İsmail DÜLGER
Yeminli Mali Müşavir
FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN VERGİ YASALARI KARŞISINDAKİ DURUMU VE MUHASEBELEŞTİRİLMESi
Bankaların ekonomik kriz ortamını gerekçe göstererek kredi vermekte isteksiz davranmaları işletmeleri vadeli satışlarından kaynaklanan alacaklarını; daha hızlı tahsil etmek, takip işlemlerinden kurtulmak ve finansman sıkıntılarını gidermek amacıyla faktoring şirketlerine devretmelerine neden olmaktadır. Finansal sıkıntısını Banka kredisi v.b. yasal kaynaklardan temin ederek gideremeyen çok sayıda firma ise tefecilerin ağına düşerek piyasadan yok olma, sahip değiştirme tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
Faktoring işlemlerinin dayanağını 06.10.1983 tarihli Resmi gazete?de yayınlanan 90 sayılı kanun Hükmünde Kararname ve son olarak T.C. Başbakanlı Hazine Müsteşarlığınca 10.Ekim.2006 tarih ve 26315 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ?Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında ? yönetmenlik oluşturmaktadır.(1) Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri kanun tasarısı ise TBMM ?ne sunulmuştur.
Yönetmenlik hükümleri uyarınca faktoring şirketlerin A.Ş. olarak kurulması ve 58 seri numaralı Harçlar Kanunu Genel Tebliği uyarınca ( XI-6 no?lu tablo) 2009 T.yılında Faktoring Şirket kuruluşu izin belgesi (her yıl için) 26.491,70 TL tutarında, Serbest bölge dahil izin alınan her bir şube için ise 13.470,00TL finansal harç yatırılması gerekmektedir.
Faktoring şirketleri, mal ve hizmet alım satımı ile uğraşan işletmelerin satışları nedeniyle doğan alacaklarının tahsil ve takip işlemlerini üstlenmekte, alacağa karşılık ön ödeme yaparak da finansal destek sağlamaktadır. Faktoring şirketleri Alacağın temliki işlemlerini Borçlar Kanunun?un162?172.maddeleri genel hükümlerine göre yürütülmektedir. Faktoring işlemlerinin temelini oluşturan fatura kıymetli evrak sayılmadığından, kıymetli evraklara uygulanan TTK? nün 559 ve takip eden maddelerindeki ciroya ilişkin hükümler faktoring işlemlerinde kullanılan fatura için uygulanmamaktadır.
Faktoring işlemlerinin önemli fonksiyonlarından biri de alacağın finansmanıdır. Faktoring işlemine konu olan alacağın fatura ile belgelenebilir nitelikte olması gerekir. Zaten "Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik? te de bu durum açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle, T.T.K? nun da değişiklik yapılarak faturanın da çek ve senet gibi kıymetli evrak niteliğinde işlem görmesi sağlanmalıdır.
Faktoring şirketlerinin müşterileri ile yapacakları işlemleri için yazılı sözleşme düzenlemeleri zorunlu olup, bu şirketler teminat mektubu veremezler, mevduat veya her ne ad altında olursa olsun bir ivaz karşılığı para toplayamazlar, kambiyo senetlerine dayalı olsa bile, fatura veya alacağın bir mal veya hizmet satışından doğmuş olduğunu tevsik eden benzeri belgelerle ilişkilendirilemeyen alacaklarla ilgili işlem yapamazlar.
Faktoring işleminde üç taraf vardır;
? Müşteri ( firma ) : Faktoring işlemini talep eden ve alacaklarını faktoring şirketine devreden firma.
? Faktoring Şirketi: Müşterinin alacaklarını devir ve satın alarak karşılığını peşin olarak ödeyen şirket.
? Borçlu: Müşterinin alacaklı olduğu kişi veya işletme.
Faktoring şirketleri müşterilerine üç temel hizmet vermektedirler.
? Alacak Yönetimi: Faktor, alıcıların ödememe riskini üstlenerek, satıcının vadeli satışlarından doğan alacaklarını garanti altına alır. Alacak yönetimindeki en önemli amaç, satıcının tüm cirosunu devralmak, satış kayıtlarını tutmak, işletmenin bu ağır yükünü büyük oranda hafifleterek alıcı riskini ortadan kaldırmaktır.
? Tahsilât Yönetimi: Faktor, riskini üstlendiği veya üstlenmediği alacakların tahsilâtını gerçekleştirir. Bu yöntem çerçevesinde, satıcı tahsilâta ayırdığı zaman ve elemandan tasarruf ederek tahsilât takibini Faktor aracılığı ile yapar.
