5510 SAYILI YASADA ÖZÜRLÜ STATÜSÜNDE ÇALIŞANLARIN EMEKLİLİĞİ
01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5754 sayılı Yasa ile değişik 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası?ndan önce özürlü statüsünde çalışanlardan SSK ya tabi çalışanların tamamının, T.C. Emekli Sandığı iştirakçilerin ise bir kısmının erken emeklilik hakkı bulunmakta iken Bağ-Kur?a tabi sigortalıların böyle bir hakkı bulunmamaktaydı. 5510 sayılı yasa böyle bir ayrım ortadan kaldırılmış olup tüm sigortalılar 4/a (SSK?lı),4/b (Bağ-Kur?lu) ve 4/c?liler (Emekli Sandığı İştirakçileri) erken emeklilik hakkından yararlanacaklardır.
Bu çalışmada 5510 sayılı Yasa?da özürlü çalışanların emekliliği konusu sadece 4/a?lı sigortalılar açısından irdelenecektir.
II- 5510 SAYILI YASADAN ÖNCE SSK?YA TABİ (4/a?lı) ÖZÜRLÜ SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ
Mülga kanun 506 sayılı Yasa?nın 29.07.2003 tarih 4958 sayılı 60. maddesinde C fıkrasında ?a) Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce bu Kanun?un 53. maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
b) Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan; ilgili mevzuatı uyarınca, I. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, II. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az on sekiz yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, III. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az yirmi yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurum?ca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.? denilmektedir.
Kanun metninden de anlaşılacağı üzere sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihten önce malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan sigortalılar malûllük sigortası yardımlarından yararlanamamaktadır. Burada malûl sayılmayı gerektirecek dereceden ne kastedildiği sorulabilir. Bu sorunun cevabı 506 sayılı yasa açısından çalışma gücünün en az 2/3 ünün yitirilmiş olmasıdır.
Mezkur kanunun (b) bendine izah getirmek açısından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu?na bakmak gerekmektedir. Zira kanun metninde sakatlık derecelerine göre ayrım yapılmakta fakat sakatlık dereceleri nasıl belirlendiği hususu ?ilgili mevzuat uyarınca? denilmek suretiyle Gelir Vergisi Kanununa atıfta bulunulmaktadır. Bu bağlamda 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu?nu 4842 sayılı Kanunla değişik 31. maddesinde kimlerin hangi derece sakat sayılacağı açıklanmaktadır: ?Çalışma gücünün asgari % 80?ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60?ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40?ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır ve aşağıda sakatlık dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.? denilmektedir.
Çalışmanın bu kısmına kadar mülga kanun 506 sayılı Yasa?nın 4958 sayılı yasaya göre özürlü sigortalılar ile sakatlık vergi indirim belgesi olan sigortalıların yaşlılık aylığından yararlanma koşullarını izaha çalıştık. Söz konusu koşullardan ilgili sigortalıların hemen etkilenmelerini önlemek amacıyla mezkur kanunun geçici 87. maddesi ile kanunun yürürlüğe girdiği tarihe yani 06.08.2003 tarihine göre sigortalılık süresi baz alınarak bir kademe getirilmiştir. Şöyle ki; geçici 87 maddede ?506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun 4958 sayılı Kanun ile değişik 60. maddesinin (C) bendinin (b) alt bendinde yapılan değişikliğin uygulanmasında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte;
a) 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi bulunanlar hakkında sakatlık derecesi ne olursa olsun bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır.
b) 9 yıldan fazla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. Derece sakatlığı olanlar 15 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3680 gün,
9 yıldan fazla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. Derece sakatlığı olanlar 16 yıl sigortalılık süresi ve 3760 gün,
c) 6 yıldan fazla 9 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 16 yıl 4 ay sigortalılık süresi ve 3760 gün,
6 yıldan fazla 9 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3920 gün,
d) 3 yıldan fazla 6 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3840 gün,
3 yıldan fazla 6 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 18 yıl sigortalılık süresi ve 4080 gün,
e) 3 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3920 gün,
3 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 19 yıl sigortalılık süresi ve 4240 gün,
Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.? denilmektedir.
Kanun maddesinin 06.08.2003 tarihi itibariyle sigortalılık süresi 12 yıldan az olanlarla ilgili kısmını daha kolay anlaşılır kılmak için tablo şeklinde ifade edecek olursak:
İşe Başlama Tarihi
I. Derece
Engelli
II. Derece
Engelli
III. Derece
Engelli
05.08.1991 ve daha önce
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 8 ay-3680 gün
16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997
15 yıl, 3600 gün
16 yıl, 4 ay-3760 gün
17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000
15 yıl, 3600 gün
17 yıl, 3840 gün
18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003
15 yıl, 3600 gün
17 yıl, 8 ay-3920
19 yıl, 4240 gün
05.08.2003?ten sonra
15 yıl, 3600 gün
18 yıl-4000 gün
20 yıl-4400 gün
III- 5510 SAYILI YASADA 4/a ( SSK?LI ) ÖZÜRLÜ SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ
01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunda önceki mevzuata göre SSK?ya tabi olan işçiler şeklinde anılan bir hizmet akdiyle bir işverenin emrinde çalışan işçiler 4. maddenin a fıkrasında ifade olunmakta ve bu duruma atfen alışılan tabirle 4/a?lı sigortalılar şeklinde anılmıştır.
