Limited şirketlerde pay devri
Limited şirketlerde ortakların sermaye payları bölünmez bir bütündür ve her ortağın sermaye miktarı, onun payını oluşturur. Bu şirketler ortaklarına, ortaklık payının tamamını gösteren senetler verebilir. Ancak, pay hakkında tanzim edilecek senetlerin sermaye payının tamamına ait olması şarttır. Ayrıca, bu senetler kıymetli evrak niteliğinde olmayıp, sadece bir ispat aracı olarak işlev görürler.
Ticaret kanunumuza göre payın bölünmesi ancak miras taksimi veya şirket ana sözleşmesinde aksine düzenleme olmaması koşulu ile devir için söz konusu olabilir. Payın devir için bölünmesi, payın bir kısmının devrinin söz konusu olması halinde önem taşır. Yoksa ana sözleşmede payın devir dolayısıyla bölünmesini engelleyen bir hüküm olsa dahi, payın tamamının devri, her zaman mümkündür. Zaten uygulamada limited şirket sözleşmelerinin sermaye maddeleri, bu maksatla bölünmeye elverişli şekilde ve hatta bölünmede her bir payın ne kadarlık itibari değerle esas alınacağı da gösterilmek suretiyle düzenlenmektedir.
Limited şirketlerde payları gösteren bir pay defterinin tutulması zorunludur. Bu deftere, ortakların ad ve soyadları, pay miktarları, yapılan ödemeler, payların devir ve intikali ve bu hususlarla ilgili diğer değişiklikler kaydolunur. Ayrıca her takvim yılının ocak ayı içerisinde, ticaret sicil memuruna, ortakların ad ve soyadlarını, her ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye miktarını ve buna mahsuben ödediği kısmı gösterir ve müdürler tarafından imzalı bir liste verilmesi zorunludur. Son listenin verilmesinden sonra herhangi bir değişiklik olmamışsa, yeniden bir liste vermeye gerek yoktur. Bu durumda, ocak ayı içerisinde listede herhangi bir değişiklik olmadığını belirten bir dilekçenin verilmesi yeterlidir.
Pay defterinin ve listelerinin kusurlu ve noksan düzenlemesi veya verilen bilgilerin yanlış olması dolayısıyla meydana gelecek zararlardan, şirket müdürü veya müdürleri, şahsen veya müteselsilen sorumludurlar.
Pay defteri her yıl tasdike tabi defterlerden değildir. Açılış tasdikini müteakip defter, sayfaları bitene kadar kullanılır. Ancak defterin dolmasından sonra tekrar bir ikinci defterin açılış tasdikinin yaptırılması zorunludur.
Limited şirkette pay devri, yazılı bir devir sözleşmesi ile yapılır. Devir sözleşmesindeki imzaların notere tasdik ettirilmesi de ayrı bir zorunluluktur. Devir, bu şekil şartlarına uyulmadığı sürece geçerli olmaz. Devir sözleşmesinin şirkete karşı hüküm ifade etmesi için ayrıca şirkete bildirilmesi ve ortaklar kurulu tarafından devre muvafakat edilerek devrin pay defterine işlenmesi gerekir. Devrin pay defterine kaydedilebilmesi için ortaklar kurulu toplantısında, ortaklardan en az dörtte üçünün devre muvafakat etmesi ve bunların da esas sermayenin en az dörtte üçüne sahip olması gerekir. Ortaklar muvafakat edinceye kadar geçen sürede ve/veya ortaklar muvafakat vermedikleri takdirde, payı devralan kişi şirkete karşı ortak sıfatını kazanamaz. Ortak sıfatı ancak pay defterine kayıtla kazanılır.
Limited şirketlerde payın kısmen veya tamamen bir üçüncü şahsa veya bir diğer ortağa devri, ana sözleşme değişikliğini gerektirmez. Ancak pay devrine muvafakat eden ve pay sahiplerini yeni durumu ile gösteren ortaklar kurulu kararının ticaret siciline tescili zorunludur. Tescil edilen bu hususun ilanı ise devir keyfiyetinin üçüncü şahıslara duyurulması bakımından önem taşır.