? Nakit Yönetimi: Satıcı Faktora devrettiği vadeli alacaklarının belirli bir yüzdesini hemen nakit olarak kullanabilir. Nakit yönetimi ile işletmenin bilânçoya bağlı kullanılmayan alacakları nakde dönüştürülür. Bu esnek finansman sayesinde dış kaynağa gerek kalmadan gerekli işletme sermayesi işletmenin kendi satışlarından karşılanır
? Faktoring şirketleri, Tam servis faktoring( alacak riskinin faktor tarafından üstlenildiği ), Dönülebilir Faktoring (yalnızca finansman ve tahsilât ihtiyaçlarına cevap veren, alıcı riski faktor tarafından üstlenilmeyen)Dönülemez, Bildirimsiz, vade, toplu, fatura iskontosu ve aracılı faktoring türlerinde işlemleri yapmaktadırlar.
? Yurtiçi ve yurt dışı ihracat faktoringi (sadece mal mukabili ihracatlar için uygulanır) arasındaki en büyük fark, ihracat işlemlerinde yurtdışı muhabir faktorun 4.taraf olarak sisteme katılmasıdır Bu modelde, satıcı yurtdışına mal satmak istediği alıcılarla ilgili bilgileri Faktör?e vererek işlemi başlatmaktadır. Yurt dışındaki alıcının mali güçlüğe düşmesi nedeniyle tahsil edilemeyen alacaklar ise uluslararası kurallar ile belirlenen dönem sonunda Faktor tarafından satıcıya ödenmekte, ayıplı maldan dolayı tahsili gerçekleşmeyen alacaklar için satıcıya rücu edilmektedir. Bu işlemler Yurt dışında faaliyet gösteren Faktoring şirketlerinin ?Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında ? yönetmenlik hükümleri uyarınca Türkiye de izin almış şube ve temsilcilikleri aracılığıyla da yapılmaktadır.
? İthalat Faktoringi uygulamasında ise ithalatçı ile ilgili başvuru yurtdışı muhabirinden ya da satıcıdan Faktor'a iletilir. Faktor tarafından ithalatçı adına yurtdışına verilecek garanti limitinin ithalatçıya hiçbir maliyeti olmadığı gibi, işletmeyi akreditif, vesaik mukabili gibi maliyetli işlemlerden kurtarır. İthalat Faktöring' i uygulamasında ithalatçılar adına yurtdışı muhabirlere garanti limiti verildiği gibi, işlemler sadece tahsilât amaçlı da olabilmektedir.
Yeminli Mali Müşavir
FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN VERGİ YASALARI KARŞISINDAKİ DURUMU VE MUHASEBELEŞTİRİLMESi
Bankaların ekonomik kriz ortamını gerekçe göstererek kredi vermekte isteksiz davranmaları işletmeleri vadeli satışlarından kaynaklanan alacaklarını; daha hızlı tahsil etmek, takip işlemlerinden kurtulmak ve finansman sıkıntılarını gidermek amacıyla faktoring şirketlerine devretmelerine neden olmaktadır. Finansal sıkıntısını Banka kredisi v.b. yasal kaynaklardan temin ederek gideremeyen çok sayıda firma ise tefecilerin ağına düşerek piyasadan yok olma, sahip değiştirme tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadırlar.
Faktoring işlemlerinin dayanağını 06.10.1983 tarihli Resmi gazete?de yayınlanan 90 sayılı kanun Hükmünde Kararname ve son olarak T.C. Başbakanlı Hazine Müsteşarlığınca 10.Ekim.2006 tarih ve 26315 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ?Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında ? yönetmenlik oluşturmaktadır.(1) Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri kanun tasarısı ise TBMM ?ne sunulmuştur.
Yönetmenlik hükümleri uyarınca faktoring şirketlerin A.Ş. olarak kurulması ve 58 seri numaralı Harçlar Kanunu Genel Tebliği uyarınca ( XI-6 no?lu tablo) 2009 T.yılında Faktoring Şirket kuruluşu izin belgesi (her yıl için) 26.491,70 TL tutarında, Serbest bölge dahil izin alınan her bir şube için ise 13.470,00TL finansal harç yatırılması gerekmektedir.
Faktoring şirketleri, mal ve hizmet alım satımı ile uğraşan işletmelerin satışları nedeniyle doğan alacaklarının tahsil ve takip işlemlerini üstlenmekte, alacağa karşılık ön ödeme yaparak da finansal destek sağlamaktadır. Faktoring şirketleri Alacağın temliki işlemlerini Borçlar Kanunun?un162?172.maddeleri genel hükümlerine göre yürütülmektedir. Faktoring işlemlerinin temelini oluşturan fatura kıymetli evrak sayılmadığından, kıymetli evraklara uygulanan TTK? nün 559 ve takip eden maddelerindeki ciroya ilişkin hükümler faktoring işlemlerinde kullanılan fatura için uygulanmamaktadır.
