Ynt: Dernek Muhasebesi Hakkında
selam
Derneklerin muhasebesi için ayrıntılı bilgiyi dernekler el kitabında bulabilirsiniz. Derneklerin her ay verdikleri beyan olarak muhtasar beyannamesi( işçi çalışıyor ise) verilir diye biliyorum. Ayrıca aşağıdaki bilgi sizin işinize yarayacaktır. Kolay gelsin.
5253 SAYILI DERNEKLER KANUNU SONRASINDA DERNEKLERLE İLGİLİ MALİ DÜZENLEMELER, DERNEKLERE AİT İKTİSADİ İŞLETMELER, KAMUYA YARARLI DERNEKLER VE KAMUYA YARARLI DERNEKLERE SAĞLANAN AYRICALIKLAR [1]
I. GİRİŞ
2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 33 üncü maddesine göre, herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir. Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Derneklerle ilgili temel düzenlemeleri içeren 04.11.2004 tarih ve 5253 sayılı Dernekler Kanunu[2] TBMM? de kabul edilerek yürürlüğe girmiştir.[3]
Günümüzde toplumsal yaşamın ayrılmaz bir parçası halini alan derneklerin sayısı bugün itibariyle 80.757?dir. Faaliyeti sona eren dernek sayısı ise 85.488?tir.[4] Bu derneklerden 13.731 tanesi İstanbul?da, 7.036 tanesi Ankara?da ve 4.029 tanesi de İzmir?dedir.[5]
Yazımızda derneklerle ilgili temel düzenlemeler yer almaktadır. Derneklerin gelir ve giderleri, vergisel yükümlülükleri, tutmak zorunda olduğu defter ve belgeler, yardım toplama esas ve usulleri, derneklere ait iktisadi işletmeler, 5228 sayılı Kanunla Kurumlar Vergisi Kanununda yapılan değişiklik ile dernekler tarafından işletilen eğitim kurumları ve rehabilitasyon merkezlerinden elde edilen kazançlara ilişkin istisna, gıda bankacılığı yapan derneklere yapılan gıda yardımının vergisel avantajları, derneklere ait iktisadi işletmelerin vergisel yükümlülükleriyle gelir ve kurumlar vergisi istisnaları, derneklerin taşınmaz mal edinme usulleri, dernekler tarafından kurulan sandıklar ve bunların gelirleri ile tutmaları gereken defterler, dernek görevlilerine verilecek ücretler, beyanname verme yükümlülükleri ve denetimleri yazının konusunu oluşturmaktadır.
Ayrıca yazımızda kamuya yararlı derneklerle ilgili düzenlemeler ve bu statünün verilme koşulları ile kamuya yararlı derneklere tanınan ayrıcalıklar ile bu derneklere yapılan bağış ve yardımların Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre durumuna yer verilmiştir.
Dernek; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, en az yedi gerçek veya tüzel kişinin, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarını ifade etmektedir.
Dernekler Kanunu ile dernekler, dernek şube veya temsilcilikleri, federasyonlar, konfederasyonlar ve yabancı dernekler ile merkezleri yurt dışında bulunan dernek ve vakıf dışındaki kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye'deki şube veya temsilciliklerinin yasak ve izne tâbi faaliyetleri, yükümlülükleri, denetimleri ve uygulanacak cezalar ile derneklere ilişkin diğer hususlar düzenlenmiştir.[6]
II. DERNEKLERLE İLGİLİ MALİ DÜZENLEMELER
II.1. GELİR VE GİDERLER İLE TUTULMASI GEREKEN DEFTERLER
II.1.1 Derneklerin Gelir ve Giderleri
Dernekler gelirlerini alındı belgesi ile toplar ve giderlerini harcama belgesi ile yaparlar. Dernek gelirlerinin bankalar aracılığı ile toplanması halinde banka tarafından düzenlenen dekont veya hesap özeti gibi belgeler alındı belgesi yerine geçer. Alındı belgeleri ve harcama belgelerinin beş yıl süre ile muhafaza edilmesi gerekmektedir.
Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgeleri yönetim kurulu kararı ile bastırılır. Alındı belgelerinin şekli, bastırılması, onaylanması ve kullanılması ile dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak yetki belgesine ilişkin hususlar yönetmelikte düzenlenecektir. Dernekler gelirlerini toplarken alındı belgesi düzenlemek zorundadır. Dernek gelirlerinin toplanmasında kullanılacak alındı belgelerini basan matbaalar bu belgelerin seri ve sıra numaralarını 15 gün içinde mülkî idare amirliğine bildirmek zorundadırlar.[7]
Bilindiği üzere daha önce dernek gelirleri alındı belgeleri Maliye Bakanlığınca müteselsil seri ve sıra numarası taşıyan elli asıl elli koçan yapraktan oluşan ciltler halinde bastırılmakta ve mali yılın başında belirlenen fiyat üzerinden Malmüdürlükleri ve Muhasebe Müdürlüklerince derneklere verilmekteydi.
5253 sayılı Kanunun 37 nci maddesine göre, bu Kanunun ilgili maddelerinde düzenlenmesi öngörülen yönetmelikler İçişleri Bakanlığınca, kulüp adını alan derneklerle ilgili yönetmelik ise Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün bağlı olduğu Bakanlıkça en geç altı ay içinde Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulacaktır. Diğer taraftan bu yönetmelikler çıkarılıncaya kadar mevcut yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam olunur.
