süre ikamet etmiştir. Bu durumda kişi, 2025 yılı için Türkiye'de tam mükellef mi, dar mükellef mi konumunda vergilendirilir?

Her halükârda, bir takvim yılı içinde hem tam mükellef, hem de dar mükellef olma durumu var mıdır? Mesela Örnek 1'de, kişinin Türkiye'de ikamet ederken (2025 Ocak - Nisan) tam mükellef, Türkiye'yi terk ettikten sonraki dönemde (2025 Mayıs - Aralık) dar mükellef olarak vergilendirilmesi gibi bir durum söz konusu mudur? Söz konusu ise bu durumda vergi beyanı nasıl yapılır?

 

[ferhat]

Sayin mehmet

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun "Mükellefler" başlıklı 3 üncü maddesinde; "Aşağıda yazılı gerçek kişiler Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilirler:

1.Türkiye 'de yerleşmiş olanlar;

2.Resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları (Bu gibilerden, bulundukları memleketlerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla Gelir Vergisi'ne veya benzeri bir vergiye tabi tutulmuş bulunanlar, mezkur kazanç ve iratları üzerinden ayrıca vergilendirilmezler.)" hükmüne yer verilmiştir.

Aynı Kanunun 4 üncü maddesinde, ikametgâhı Türkiye'de bulunanlar ile bir takvim yılı içinde Türkiye'de devamlı olarak altı aydan fazla oturanların Türkiye'de yerleşmiş sayılacağı, 6 ncı maddesinde, Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişilerin sadece Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirileceği, 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (4) numaralı bendinde, dar mükellefiyete tabi kimseler için serbest meslek kazançlarının Türkiye'de elde edilmesinın,serbest meslek faaliyetlerinin Türkiye'de icra edilmesi veya Türkiye'de değerlendirilmesi halinde mümkün olduğu, anılan maddenin son fıkrasında ise, değerlendirmeden maksadın, ödemenin Türkiye'de yapılması veya ödeme yabancı memlekette yapılmışsa, Türkiye'de ödeyenin veya nam ve hesabına ödeme yapılanın hesaplarına intikal ettirilmesi veya karından ayrılması olduğu belirtilmiştir.

Öte yandan, hükümleri 01/01/1989 tarihinden itibaren uygulanmakta olan Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması"nın "İkamet" başlıklı 4 üncü maddesinin ilk iki fıkrasında, (ki bu anlasma hemen,hemen butun ulkelerle var)

"1. Bu Anlaşmanın amaçları bakımından, "bir Akit Devletin mukimi" terimi, o Devletin mevzuatı gereğince ikametgah, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kriter nedeniyle vergi mükellefiyeti altına giren kişi anlamına gelir.

2. Bu Maddenin 1 inci fıkra hükümleri dolayısıyla bir gerçek kişi her iki Akit Devlette de mukim olduğunda, bu kişinin statüsü aşağıdaki kurallara göre belirlenecektir:

a) Bu kişi, daimi olarak kalabileceği bir meskenin bulunduğu Akit Devletin mukimi kabul edilecektir. Eğer bu kişinin her iki Akit Devlette de daimi olarak kalabileceği bir meskeni varsa, bu kişi kişisel ve ekonomik ilişkilerinin daha yakın olduğu Akit Devletin mukimi kabul edilecektir (hayati menfaatlerin merkezi);

b) Eğer kişinin hayati menfaatlerinin merkezinin yer aldığı Akit Devlet saptanamazsa veya kişinin her iki Akit Devlette de daimi olarak kalabileceği bir meskeni yoksa, bu kişi kalmayı adet edindiği evin bulunduğu Akit Devletin mukimi kabul edilecektir;

c) Eğer kişinin her iki Akit Devlette de kalmayı adet edindiği bir ev varsa veya her iki Devlette de böyle bir ev sözkonusu değilse, bu kişi vatandaşı bulunduğu Akit Devletin mukimi kabul edilecektir;

d) Eğer kişi her iki Akit Devletin de vatandaşıysa veya aksine her iki Akit Devletin de vatandaşı değilse, Akit Devletlerin yetkili makamları sorunu anlaşmayla çözeceklerdir."

