LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKETE DÖNÜŞÜMÜ
Mehmet BİNGÖL
Eski Hesap Uzmanı
Kuruluşlarındaki pratiklik nedeniyle müteşebbisler tarafından tercih edilen limited şirketler, bazı dezavantajları nedeniyle sonradan anonim şirket nevine dönüştürülmektedirler.
Bu dezavantajların başlıcaları şunlardır:
a. Limited şirket ortaklık paylarının devri gelir vergisine tabi iken, anonim şirket hisselerinin devri bazı şartların varlığı halinde vergi dışıdır.
b. Limited şirketin bir ortağı icra takibine uğradığında alacaklı, şirketin fesih ve tasfiyesini isteyebilir, anonim şirketlerde ise sadece borçlunun şirketteki temettü alacağı ile hisse senedinin kendisi takip konusu olabilir.
c. Anonim şirketler % 51 ile karar alabilir. Limited şirketlerde ise çoğu zaman oybirliği gerekir. Örneğin çok küçük paylı bir ortak sermaye artışını her zaman engelleyebilir.
d. Anonim şirketler tahvil, finansman bonosu vb. gibi borçlanma enstrümanları ihraç edebilirlerken, limited şirketler bu imkandan yoksundur.
e. Anonim şirket hisseleri hamiline yazılı olabilir, limited şirket iştirak paylarında ise böyle bir imkan yoktur.
f. Anonim şirketler sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde halka açılabilirler, limited şirketler ise böyle bir imkana sahip değildir.
g. Limited şirketlerde ortaklar kamu borçları yönünden şirket sermayesi kadar ayrıca şahsi olarak sorumludurlar. Anonim şirketlerde ise taahhüt edilen sermaye dışında bir sorumluluk yoktur.
Bu yazımızda sermaye şirketi şeklinde faaliyet göstermek isteyen ancak başlangıçta limited şirket olarak kurulan ortaklıkların anonim şirkete dönüşümü ele alınmaktadır.
Dönüşüm, ticaret hukuku ve vergi hukuku açısından iki ayrı bölümde incelenecektir.
1. TİCARET HUKUKU YÖNÜNDEN:
Ticaret Kanunumuzda dönüşüme ilişkin olarak genel bir hüküm öngörülmüştür. Gerçekten de 152. maddeye göre "Bir ticaret şirketinin diğer bir ticaret şirketi nev'ine çevrilmesi kanunda aksine hüküm olmadıkça yeni nev'e ait kuruluş merasimine tabidir. Böylece yeni nev'e çevrilen şirket eskisinin devamıdır".
Buna göre uygulamada eski şirket, yeni tipe ait kuruluş merasimini gerçekleştirerek, yeni tipe dönüşebilmektedir. Dönüşüm sürecinde yapılması gereken işlemler sırasıyla aşağıdaki gibidir:
a. Limited Şirket Ortaklar Kurulu Kararı
Şirket ortakları,
— Şirketin T.T.K.'nun 152. maddesi hükmüne göre nev'i değiştirerek anonim şirkete dönüştürülmesine,
— Bunun için öncelikle limited şirketin özvarlığının ilgili mahkemece tespit ettirilmesine,
karar verirler.
b. Özvarlık Tespiti İçin Başvuru
Limited şirketin özvarlığı anonim şirkete ayni sermaye olarak konulacağı için bunun ilgili mahkemenin tayin edeceği bilirkişiler tarafından tespit edilmesi gerekir.
Başvuru ticaret mahkemesine, eğer yoksa asliye hukuk mahkemesine yapılır.
Başvuru dilekçesine şirketin,
— ana sözleşmesi,
— ticaret sicil belgesi,
— dönüşüme ilişkin ortaklar kurulu kararı,
— limited şirket ortakları arasında anonim şirket var ise yeni kurulacak şirkete iştirak edileceğine ilişkin yönetim kurulu kararı,
— limited şirketin en son bilançosu ve buna ilişkin mizanı,
eklenir.
c. Anonim Şirket Ana Sözleşmesinin Hazırlanması
Hazırlanacak ana sözleşme tipik kuruluş sözleşmesinden iki noktada özellik arz eder.
Sermayeye ilişkin maddede "sermayenin eski şirketin özvarlığı olduğu, bunun da ilgili mahkemenin tayin ettiği bilirkişiler marifetiyle tespit edildiği, halen de limited şirket bünyesinde mevcut olan bu sermayenin T.T.K.'nun 152. maddesi uyarınca anonim şirketin ayın nevinden sermayesi olarak kabul edildiği" belirtilir. Ayrıca ayın nevinden sermayeyi temsil eden hisse senetlerinin nama yazılı olduğu ve hisselerin T.T.K.'nun 404. maddesi uyarınca tescilden itibaren iki yıl geçmeden devredilemeyeceği aynı maddede yer alır.