Pay devrine ilişkin ortaklar kurulu toplantısında aranacak karar nisapları, ana sözleşme ile ağırlaştırılabilir veya payın devri bazı şartlara bağlanabilir. Örneğin mühendislik faaliyetini konu alan bir limited şirketin ana sözleşmesinde, payların ancak mühendis sıfatına sahip kimselere devredebileceğine ilişkin bir sınırlama getirilebilir. TTK'nın bu konudaki tek sınırlaması, ayni sermaye koyan ortaklarla ilgilidir ve ayın cinsinden sermaye koymuş bulunan ortakların şirket kuruluşunu takip eden üç yıl içerisinde paylarını devretmeleri yasaklanmıştır.
Gelir Vergisi kanunumuza göre limited şirket hisselerinin devrinden elde edilen kazançlar, değer artış kazancı olarak vergiye tabidir. Buradaki vergilemede, devredenin söz konusu hisselere ne süre sahip olduğunun bir önemi yoktur. Süre sadece anonim şirketlere ait hisse senedi veya ilmühaber devrinde gündeme gelen bir konudur.
Öte yandan şirket hissesi devredilirken mutlaka bir değerleme işlemi yapılarak hissenin devir tarihindeki değerinin bulunması gerekir. Oysa uygulamada, gerek Gelir Vergisi'nden gerekse noter harçlarından kaçınma amacıyla devir işlemi, iktisap veya nominal değer gibi değerlerden yapılmaktadır. Bu da ileride devredeni vergi idaresi karşısında sıkıntıya düşürmektedir.
Bu nedenle limited şirket hisse devrinde TTK hükümleri kadar, vergi mevzuatının hükümlerine de dikkat etmek gerekmektedir.
Bumin Doğrusöz
Limited şirketlerde ortakların sermaye payları bölünmez bir bütündür ve her ortağın sermaye miktarı, onun payını oluşturur. Bu şirketler ortaklarına, ortaklık payının tamamını gösteren senetler verebilir. Ancak, pay hakkında tanzim edilecek senetlerin sermaye payının tamamına ait olması şarttır. Ayrıca, bu senetler kıymetli evrak niteliğinde olmayıp, sadece bir ispat aracı olarak işlev görürler.
Ticaret kanunumuza göre payın bölünmesi ancak miras taksimi veya şirket ana sözleşmesinde aksine düzenleme olmaması koşulu ile devir için söz konusu olabilir. Payın devir için bölünmesi, payın bir kısmının devrinin söz konusu olması halinde önem taşır. Yoksa ana sözleşmede payın devir dolayısıyla bölünmesini engelleyen bir hüküm olsa dahi, payın tamamının devri, her zaman mümkündür. Zaten uygulamada limited şirket sözleşmelerinin sermaye maddeleri, bu maksatla bölünmeye elverişli şekilde ve hatta bölünmede her bir payın ne kadarlık itibari değerle esas alınacağı da gösterilmek suretiyle düzenlenmektedir.
Limited şirketlerde payları gösteren bir pay defterinin tutulması zorunludur. Bu deftere, ortakların ad ve soyadları, pay miktarları, yapılan ödemeler, payların devir ve intikali ve bu hususlarla ilgili diğer değişiklikler kaydolunur. Ayrıca her takvim yılının ocak ayı içerisinde, ticaret sicil memuruna, ortakların ad ve soyadlarını, her ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye miktarını ve buna mahsuben ödediği kısmı gösterir ve müdürler tarafından imzalı bir liste verilmesi zorunludur. Son listenin verilmesinden sonra herhangi bir değişiklik olmamışsa, yeniden bir liste vermeye gerek yoktur. Bu durumda, ocak ayı içerisinde listede herhangi bir değişiklik olmadığını belirten bir dilekçenin verilmesi yeterlidir.