Adı geçen Kanun?un 5754 sayılı kanun ile değişik 28. maddesi ?Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Haklar ve Yararlanma Şartları? başlığını taşımakta olup madenin 4. fıkrasında özürlü sigortalıların emekliliği düzenlenmiştir: ?Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25. maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Kurum?ca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bunlar 94. madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tâbi tutulabilirler.? denilmektedir.
Kanun maddesinin önceki mevzuat hükümleriyle kıyasından anlaşılacağı üzere sigortalılar lehine bir değişim görülmektedir. Şöyle ki; mülga kanun 506 sayılı Kanun?a göre malûl sayılmak için iş gücünün 2/3 ünün yitirilmiş olması gerekirken 5510 sayılı kanunda bu oran %60?a düşürülmüş öte yandan 4/a?lı özürlü sigortalıların emekliliği için gereken çalışma süreleri açısından şartlar kolaylaştırılmıştır. Ayrıca bu düzenlemeyle sakatlık vergi indirim belgesinin varlığı şartı da ortadan kalkmıştır.
Bu düzenlemenin yürürlüğe girmesi geçici 6. maddeyle, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten (01.10.2008) sonra işe girecek olanlar için kademe getirilmiştir. Bu bağlamda kanunun geçici 6. maddesinde ?c- 28. maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen 3960 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 3700 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 3700 güne 100 gün eklenmek suretiyle 3960 günü geçmemek üzere,
d- 28. maddenin beşinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen 4320 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 3700 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 3700 güne 100 gün eklenmek suretiyle 4320 günü geçmemek üzere,
e- 28. maddenin beşinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen 4680 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 4100 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 4100 güne 100 gün eklenmek suretiyle 4680 günü geçmemek üzere,uygulanır.? denilmektedir.
Özürlü sigortalıların emekliliği ile ilgili olarak son düzenlemenin ( 5510/28. ve geçici 6 md.) önceki mevzuata göre bir diğer farkı da kanunun uygulanmasında sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısının dikkate alınacak olup yaşın dikkate alınmayacak olmasıdır.
5510 sayılı Kanun?un geçici 10. maddesi ?506 Sayılı Kanun?un Malûllük ve Sakatlık Hükümlerine ilişkin Geçiş Hükümleri? başlığını taşımaktadır. Söz konusu maddeye göre 4/a?lı sigortalı olup 01.10.2008 tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlardan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun mülga 53. maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan yani çalışma gücünün en az 2/3?ünü kaybetmiş olan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanabileceklerdir.
01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olup bu Kanun?un yürürlük tarihinden önce veya sonra sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan özürlü sigortalıların emekliliği hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun mülga 60. maddesinin (C) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87. maddesine göre işlem yapılmaya devam edilecektir. Diğer bir ifadeyle yazımızın 3. sayfasında yer alan tabloya göre işlem yapılmaya devam edilecektir.
IV- SONUÇ
Önceki mevzuata göre özürlü statüde çalışanların tabi oldukları kanuna göre erken emeklilik hakları var ya da yok idi. Kanun koyucu 5510 sayılı kanun ile özürlü statüsünde çalışanların erken emekliliği hususunda var olan bu ayrımcılığı ortadan kaldırmış olup gerek bu yönüyle ve gerek erken emeklilik şartlarını kolaylaştırmakla (4/a?lı sigortalılar açısından gerekli olan sigortalılık süresinin düşürülmesi gibi.) yerinde bir düzenleme yapmıştır.
Yazar:CengizBÜYÜKBİRER
01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5754 sayılı Yasa ile değişik 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası?ndan önce özürlü statüsünde çalışanlardan SSK ya tabi çalışanların tamamının, T.C. Emekli Sandığı iştirakçilerin ise bir kısmının erken emeklilik hakkı bulunmakta iken Bağ-Kur?a tabi sigortalıların böyle bir hakkı bulunmamaktaydı. 5510 sayılı yasa böyle bir ayrım ortadan kaldırılmış olup tüm sigortalılar 4/a (SSK?lı),4/b (Bağ-Kur?lu) ve 4/c?liler (Emekli Sandığı İştirakçileri) erken emeklilik hakkından yararlanacaklardır.
