Ynt: Kasım 2007 Yeterlilik Muhasebe Denetimi
MUHASEBE DENETİMİ SINAV SORU ve CEVAPLARI
SORU 1: Gelir tablosu ilkeleri nelerdir? Sadece sayınız.
Gelir tablosu ilkelerinin amacı; satışların, gelirlerin, satışlar maliyetinin, giderlerin, kâr ve zararlara ait hesapların ve belli dönemlere ait işletme faaliyeti sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterilmesini sağlamaktır.
Bu amaç doğrultusunda benimsenen gelir tablosu ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:
a) Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönem veya dönemlerin gerçeğe uygun faaliyet sonuçlarını göstermek için, dönem veya dönemlerin başında ve sonunda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
b) Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönem veya dönemlerin başında ve sonunda maliyet ve giderleri gerçeğe uygun olarak gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
c) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.
d) Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında uygun bir şekilde dağıtılmalıdır. Bunlardan direkt olanları doğrudan doğruya, birden fazla faaliyeti ilgilendirenleri zaman ve kullanma faktörü dikkate alınarak tahakkuk ettirilip, dağıtılmalıdır.
e) Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
f) Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
g) Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.
h) Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.
ı) Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.
SORU 2: İç kontrol sisteminin genel ve özel amaçları nelerdir?
İç kontrol sisteminin genel amaçları
a) İşlemler, yönetimin devrettiği genel ve özel yetkilere uygun olarak yürütülmelidir
b) İşlemler, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak ve hesap verme yükümlülüğünü yerine getirecek şekilde kaydedilmelidir
c) Varlıklara ve belgelere erişim yetkili personelle sınırlandırılmalıdır
d) Mevcut varlıklar, belirli sorumluluk kayıtlarıyla karşılaştırılmalı ve herhangi bir fark belirlendiğinde, farkın özelliğine göre gerekli soruşturma yapılmalıdır.
Özel amaçlar
Genel kontrol amaçları, bir işletmenin belirli işlem gruplarını yürütmek için gerekli kontrol usul ve yöntemlerine sahip olup olmadığının, göz önünde bulundurulmasında genel bir çerçeve oluşturur. Belirli bir işlem grubunu yürütmek için ise, genel kontrol amaçlarına paralel olarak özel kontrol amaçlarının da belirlenmesi gerekir.
Özel kontrol amaçlarını belirlemeden önce, işlem gruplarını departmanlar düzeyinde, işletme fonksiyonlarına göre, mali tablolar sınıflamasına göre veya faaliyet döngülerine göre bölümlemek gerekir. İkinci adımda, işletmelerin bölümlendirilmesine uygun olarak, genel kontrol amaçları, özel kontrol amaçlarına dönüştürülmelidir. Üçüncü adımda, özel kontrol amaçlarının gerçekleşmesini sağlayacak kontrol usul ve yöntemleri belirlenmeli ve uygulanmalıdır.
SORU 3: Çalışma kağıtlarının neden düzenlendiği ve çalışma kağıtlarında bulunması gereken nitelikleri açıklayınız.
Denetçi çalışma kağıtlarını denetim sırasında, denetim sonunda ve denetim sonrasında kullanmak üzere hazırlar. Çalışma kağıtlarının hazırlanma amaçları şunlardır;
a) Denetim işini organize ve koordine etmek
b) İç kontrol sistemini incelemek ve değerlemek
c) Denetim raporunun düzenlenmesine esas olmak
d) Aynı işletmenin diğer zamanlardaki denetlenmesinde yararlanmak
e) Davalı durumlarda savunma aracı olarak kullanmak
Çalışma kağıtlarının en büyük rolü denetim raporunun kaleme alınması sırasında ortaya çıkar. Çünkü, denetçinin görüşünü oluşturmasına ve açıklamasına yarayacak kanıtlar ile raporlama standartlarının denetim raporunda belirtilmesini istediği diğer bilgi ve bulgular çalışma kağıtları üzerinde belirtilmiş durumdadır.
İyi Bir Çalışma Kağıdında Olması Gereken Nitelikler
a) Konu ile ilgisi olan bilgiler dikkate alınarak hazırlanmalı, konu dışı bilgiler yer almamalıdır.
b) Kayıt ve işlemlerin doğruluğunu gösteren bilgi ele alınmalıdır.
c) Bütün çalışma kağıtları özenle hazırlanmalıdır; yani temiz, okunaklı ve anlaşılır olmalıdır.
d) Çalışma kağıdının hazırlanmasına neden olan işin kısa bir özetine yer verilmelidir.
e) İleride kullanılabileceği düşünülen bilgiler katılmalıdır.
