Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Faaliyetleri İçin Sağlanan Vergi Teşvikleri :
Öte yandan, lisanslı depoculuk sisteminin uygulamaya geçebilmesi için teşvik amaçlı vergi düzenlemeleri, 03.07.2009 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 5904 sayılı Kanunla yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemelerile;ürünlerin lisanslı depolara ilk tesliminde ve ürün depoda kaldığı sürede borsadaki alım satımında katma değer vergisi istisnası getirilmiştir. Ayrıca, mudi ile lisanslı depo işletmesi arasında yapılan sözleşmeler ve ürün senetleri damga vergisinden, ürün senetlerinin el değiştirmesinden doğan kazançlar ise 31/12/2014 tarihine kadar gelir vergisi ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur. Daha sonra bu süre 31.12.2018 tarihine uzatılmıştır.
5904 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen Geçici 76. maddeye göre 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar, 31.12.2014 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Daha sonra bu süre 31.12.2018 uzatıldı
İstisna edilen bu kazançlar üzerinden Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesi kapsamında tevkifat yapılmaz. Münhasıran bu kazançları elde eden gelir vergisi mükelleflerince yıllık beyanname verilmez. Keza,başka kazanç ve iratlar için beyanname verilmesi gereken durumlarda da bu kazançlar verilecek beyannamelere dahil edilmez.
Geçici 76. maddede yapılan düzenlemede yer alan ürün senetlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar ibaresinin,kanımızca, geniş kapsamlı olarak yorumlanması ve gerek bu kapsamda yapılan ilk teslimlerden doğan kazançların gerekse daha sonra bu kapsamda alım satım yapanlarda doğan kazançların gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulması gerekir.
Katma Değer Vergisi Açısından;
5904 sayılı Kanun ile Katma Değer Vergisi Kanununda yapılan değişiklikler ile, tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin KDV uygulaması yönünden vergisel altyapı oluşturulmuş ve KDV uygulaması bakımından gerekli görülen düzenlemeler yapılmıştır. Anılan düzenlemeler daha kolay anlaşılması için aşağıdaki şekilde tasnif edilmiştir:
Lisanslı Depocuya Tevdi Edilen Ürünlerde KDV
- Katma Değer Vergisi Kanununun 1. Maddesinin 3 numaralı fıkrasının (d) bendine eklenen hüküm ile ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimi, ticari, sınai, zirai faaliyet veya serbest meslek faaliyetleri çerçevesinde olup olmadığına bakılmaksızın KDV’ nin konusuna alınmıştır.
- Katma Değer Vergisi Kanununun 9. Maddesine eklenen3 numaralı fıkra ile ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara tesliminde, bu işlemlere ait KDV’ nin lisanslı depo işletmecileri tarafından sorumlu sıfatıyla ödenmesi benimsenmiştir.
- Katma Değer Vergisi Kanununun 10. Maddesine eklenen (k) bendiile,ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslim işlemlerinde vergiyi doğuran olayın “anılan ürün senetlerinin temsil ettiği ürünlerin depodan çekilmesi” anında gerçekleşeceği kabul edilmiştir. Bu aşamada ortaya çıkacak katma değer vergisinin matrahı
ise, Katma Değer Vergisi Kanununun 23. Maddesinin (d) bendine eklenen hüküm uyarınca, senedin en son işlem gördüğü borsada oluşan değer olacaktır.
- Katma Değer Vergisi Kanununun 13 üncü maddesine eklenen (ğ) bendinde yapılan düzenlemeyle, ürün senetlerinin, işlem gördüğü borsalar aracılığıyla ilk teslimi KDV’ den istisna tutulmuş ve anılan Kanununun 32. Maddesi hükmü gereğince, bu istisna kapsamında ürünlerini ilk teslim eden kişi ve kurumların bu ürünler nedeniyle yüklendikleri ve indirim yoluyla gideremedikleri katma değer vergilerinin kendilerine iade edilmesine olanak sağlanmıştır.Bu suretle, bu kapsamdaki işlemlerin KDV’den tamamen arındırılması amaçlanmıştır.
Yukarıda yapılan düzenlemeler uyarınca; kapsama alınan tarım ürününün lisanslı depoya tevdii bir satış veya KDV’nin konusuna giren bir teslim olmadığı gibi, öngörülen saklama süresi sonunda ürünün ürünü depoya ilk teslim eden kişiye iade edilmesi de katma değer vergisinin konusuna girmemektedir. Dolayısıyla, bu işlemlerde katma değer vergisi söz konusu olmayacaktır.Ürünü depoya teslim eden ilk kişinin ürün senedini bir başkasına borsada satması ve bu kapsamda ürünün el değiştirmiş olması durumunda ise, bu teslim katma değer vergisinden istisna olacak, ancak yüklenilmiş ve indirim yoluyla giderilememiş katma değer vergisi varsa, bu katma değer vergisi anılan kişiye ( ürünü depoya teslim eden ilk kişiye) iade edilecektir. Lisanslı depolardan ürünlerin teslim alınması, ancak ürün senetlerini ibraz etmekle mümkün olup, depoya tevdi edilen ürünün ilk teslim eden kişi dışındaki bir kişi tarafından depodan çekilmesi ise teslim sayılacak ve katma değer vergisi söz konusu olacaktır. Bu durumda doğacak katma değer vergisi ise, depodan malı çekecek kişinin kim olduğuna bakılmaksızın, depocu işletme tarafından bu ürünü depodan çekecek kişiden tahsil edilecek ve sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir. Bu aşamada sorumlu sıfatıyla beyan edilecek katma değer vergisinin matrahı ise; bu ürün senedinin borsada işlem gördüğü en son değer olacak ve bu değer üzerinden katma değer vergisi hesaplanacaktır.
Ürün Senetlerinin El Değiştirmesinde KDV
Lisanslı depoculuk faaliyetleriyle ilgili olarak, Katma Değer Vergisi Kanunun 17 nci maddesinin (4) numaralı fıkrasına (t) bendi eklenerek ürün senetlerinin, işlem gördüğü borsalardaki ilk teslimi ile senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimi dışındaki teslimlerinin de KDV’ den istisna tutulması amaçlanmıştır. Başak bir deyişle, anılan ürünleri temsil eden senetlerin, bu senetlerin ilk sahipleri ile senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek son kişi arasında kalan el değiştirme işlemlerinde de bu işleme konu teslimlerin katma değer vergisinden istisna tutulması sağlanmıştır.Bilindiği üzere, Katma Değer Vergisi Kanununun 17. Maddesi kapsamındaki istisna işlemlerinde, bu istisnaya konu mal ve hizmetlerle ilgili olarak yüklenilmiş olan katma değer vergileri anılan Kanunun 30.maddesinin (a) bendi hükmü uyarınca indirim konusu yapılamamakta, gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaktadır. Ancak, KDV Kanununun 17.maddesinin 4. fıkrasının (t) bendi kapsamında vergiden istisna edilen işlemlerle ilgili olarak yüklenilen vergiler ise hesaplanan katma değer vergilerinden indirilebilecektir.
Damga Vergisi Açısından;
5904 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 488 Sayılı Damga Vergisi Kanunu’nundadamga vergisinden istisna edilen kağıtları gösterir 2 Sayılı Tablo’ya eklenen “5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu çerçevesinde, mudi ile lisanslı depo işletmesi arasında düzenlenen mukavelenameler ve ürün senedi” ibaresi ile anılan mukavelenameler ve senetler damga vergisinden istisna edilmiştir