Bu çalışmada 5510 sayılı Yasa?da özürlü çalışanların emekliliği konusu sadece 4/a?lı sigortalılar açısından irdelenecektir.
II- 5510 SAYILI YASADAN ÖNCE SSK?YA TABİ (4/a?lı) ÖZÜRLÜ SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ
Mülga kanun 506 sayılı Yasa?nın 29.07.2003 tarih 4958 sayılı 60. maddesinde C fıkrasında ?a) Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce bu Kanun?un 53. maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az 15 yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
b) Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılardan; ilgili mevzuatı uyarınca, I. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, II. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az on sekiz yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4000 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak, III. derece sakatlığı olanlar yaşları ne olursa olsun en az yirmi yıldan beri sigortalı olmak ve en az 4400 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar. Sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanması dolayısıyla yaşlılık aylığına hak kazanarak yaşlılık aylığı alanlar Kurum?ca kontrol muayenesine tabi tutulabilir.? denilmektedir.
Kanun metninden de anlaşılacağı üzere sigortalı olarak çalışmaya başladığı tarihten önce malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya arızası bulunan sigortalılar malûllük sigortası yardımlarından yararlanamamaktadır. Burada malûl sayılmayı gerektirecek dereceden ne kastedildiği sorulabilir. Bu sorunun cevabı 506 sayılı yasa açısından çalışma gücünün en az 2/3 ünün yitirilmiş olmasıdır.
Mezkur kanunun (b) bendine izah getirmek açısından 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu?na bakmak gerekmektedir. Zira kanun metninde sakatlık derecelerine göre ayrım yapılmakta fakat sakatlık dereceleri nasıl belirlendiği hususu ?ilgili mevzuat uyarınca? denilmek suretiyle Gelir Vergisi Kanununa atıfta bulunulmaktadır. Bu bağlamda 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu?nu 4842 sayılı Kanunla değişik 31. maddesinde kimlerin hangi derece sakat sayılacağı açıklanmaktadır: ?Çalışma gücünün asgari % 80?ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece sakat, asgari % 60?ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece sakat, asgari % 40?ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ise üçüncü derece sakat sayılır ve aşağıda sakatlık dereceleri itibariyle belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir.? denilmektedir.
Çalışmanın bu kısmına kadar mülga kanun 506 sayılı Yasa?nın 4958 sayılı yasaya göre özürlü sigortalılar ile sakatlık vergi indirim belgesi olan sigortalıların yaşlılık aylığından yararlanma koşullarını izaha çalıştık. Söz konusu koşullardan ilgili sigortalıların hemen etkilenmelerini önlemek amacıyla mezkur kanunun geçici 87. maddesi ile kanunun yürürlüğe girdiği tarihe yani 06.08.2003 tarihine göre sigortalılık süresi baz alınarak bir kademe getirilmiştir. Şöyle ki; geçici 87 maddede ?506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun 4958 sayılı Kanun ile değişik 60. maddesinin (C) bendinin (b) alt bendinde yapılan değişikliğin uygulanmasında, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihte;
a) 12 yıl ve daha fazla sigortalılık süresi bulunanlar hakkında sakatlık derecesi ne olursa olsun bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır.
b) 9 yıldan fazla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. Derece sakatlığı olanlar 15 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3680 gün,
9 yıldan fazla 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. Derece sakatlığı olanlar 16 yıl sigortalılık süresi ve 3760 gün,
c) 6 yıldan fazla 9 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 16 yıl 4 ay sigortalılık süresi ve 3760 gün,
6 yıldan fazla 9 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3920 gün,
d) 3 yıldan fazla 6 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl sigortalılık süresi ve 3840 gün,
3 yıldan fazla 6 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 18 yıl sigortalılık süresi ve 4080 gün,
e) 3 yıldan az sigortalılık süresi bulunup II. derece sakatlığı olanlar 17 yıl 8 ay sigortalılık süresi ve 3920 gün,
3 yıldan az sigortalılık süresi bulunup III. derece sakatlığı olanlar 19 yıl sigortalılık süresi ve 4240 gün,
Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.? denilmektedir.
Kanun maddesinin 06.08.2003 tarihi itibariyle sigortalılık süresi 12 yıldan az olanlarla ilgili kısmını daha kolay anlaşılır kılmak için tablo şeklinde ifade edecek olursak:
İşe Başlama Tarihi
I. Derece
Engelli
II. Derece
Engelli
III. Derece
Engelli
05.08.1991 ve daha önce
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994
15 yıl, 3600 gün
15 yıl, 8 ay-3680 gün
16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997
15 yıl, 3600 gün
16 yıl, 4 ay-3760 gün
17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000
15 yıl, 3600 gün
17 yıl, 3840 gün
18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003
15 yıl, 3600 gün
17 yıl, 8 ay-3920
19 yıl, 4240 gün
05.08.2003?ten sonra
15 yıl, 3600 gün
18 yıl-4000 gün
20 yıl-4400 gün
III- 5510 SAYILI YASADA 4/a ( SSK?LI ) ÖZÜRLÜ SİGORTALILARIN EMEKLİLİĞİ
01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunda önceki mevzuata göre SSK?ya tabi olan işçiler şeklinde anılan bir hizmet akdiyle bir işverenin emrinde çalışan işçiler 4. maddenin a fıkrasında ifade olunmakta ve bu duruma atfen alışılan tabirle 4/a?lı sigortalılar şeklinde anılmıştır.