Çalışma kâğıtları kâğıt ya da elektronik ortam veya diğer şekillerde tutulabilir. Bu kapsamda bağımsız denetim programları, analizler, önemli konuların özeti, doğrulama mektupları, işletme yönetimi teyit mektupları, kontrol listeleri, elektronik posta dahil önemli konularla ilgili yazışmalar çalışma kağıtları olarak sınıflandırılabilir. Gerekli görüldüğü takdirde önemli ve özellik arz eden sözleşmelerin kopyaları çalışma kâğıtları olarak saklanabilir. Ancak, çalışma kâğıtları isletmenin yasal kayıtları olarak dikkate alınamaz.
Son durumu yansıtmayan veya hatalı bilgiler içeren çalışma kâğıtları bağımsız denetim ile ilgili çalışma kâğıtlarının arşivlendiği bağımsız denetim dokümanları arasından çıkarılır.
SORU 4: Bilanço tarihi ile bilançonun onaylanması arasında geçen süre içinde meydana gelen aşağıdaki olayların mali tablolarda değişiklik yapılmasını gerektirip gerektirmediğini yorumlayınız.
a) İşletmenin taraf olduğu bir dava, bilanço tarihinden sonra bilanço tarihi itibariyle işletmenin bir borcunun bulunduğunu teyit edecek şekilde sonuçlanmıştır. Bu dava konusu borç için daha önce ve karşılık ayrılmıştır.
Bilanço tarihinden sonra verilen bir mahkeme kararı nedeniyle karara konu işlemin bilanço tarihi itibarıyla işletme bakımından yükümlülük yaratır hale gelmesi, bu yükümlülük için önceden muhasebeleştirilen karşılığın eğer gerekiyor ise düzeltilmesi gerekir.
b) Bilanço tarihi itibariyle işletmenin alacaklı olduğu bir müşteri, bilanço tarihinden sonra iflas etmiştir.
Mali tablolar, bilanço tarihindeki şartlara göre hazırlanır. Bilanço tarihi ile mali tabloların kesinleşme tarihleri arasında ortaya çıkan ve mali tablolarda yer alan tutarları veya işletme faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyen veya bilanço tarihinde varolan şartları değiştiren hususların, mali tablolara değişiklik veya açıklama yapılmak suretiyle yansıtılması zorunludur. İşletmenin alacaklı olduğu bir müşteri, bilanço tarihinden sonra iflas etmiş ise ve bu alacak tutarı önemli düzeyde ise mali tablolarda düzeltme yapılması gerekir.
c) Bilanço tarihi ile bilançonun yayımı için onay verme tarihi arasında yatırımların piyasa değerinde %40 nispetinde değer düşüklüğü meydana gelmiştir.
Bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan uyarlanması gerekmeyen ancak, mali tablo kullanıcılarının sağlıklı değerlendirmeler yapmasını ve karar vermesini etkileyecek derecede önemli gelişmelerin açıklanması gereklidir. Bu durumda işletme, bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan gelişmelerin her biri için, sözkonusu gelişmelerin yapısı ve finansal etkisine veya böyle bir tahminde bulunulamayacağına ilişkin açıklama yapar.
Gerçekleştirilen yatırımların bilanço tarihi ve mali tabloların onaylanma tarihi arasında piyasa değerindeki düşüş, bilanço tarihinden sonra ortaya çıkan uyarlanması gerekmeyen hususlardandır. Piyasa değerindeki düşüş, normal şartlar altında yatırımların bilanço tarihindeki durumlarıyla ilgili olmayıp, izleyen dönemlerde ortaya çıkan gelişmeleri yansıtmaktadır. Bu yatırımlar için, mali tablolarda yer alan tutarlarda bir düzeltme yapılması gerekmez, ancak, ek açıklama verilmesi zorunludur.
d) Bilanço tarihinden sonra önemli bir bağlı ortaklık elden çıkarılmıştır.
Bilanço tarihi ve mali tabloların onaylanma tarihi arasında önemli bir bağlı ortaklığın elden çıkarılması durumunda, sözkonusu gelişmelerin yapısı ve finansal etkisine veya böyle bir tahminde bulunulamayacağına ilişkin açıklama yapılır.