Öte yandan "nevi değişikliği ve ara vermeksizin faaliyete devam" hususunu açıklayan ayrı bir maddeye de ihtiyaç vardır. Bu maddede şirketin "limited şirketin nevi değişikliği yolu ile kurulduğu; T.T.K.'nun 152. maddesi uyarınca eski şirketin devamı olduğu; bu itibarla limited şirketin bütün aktif ve pasifinin, mal varlığının, bütün hak ve vecibelerinin, taahhütlerinin yeni şirkete başkaca bir işleme ihtiyaç kalmaksızın devrolduğu, aynı ticaret sicil kaydını da devam ettirecek şirketin faaliyetine ara vermeksizin devam edeceği" belirtilir.
d. Kuruluşla İlgili Diğer İşlemler
Bundan sonraki işlemler normal kuruluş işlemleri olan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı izni, ticaret mahkemesi kararı ile tescil ve ilan işlemidir. Burada tescil işleminin ayın ilk günü itibarıyla yaptırılmasında özellikle vergilendirme dönemi yönünden pratik yarar vardır.
2. VERGİ HUKUKU YÖNÜNDEN:
Kurumlar Vergisi Kanunu'nda nev'i değişikliğine ilişkin tek hüküm 37. maddenin son fıkrasında yer alan "kurumların bu maddedeki şartlar dahilinde şekil değiştirmeleri de devir hükmündedir ibaresidir. Buna göre maddedeki şartlara uyulması durumunda nev'i değiştiren kurumun dönüşüm tarihi itibariyle gizli yedeklerinin vergilendirilmesi sözkonusu olmaz, sadece dönüşüm tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilir.
Başka deyişle doğrudan doğruya dönüşümden doğan karlar hesaplanmaz ve vergilenmez.
Anılan maddedeki şartlar aşağıdaki gibidir:
— Gerek eski nev'ideki gerekse yeni nev'ideki kurumun kanuni ve iş merkezleri Türkiye'de bulunacaktır.
— Limited şirketin dönüşüm tarihindeki bilanço değerleri anonim şirket tarafından kül halinde devralınacak ve aynen bilançoya geçirilecektir.
— Anonim şirket, limited şirket ortaklarına devraldığı servet nispetinde kendi hisse senedini verecektir.
Buradaki "devralınan servetin ne olduğu tartışma konusudur. Kanımızca bundan nominal sermayeyi değil, özsermayeyi anlamak gerekir. Konu Vergi Dünyası dergisinin Mart 1991/115. sayısında Sn. Hızır Tarakçı tarafından bütün yönleriyle ele alınmıştır.
Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 37-39. maddeleri çerçevesinde yapılması gereken işlemler şunlardır:
— Dönüşüm tarihine kadar olan kazancın vergilendirilmesi için nev'i değiştirme tarihi itibariyle (tescil tarihi) çıkarılacak limited şirkete ait bilanço ve kar-zarar cetveli, kurumlar vergisi beyannamesi ile birlikte 15 gün içinde ilgili vergi dairesine tevdi edilir.
— Anonim şirket ise nev'i değiştiren limited şirketin tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğine ilişkin bir taahhütnameyi aynı vergi dairesine aynı sürede verir.
Bunun üzerine vergi dairesi limited şirketin mükellefiyet kaydını siler ve anonim şirket için de mükellefiyet tesis eder. Bu işlemler için de her iki şirket tarafından vergi dairesine yazılı bilgi verilir.
Limited şirketin dönem başı ile nev'i değişiminin tescil tarihi arasındaki döneme ilişkin olarak tahakkuk ettirilen kurumlar vergisi K.V.K.'nun 42. maddesinin son fıkrası gereğince müteakip yılın Nisan, Temmuz, Ekim aylarında ödenir.
Limited şirketin nev'i değişikliği tarihinden sonra "geçici vergi" ödemesi söz konusu olmaz ve bu tahakkuk da vergi dairesince terkin edilir.
Nev'i değişikliği hesap döneminin kapatılmasını gerektirdiği için anonim şirketin en geç tescil tarihinde yeni defter tasdik ettirmesi gerekir.
Limited şirkete ait fatura, sevk irsaliyesi, gider pusulası vb. gibi belgelerin, vergi dairesinden izin almak ve yeni unvan ile vergi dairesi sicil numarasını bu belgelere kaşelemek suretiyle kullanılması mümkündür.