Adı geçen Kanun?un 5754 sayılı kanun ile değişik 28. maddesi ?Yaşlılık Sigortasından Sağlanan Haklar ve Yararlanma Şartları? başlığını taşımakta olup madenin 4. fıkrasında özürlü sigortalıların emekliliği düzenlenmiştir: ?Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 25. maddenin ikinci fıkrasına göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılara, en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
Kurum?ca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucularının sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla ikinci fıkranın (a) bendindeki yaş şartları aranmaksızın yaşlılık aylığına hak kazanırlar. Bunlar 94. madde hükümlerine göre kontrol muayenesine tâbi tutulabilirler.? denilmektedir.
Kanun maddesinin önceki mevzuat hükümleriyle kıyasından anlaşılacağı üzere sigortalılar lehine bir değişim görülmektedir. Şöyle ki; mülga kanun 506 sayılı Kanun?a göre malûl sayılmak için iş gücünün 2/3 ünün yitirilmiş olması gerekirken 5510 sayılı kanunda bu oran %60?a düşürülmüş öte yandan 4/a?lı özürlü sigortalıların emekliliği için gereken çalışma süreleri açısından şartlar kolaylaştırılmıştır. Ayrıca bu düzenlemeyle sakatlık vergi indirim belgesinin varlığı şartı da ortadan kalkmıştır.
Bu düzenlemenin yürürlüğe girmesi geçici 6. maddeyle, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten (01.10.2008) sonra işe girecek olanlar için kademe getirilmiştir. Bu bağlamda kanunun geçici 6. maddesinde ?c- 28. maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen 3960 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 3700 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 3700 güne 100 gün eklenmek suretiyle 3960 günü geçmemek üzere,
d- 28. maddenin beşinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen 4320 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 3700 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 3700 güne 100 gün eklenmek suretiyle 4320 günü geçmemek üzere,
e- 28. maddenin beşinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen 4680 günlük süre ilk defa;
1- Bu Kanun?un yürürlüğe girdiği tarih ile 31.12.2008 tarihleri arasında sigortalı sayılanlar için 4100 gün olarak,
2- 01.01.2009 tarihinden itibaren sigortalı sayılanlar için ise her takvim yılı başında 4100 güne 100 gün eklenmek suretiyle 4680 günü geçmemek üzere,uygulanır.? denilmektedir.
Özürlü sigortalıların emekliliği ile ilgili olarak son düzenlemenin ( 5510/28. ve geçici 6 md.) önceki mevzuata göre bir diğer farkı da kanunun uygulanmasında sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısının dikkate alınacak olup yaşın dikkate alınmayacak olmasıdır.
5510 sayılı Kanun?un geçici 10. maddesi ?506 Sayılı Kanun?un Malûllük ve Sakatlık Hükümlerine ilişkin Geçiş Hükümleri? başlığını taşımaktadır. Söz konusu maddeye göre 4/a?lı sigortalı olup 01.10.2008 tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlardan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun mülga 53. maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede hastalık veya özrü bulunan yani çalışma gücünün en az 2/3?ünü kaybetmiş olan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az on beş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanabileceklerdir.
01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olup bu Kanun?un yürürlük tarihinden önce veya sonra sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan özürlü sigortalıların emekliliği hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu?nun mülga 60. maddesinin (C) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87. maddesine göre işlem yapılmaya devam edilecektir. Diğer bir ifadeyle yazımızın 3. sayfasında yer alan tabloya göre işlem yapılmaya devam edilecektir.
IV- SONUÇ
Önceki mevzuata göre özürlü statüde çalışanların tabi oldukları kanuna göre erken emeklilik hakları var ya da yok idi. Kanun koyucu 5510 sayılı kanun ile özürlü statüsünde çalışanların erken emekliliği hususunda var olan bu ayrımcılığı ortadan kaldırmış olup gerek bu yönüyle ve gerek erken emeklilik şartlarını kolaylaştırmakla (4/a?lı sigortalılar açısından gerekli olan sigortalılık süresinin düşürülmesi gibi.) yerinde bir düzenleme yapmıştır.
Yazar:CengizBÜYÜKBİRER