Faktoring işlemlerinin önemli fonksiyonlarından biri de alacağın finansmanıdır. Faktoring işlemine konu olan alacağın fatura ile belgelenebilir nitelikte olması gerekir. Zaten "Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik? te de bu durum açıkça belirtilmiştir. Bu nedenle, T.T.K? nun da değişiklik yapılarak faturanın da çek ve senet gibi kıymetli evrak niteliğinde işlem görmesi sağlanmalıdır.
Faktoring şirketlerinin müşterileri ile yapacakları işlemleri için yazılı sözleşme düzenlemeleri zorunlu olup, bu şirketler teminat mektubu veremezler, mevduat veya her ne ad altında olursa olsun bir ivaz karşılığı para toplayamazlar, kambiyo senetlerine dayalı olsa bile, fatura veya alacağın bir mal veya hizmet satışından doğmuş olduğunu tevsik eden benzeri belgelerle ilişkilendirilemeyen alacaklarla ilgili işlem yapamazlar.
Faktoring işleminde üç taraf vardır;
? Müşteri ( firma ) : Faktoring işlemini talep eden ve alacaklarını faktoring şirketine devreden firma.
? Faktoring Şirketi: Müşterinin alacaklarını devir ve satın alarak karşılığını peşin olarak ödeyen şirket.
? Borçlu: Müşterinin alacaklı olduğu kişi veya işletme.
Faktoring şirketleri müşterilerine üç temel hizmet vermektedirler.
? Alacak Yönetimi: Faktor, alıcıların ödememe riskini üstlenerek, satıcının vadeli satışlarından doğan alacaklarını garanti altına alır. Alacak yönetimindeki en önemli amaç, satıcının tüm cirosunu devralmak, satış kayıtlarını tutmak, işletmenin bu ağır yükünü büyük oranda hafifleterek alıcı riskini ortadan kaldırmaktır.
? Tahsilât Yönetimi: Faktor, riskini üstlendiği veya üstlenmediği alacakların tahsilâtını gerçekleştirir. Bu yöntem çerçevesinde, satıcı tahsilâta ayırdığı zaman ve elemandan tasarruf ederek tahsilât takibini Faktor aracılığı ile yapar.
? Nakit Yönetimi: Satıcı Faktora devrettiği vadeli alacaklarının belirli bir yüzdesini hemen nakit olarak kullanabilir. Nakit yönetimi ile işletmenin bilânçoya bağlı kullanılmayan alacakları nakde dönüştürülür. Bu esnek finansman sayesinde dış kaynağa gerek kalmadan gerekli işletme sermayesi işletmenin kendi satışlarından karşılanır
? Faktoring şirketleri, Tam servis faktoring( alacak riskinin faktor tarafından üstlenildiği ), Dönülebilir Faktoring (yalnızca finansman ve tahsilât ihtiyaçlarına cevap veren, alıcı riski faktor tarafından üstlenilmeyen)Dönülemez, Bildirimsiz, vade, toplu, fatura iskontosu ve aracılı faktoring türlerinde işlemleri yapmaktadırlar.
? Yurtiçi ve yurt dışı ihracat faktoringi (sadece mal mukabili ihracatlar için uygulanır) arasındaki en büyük fark, ihracat işlemlerinde yurtdışı muhabir faktorun 4.taraf olarak sisteme katılmasıdır Bu modelde, satıcı yurtdışına mal satmak istediği alıcılarla ilgili bilgileri Faktör?e vererek işlemi başlatmaktadır. Yurt dışındaki alıcının mali güçlüğe düşmesi nedeniyle tahsil edilemeyen alacaklar ise uluslararası kurallar ile belirlenen dönem sonunda Faktor tarafından satıcıya ödenmekte, ayıplı maldan dolayı tahsili gerçekleşmeyen alacaklar için satıcıya rücu edilmektedir. Bu işlemler Yurt dışında faaliyet gösteren Faktoring şirketlerinin ?Faktoring Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında ? yönetmenlik hükümleri uyarınca Türkiye de izin almış şube ve temsilcilikleri aracılığıyla da yapılmaktadır.
? İthalat Faktoringi uygulamasında ise ithalatçı ile ilgili başvuru yurtdışı muhabirinden ya da satıcıdan Faktor'a iletilir. Faktor tarafından ithalatçı adına yurtdışına verilecek garanti limitinin ithalatçıya hiçbir maliyeti olmadığı gibi, işletmeyi akreditif, vesaik mukabili gibi maliyetli işlemlerden kurtarır. İthalat Faktöring' i uygulamasında ithalatçılar adına yurtdışı muhabirlere garanti limiti verildiği gibi, işlemler sadece tahsilât amaçlı da olabilmektedir.