T
T U R K O
Ziyaretçi
Yunus Emre IŞIK [email protected] - Anayurt
Sosyal Güvenlik Reformu Kanunu olarak nitelendirilen ve hepimizi yakından ilgilendiren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kamuoyundan çok eleştiri aldı. Reformun üzerinden 1 yıl geçmesine rağmen eleştirilerin devam edeceği kesin. Gerçekten haklı ve bilimsel dayanağı olan eleştirilerin yanında bilimsel temeli olmayan popülist eleştirilere de şahit olduk. İlginçtir; kamuoyundan en çok alkışı da bunlar aldı. Yeri gelecek bu köşeden reformun olumsuz yanlarını bizde eleştireceğiz ama olumlu yanlarını da göz ardı etmeden. Ayrıca iş ve sosyal güvenlik hukuku yani çalışma hayatıyla ilgili sorularınıza da cevaplar vereceğiz.
Bardağın dolu tarafından bakarak bu ilk yazımızda reformla gelen olumlu bir uygulamayı sizlerle paylaşmak istiyorum.
Sigortalı veya yakınlarının askerlik borçlanmasında konsept değişikliği
Askerlik borçlanması askerlikte geçen sürenin SGK tarafından farazi olarak sigortalı olarak çalışılmış gibi değerlendirilmesidir. Askerlik borçlanması taşıdığı fonksiyon nedeniyle bütün erkek sigortalılara tavsiye edilebilecek niteliklere sahiptir. Şöyle ki; borçlanma sonucunda sigortalının SGK?lı olarak geçen hizmetleri borçlanılan gün sayısı kadar artar. Şayet sigortalı ilk defa sigortalı olduğu tarihten önce askere gitmişse, ilk defa sigortalı olduğu tarih borçlanılan süre kadar da geriye çekilir. Bunun sonucunda emeklilikte aranan gün sayısı ile yaş şartı 1 kademe etkilenerek sigortalı daha az prim ödeyerek daha erken emekli olur. Örneğin; ilk defa 23.11.1985 tarihinde sigortalı olan 15.10.1961 doğumlu kişinin 4900 gün hizmeti varsa askerlik borçlanması yapmadan en erken 400 gün daha prim ödeyerek 23.11.2010 tarihinde emekli olabilir. (25 yıl, 49 yaş, 5300 gün şartı) Oysa bu sigortalı 1981 ile 1982 yılları arasında yaptığı 20 ay askerlik süresinin 400 gününü borçlandığı takdirde 15.10.2009 tarihinde emekli olabilir ve sağlık hizmetleri yanında fazladan 13 maaş alır.(25 yıl, 48 yaş, 5225 gün şartı)
Askerlik borçlanması sigortalının sağlığında kendisi tarafından yapılabildiği gibi ölümü halinde hak sahibi yakınları tarafından da yapılabilir. Borçlanma eskiden beri 4/1-a sigortalılarının (eski SSK?lı) ) kendileri yada ölümü halinde yakınları tarafından yapılabilirken, sadece aktif 4/1-b?li sigortalı (eski adıyla Bağ-Kur?lu ) askerlik borçlanması yapabilmekte, ölümü halinde hak sahipleri borçlanma yapamamaktaydı. Reform yasası ile bu haksızlığa son verildi. Artık ölen sigortalıların yakınları 4/1-a?lı yada 4/1-b?li ayrımı yapılmaksızın sigortalı adına borçlanma yapabilmektedir. Reform yasasında askerlik borçlanması ile ilgili yapılabilecek tek eleştirinin borçlanma tutarı ödeme süresinin 6 aydan 1 aya indirilmesi olduğunu söylememiz mümkün. Uygulamada sigortalılar genellikle emekliliklerine 1-2 ay kala askerlik borçlanması müracaatı yapıp 6 ay süreyi beklemeden ödemede bulunur yada ölümü halinde hak sahipleri maaşa hak kazanmak için borçlanma miktarını hemen yatırırdı. Bu açıdan bakıldığında askerlik borçlanmasında ödeme süresi değişikliğinin tolore edilebilir nitelikte olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Askerlik borçlanması tutarı borçlanılacak askerlik süresine göre değişmektedir. Sigortalı yada hak sahibi kişiler borçlanılacak her bir gün için en az bir günlük asgari ücretin yüzde 32?si tutarında prim öder. Sigortalı dilerse bu miktarı maaşı yüksekten bağlansın diye 6,5 katına kadar çıkartabilir. 31 Aralık 2009 tarihine kadar bir günlük asgari ücret 23,10 TL olduğuna göre sigortalı borçlandığı her bir gün için 7,39 TL ile 48,05 TL arasında olmak koşulu ile dilediği rakamı öder. 600 gün askerlik yapan bir sigortalı asgari ücret üzerinden borçlanmayı seçmişse, SGK sigortalıya tebliğ alındığı tarihten itibaren 1 ay içinde ödenmek üzere 4.434 TL borç tahakkuk ettirir. Sigortalı kendisine tahakkuk eden askerlik borçlanması tutarının tamamını bir ay içerisinde ödendiği takdirde borçlanılan askerlik süre kadar gün kazanır. Borcun tamamı bir ay içinde ödenmez ise borçlanma geçersiz sayılarak ödediği para kendisine iade edilir. Eskiden olduğu gibi yapılan ödeme kadar gün kazanmak mümkün değildir. Ödemede bulunmamak yada borcun tamamını ödememek askerlik borçlanması hakkını ortadan kaldırmaz. Bu haktan yararlanmak için SGK İl Müdürlüğü/Merkez Müdürlüğü?ne yeni bir başvuru yapmak yeterlidir.
Bu arada bir hatırlatmada bulunmak istiyorum. Ölen sigortalıdan dolayı hak sahibi eş ve çocuklara maaş bağlanırken sigortalının öldüğü tarihte yürürlükte olan kanundaki ölüm aylığı şartları geçerli olur. Bu itibarla 4 Ekim 2000 tarihinden önce yada 8 Ağustos 2001-1Ağustos 2003 tarihleri arasında ölen 4/1-b sigortalılarının yakınları askerlik borçlanması yaparak sigortalılık süresini 1080 güne çıkarttığı takdirde ölüm aylığına hak kazanır. Daha önce sigortalının sağlığında borçlanmadığı gerekçesiyle sigortalının hizmet süresini 1080 güne çıkartmak için askerlik borçlanması talebi kabul edilmeyen 4/1-b sigortalılarının yakınlarının SGK?ya askerlik borçlanması yapmasını ve sonrasında aylık bağlanması talebinde bulunmasını yani SGK İl Müdürlüğüne Tahsis Talep Dilekçesi isimli formu vermesini tavsiye ederim.