düzenlemesi, "Serbest Meslek Faaliyetleri" başlıklı 14 üncü maddesinde ise,

"1. Bir Akit Devlet mukiminin serbest meslek faaliyetleri veya bağımsız nitelikteki diğer faaliyetler dolayısıyla elde ettiği gelir, yalnız bu Devlette vergilendirilebilecektir. Bununla beraber, eğer bu faaliyetler diğer Devlette icra edilirse ve eğer:

a) Kişi bu diğer Devlette bu faaliyetleri icra etmek için sürekli kullanabileceği bir sabit yere sahip ise veya

b) Kişi bu diğer Devlette, sözkonusu faaliyetleri icra etmek amacıyla, 12 aylık herhangi bir kesintisiz dönemde, bir veya birkaç seferde 183 gün veya daha fazla kalırsa,

sözkonusu gelir, aynı zamanda diğer Akit Devlette de vergilendirilebilir.

Böyle bir durumda olayına göre, ya yalnızca söz konusu sabit yere atfedilebilen gelir, ya da yalnızca bu diğer Devlette bulunulan süre içinde elde edilen gelir, bu diğer Devlette vergilendirilebilir.

SONUC:

Anlaşmanın 4 üncü madde hükümlerine göre, bir gerçek kişinin mukimliğinin belirlenmesinde öncelikle her ülkenin kendi iç mevzuat hükümleri dikkate alınmakta olup, bir kişi iç mevzuatımız gereğince 1 inci fıkrada belirtilen kriterler nedeniyle mukim kabul ediliyor ise bu kişi Anlaşma yönünden de Türkiye mukimi olarak kabul edilmektedir. Kişinin her iki ülkede de mukim kabul edilmesi durumunda ise, 4 üncü maddenin 2 nci fıkrasında belirtilen kriterlere göre mukimliği tespit edilmektedir.

 

[mehmet324]

Ferhat Hocam çok teşekkür ederim,

Öyleyse bu durumda şu şekilde anladım:

Türkiye için, yılın bir kısmında tam mükellef, diğer kısmında dar mükellef olma gibi bir durum söz konusu değil. Türkiye, bir takvim yılı için seni ya tam mükellef, ya da dar mükellef olarak vergilendiriyor.

Örnek 1'deki kişi Türkiye'de 2025 yılında dar mükellef olarak vergilendirilecektir (183 gün kuralından dolayı). Burada bir şüphe yoktur. Bu durumda, kişinin Ocak - Nisan aylarında (bu aylarda kişi halen Türkiye'de ikamet ediyor) yurt dışı kaynaklı gelirlerinden dolayı Türkiye'ye bir vergi yükümlülüğü olmayacaktır.

Örnek 2'de sonuca hâlâ ulaşamadım açıkçası. Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşmaları'ndaki şu kısım:

"bir Akit Devletin mukimi" terimi, o Devletin mevzuatı gereğince ikametgâh, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kriter nedeniyle vergi mükellefiyeti altına giren kişi anlamına gelir

göz önüne alınırsa, mukimiyetin Türkiye değil, yeni ülke olduğu sonucuna varılması lazım diye düşünüyorum (ikametgâh, ev ve iş merkezi kriterlerinden dolayı). En azından 2025 yıl sonunda yeni ülke olacak, Türkiye olmayacak. Ancak Örnek 2 için, Ağustos ayından önce bu kriterleri sağlayan ülke Türkiye'ydi. Yine de, kişi yılın tamamı için Türkiye'de dar mükellef sayılacak.

Veya şu kısım:

Eğer bu kişinin her iki Akit Devlette de daimi olarak kalabileceği bir meskeni varsa, bu kişi kişisel ve ekonomik ilişkilerinin daha yakın olduğu Akit Devletin mukimi kabul edilecektir (hayati menfaatlerin merkezi)

Yine 2025 yılının sonunda bu tanımlamayı yeni ülke sağlayacak (Ağustos ayından önce bu kriterleri sağlayan ülke Türkiye'ydi). Yine de, yıl sonunda hangi ülkenin sağladığına bakılıyorsa kişi, 2025 yılının tamamı için Türkiye değil, diğer ülke mukimi sayılıyor sanırım. Bu durumda da kişi, 2025 yılının tamamında Türkiye'de dar mükellef sayılacak.

Çok teşekkür ederim değerli katkılarınız için.

 

[ferhat]

sagolun.iyi calismalar