Dernek gelirlerinin toplanması hakkındaki usuller 09.06.1984 tarih ve 18426 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ?Dernek Gelirlerinin Toplanmasında Kullanılacak Alındı Belgeleri Hakkındaki Yönetmelik?te belirtilmiştir. Dernek gelirlerinin toplanmasında bu Yönetmeliğin 5253 sayılı yeni Dernekler Kanununa aykırı olmayan düzenlemelerine uyulmaya devam edilmesi gerekmektedir. Alındı belgelerinin kontrolü, alındı belgesi kayıt defteri, alındı belgelerinin dernek kaşesi ile damgalanması, alındı belgeleri ile yardım toplayacak kişilerin belirlenmesi, kullanılan alındı belgelerinin saklanması ve denetlenmesi, toplanan gelirlerin saklanması ile ilgili olarak bu Yönetmelikteki hükümlere uyulmalıdır.[8]
Dernek gelirlerini toplayacak kişiler yönetim kurulu kararıyla belirlenir ve bunlar adına yetki belgesi düzenlenir. Dernekler tarafından tutulacak defter ve kayıtlar ile ilgili usul ve esaslar yönetmelikte düzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onaylı olması zorunludur.
Dernekler mülkî idare amirliğine önceden bildirimde bulunmak şartıyla yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan aynî ve nakdî yardım alabilirler. Bildirimin şekli ve içeriği yönetmelikte düzenlenir. Nakdî yardımların bankalar aracılığıyla alınması zorunludur.
5253 sayılı Dernekler Kanununun 10 uncu maddesinde ?dernekler, tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere, benzer amaçlı derneklerden, siyasi partilerden[9], işçi ve işveren sendikalarından ve meslekî kuruluşlardan maddî yardım alabilir ve adı geçen kurumlara maddî yardımda bulunabilirler. 5072 sayılı Dernek ve Vakıfların Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İlişkilerine Dair Kanun[10] hükümleri saklı kalmak üzere, dernekler kamu kurum ve kuruluşları ile görev alanlarına giren konularda ortak projeler yürütebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kuruluşları, proje maliyetlerinin en fazla yüzde ellisi oranında aynî veya nakdî katkı sağlayabilirler.? hükmü yer almaktadır. Mülga Dernekler Kanununun 61 inci maddesi uyarınca genel ve katma bütçeli dairelerle mahalli idareler, kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunlara bağlı müesseseler ve sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait kuruluşlardan yardım alabilmekteydiler.
Dernekler, mevzuatta yer alan hükümlere uymak şartıyla yardım toplayabilir. Dernekler tarafından yardım toplanmasına ilişkin temel düzenleme 2860 sayılı Yardım Toplama Hakkında Kanundur. Yardım Toplama Hakkında Kanunun 7 nci maddesi 5253 sayılı Dernekler Kanunu ile değiştirilmiştir. Buna göre yardım toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilçesini kapsıyorsa o ilin valisinden, bir ilçenin sınırları içinde ise o ilçenin kaymakamından izin alınır. Yardım toplama faaliyeti birden fazla ili kapsıyorsa yardım toplama faaliyetine girişecek gerçek veya tüzel kişilerin yerleşim yerinin bulunduğu ilin valisinden izin alınır ve izni veren valilik tarafından ilgili valiliklere ve İçişleri Bakanlığına bilgi verilir. Yardım toplama faaliyetleriyle ilgili işlemler dernekler birimlerince yürütülür.
Derneklerin Yardım Toplama Kanununa göre yürütecekleri yardım toplama faaliyet sonuçlarını izlemek ve derneklerin yurtdışından alacakları yardım toplama taleplerini yerine getirmek İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığının görevleri arasındadır. 03.08.2002 tarih ve 4771 sayılı Kanunun üçüncü maddesi ile 2908 sayılı Dernekler Kanunun 46 ncı maddesinde yapılan değişiklikle; dernekler ile ilgili hizmetleri yürütmek üzere İçişleri Bakanlığı bünyesinde Dernekler Dairesi Başkanlığı kurulmuştur.
Aynı Kanunun 73 üncü maddesinde yapılan değişiklikle de; İçişleri Bakanlığınca, derneklere ilişkin iş ve işlemleri yürütmek, hizmetleri görmek üzere illerde valilikler, ilçelerde de kaymakamlıklar bünyesinde derneklerle ilgili bir birim oluşturulması hükmü getirilmiştir.[11]
II.1.2 Dernekler Tarafından Tutulması Gereken Defterler
Derneklerin tutması gereken defterler ve uymaları gereken esaslar 05.04.2003 tarih ve 25070 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan ?Derneklerin Tutacakları Defter, Muhasebe Kayıtlarıyla İlgili Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik?te düzenlenmiştir. Bu konuda yeni bir yönetmelik çıkarılıncaya kadar bu Yönetmeliğin uygulanmasına devam edilmelidir.
Dernekler, defter tutma bakımından ikiye ayrılır. Bunlar; bilanço esası ile işletme hesabı esasıdır. İşletme hesabı esasına tabi olan dernekler;
1- Üye kayıt defteri,
2- Karar defteri,
3- İşletme hesap defteri,
4- Envanter defteri tutmak ve bu defterleri notere tasdik ettirmek zorundadırlar.
Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan dernekler ise;
1- Üye kayıt defteri,
2- Karar defteri,
3- Yevmiye defteri,
4- Büyük defter,
5- Envanter defteri tutmak ve bu defterleri notere tasdik ettirmek zorundadırlar.