Pay defterinin ve listelerinin kusurlu ve noksan düzenlemesi veya verilen bilgilerin yanlış olması dolayısıyla meydana gelecek zararlardan, şirket müdürü veya müdürleri, şahsen veya müteselsilen sorumludurlar.
Pay defteri her yıl tasdike tabi defterlerden değildir. Açılış tasdikini müteakip defter, sayfaları bitene kadar kullanılır. Ancak defterin dolmasından sonra tekrar bir ikinci defterin açılış tasdikinin yaptırılması zorunludur.
Limited şirkette pay devri, yazılı bir devir sözleşmesi ile yapılır. Devir sözleşmesindeki imzaların notere tasdik ettirilmesi de ayrı bir zorunluluktur. Devir, bu şekil şartlarına uyulmadığı sürece geçerli olmaz. Devir sözleşmesinin şirkete karşı hüküm ifade etmesi için ayrıca şirkete bildirilmesi ve ortaklar kurulu tarafından devre muvafakat edilerek devrin pay defterine işlenmesi gerekir. Devrin pay defterine kaydedilebilmesi için ortaklar kurulu toplantısında, ortaklardan en az dörtte üçünün devre muvafakat etmesi ve bunların da esas sermayenin en az dörtte üçüne sahip olması gerekir. Ortaklar muvafakat edinceye kadar geçen sürede ve/veya ortaklar muvafakat vermedikleri takdirde, payı devralan kişi şirkete karşı ortak sıfatını kazanamaz. Ortak sıfatı ancak pay defterine kayıtla kazanılır.
Limited şirketlerde payın kısmen veya tamamen bir üçüncü şahsa veya bir diğer ortağa devri, ana sözleşme değişikliğini gerektirmez. Ancak pay devrine muvafakat eden ve pay sahiplerini yeni durumu ile gösteren ortaklar kurulu kararının ticaret siciline tescili zorunludur. Tescil edilen bu hususun ilanı ise devir keyfiyetinin üçüncü şahıslara duyurulması bakımından önem taşır.
Pay devrine ilişkin ortaklar kurulu toplantısında aranacak karar nisapları, ana sözleşme ile ağırlaştırılabilir veya payın devri bazı şartlara bağlanabilir. Örneğin mühendislik faaliyetini konu alan bir limited şirketin ana sözleşmesinde, payların ancak mühendis sıfatına sahip kimselere devredebileceğine ilişkin bir sınırlama getirilebilir. TTK'nın bu konudaki tek sınırlaması, ayni sermaye koyan ortaklarla ilgilidir ve ayın cinsinden sermaye koymuş bulunan ortakların şirket kuruluşunu takip eden üç yıl içerisinde paylarını devretmeleri yasaklanmıştır.
Gelir Vergisi kanunumuza göre limited şirket hisselerinin devrinden elde edilen kazançlar, değer artış kazancı olarak vergiye tabidir. Buradaki vergilemede, devredenin söz konusu hisselere ne süre sahip olduğunun bir önemi yoktur. Süre sadece anonim şirketlere ait hisse senedi veya ilmühaber devrinde gündeme gelen bir konudur.
Öte yandan şirket hissesi devredilirken mutlaka bir değerleme işlemi yapılarak hissenin devir tarihindeki değerinin bulunması gerekir. Oysa uygulamada, gerek Gelir Vergisi'nden gerekse noter harçlarından kaçınma amacıyla devir işlemi, iktisap veya nominal değer gibi değerlerden yapılmaktadır. Bu da ileride devredeni vergi idaresi karşısında sıkıntıya düşürmektedir.
Bu nedenle limited şirket hisse devrinde TTK hükümleri kadar, vergi mevzuatının hükümlerine de dikkat etmek gerekmektedir.
Bumin Doğrusöz