N
nane
Ziyaretçi
20.11.2008 Akif AKARCA [email protected] Dünya
Dr. Mehmet ŞAFAK [email protected]
23 Ekim tarihinde yayımlanan "5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uygulamasında özellik arz eden hususlar" başlıklı yazımızın "Prim oranları ve devlet katkısı" başlıklı bölümünde; malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranının, sigortalının prime esas kazancının yüzde 20'si olduğu, bunun yüzde 9'unun sigortalı hissesi, yüzde 11'inin işveren hissesi olduğu belirtilmiş ve 5763 sayılı kanunla yapılan değişiklik uyarınca, öngörülen koşulların yerine getirilmesi halinde, kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıları çalıştıran özel sektör işverenlerinin, 01 Ekim 2008 tarihinden itibaren, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutarın yüzde Hazine'ce karşılanacağının hüküm altına alındığı ifade edilmişti.
Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'nca yayımlanan 2008-93 sayılı genelgede konuya ilişkin açıklamalar yapılmış olup, yapılan bu açıklamalara göre; 5510 sayılı yasanın 81/1-ı bendinde yer alan 5 puanlık prim indirimi aşağıda belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde uygulanacaktır:
1-Kapsama giren sigortalılar:
5510 sayılı kanunun 81'inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendine göre; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranının işveren hissesine ait kısmından yapılması öngörülen 5 puanlık indirimden, özel nitelikteki işyerlerinde, aynı kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalıştırılan ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi bulunan sigortalılardan dolayı yararlanılabilecektir.
Buna karşın, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurtdışında çalışan sigortalılar için 5 puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.
2-Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işveren hissesinden 5 puanlık
kısmının Hazine'ce karşılanmasına ilişkin usul ve esaslar :
2.1- İşverenin, kuruma prim, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine'ce karşılanabilmesi için, işverenlerin, muaccel (vadesi gelmiş) sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması gerekmektedir. İşverenlerin muaccel borçlarının bulunup bulunmadığı hususu ise, her bir işyeri bazında ayrı ayrı değerlendirilecektir. Başka bir deyişle, kapsama giren bir işverenin aynı veya farklı sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğünde işlem gören birden fazla işyeri dosyasının bulunması halinde, 5 puanlık prim indiriminden, borcu bulunmayan işyerlerinden dolayı yararlanılabilecek, buna karşın, borcu bulunan işyerlerinden dolayı ise, (söz konusu borçlar ödenmediği sürece) yararlanılamayacaktır.
Muaccel borçları bulunmayan özel nitelikteki işyeri işverenlerinin söz konusu sigorta prim indiriminden yararlanabilmeleri için, aylık prim ve hizmet belgelerini, 5510 sayılı kanun türünü seçmek suretiyle, yasal süresi içinde kuruma göndermeleri gerekmektedir. Bu işlem yapılmadan önce, işverenlerin, kurum veri tabanından ilgili işyerinin muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunup bulunmadığını sorgulamaları ve yalnızca muaccel borcu bulunmayan işyerleri için 5510 sayılı kanun türünü seçmeleri gerekecektir.
Öte yandan, muaccel borçları bulunan işverenler, bahse konu borçlarının tamamını ödemeleri halinde, söz konusu sigorta prim indiriminden, yasal verilme süresi sona ermemiş ilk aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak yararlanabileceklerdir.
5510 sayılı kanunun 81'inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde öngörülen sigorta prim indiriminden yararlandıktan sonra, takip eden aylarda, kapsama giren borçlardan herhangi birinin veya birkaçının ödenmemiş veya eksik ödenmiş olması halinde, söz konusu borçlar ödeninceye kadar beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
Sigortalı çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi halinde, işyerini devir alan işveren, devir eden işverenin; işyerinin miras yoluyla intikali halinde ise, işyeri kendisine intikal eden işveren, vefat eden işverenin; muaccel borçlarından dolayı (idari para cezası borçları hariç) müteselsilen sorumlu olduğundan, işyerini devir alan veya işyeri kendisine intikal eden işverenlerin söz konusu indirimden yararlanabilmeleri için, devir veya intikal tarihinden önceki dönemlere ilişkin muaccel borçlarının yanı sıra devir veya intikal tarihinden sonraki dönemlere ilişkin muaccel borçlarının bulunmaması gerekmektedir.
Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, sigorta prim indiriminden yararlanılabilmesi için, bu nitelikteki işyerlerinin, nevi değiştirme, birleşme veya diğer bir şirkete katıldığı tarihten önceki ve sonraki dönemlere ilişkin muaccel borçlarının bulunmaması gerekmektedir.
İşyerinin, aynı ünite sınırları içine giren farklı bir adrese taşınması halinde ayrıca işyeri dosyası tescil edilmeyerek yalnızca adres değişikliği cihetine gidileceğinden, aynı ünite sınırları içinde adres değişikliğinde bulunan işyerlerinin sigorta prim indiriminden yararlanabilmeleri için, gerek nakil tarihinden önceki, gerekse nakil tarihinden sonraki dönemlere ilişkin muaccel borçlarının bulunmaması icap etmektedir.
Kuruma olan muaccel borçları, 5458 sayılı kanun gereğince ya da 5510 sayılı kanunun geçici 24 ya da 25'inci maddelerine istinaden yeniden yapılandırılmış ya da 6183 sayılı kanunun 48'inci maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş olan işverenler, yapılandırma veya taksitlendirme işlemlerinin devam ediyor olması ve yapılandırma veya taksitlendirme kapsamına girmeyen muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının da bulunmaması kaydıyla, aylık prim ve hizmet belgelerini 5510 sayılı kanun türünü seçmek suretiyle kuruma gönderebilecekler ve indirimden yararlanabileceklerdir.
İşverenlerce, aylık prim ve hizmet belgelerinin e-Bildirge kanalıyla kuruma gönderilmesi sırasında, 5510 sayılı kanun türünün seçilememesi ve yukarıda belirtilen nitelikteki borç türlerinin bir veya birkaçından dolayı 1.00 YTL veya üzerinde muaccel borcun bulunduğu yönünde uyarı mesajı ile karşılaşılması durumunda, bu nitelikteki işyeri işverenlerinin aylık prim ve hizmet belgelerini 5510 sayılı kanun türünü seçerek gönderebilmeleri için bahse konu borçlarını, hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne ödemeleri gerekmektedir. Şayet böyle borçlar yoksa, hatalı kayıtların düzeltilmesi amacıyla, işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne dilekçe ile müracaatta bulunmak gerekecektir.
2.2- 5510 sayılı kanun türü seçilmek suretiyle düzenlenmiş aylık prim ve hizmet belgesinin kuruma yasal süresi içinde verilmesi
Bilindiği üzere, 5510 sayılı kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanları çalıştıran özel nitelikteki işyeri işverenleri, cari aya ilişkin olarak düzenleyecekleri asıl, ek veya iptal nitelikteki aylık prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23'ünde (bu gün resmi tatile rastlarsa, izleyen ilk işgününde), saat 23.59'a kadar e-Sigorta kanalıyla kuruma göndermek zorundadırlar.
Özel nitelikteki işyeri işverenlerince 2008/Ekim ayına ilişkin düzenlenecek aylık prim ve hizmet belgelerinden başlanılarak söz konusu prim belgeleri, en geç belgenin ilişkin olduğu ayı izleyen ayın 23'üne kadar (dahil) kuruma verilecektir.
5510 sayılı kanunun 81'inci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendine göre, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazine'ce karşılanabilmesi için, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmayan özel nitelikteki işyeri işverenlerinin, beş puanlık prim indirimine ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini Kuruma yasal süresi içinde vermeleri gerektiğinden, en geç ilişkin olduğu ayı takip eden ayın 23'üne kadar kuruma verilmeyen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı söz konusu indirimden yaralanılması mümkün olamayacaktır.
Aylık prim ve hizmet belgesinin kuruma verilmesi gereken süre içinde, muaccel borçları bulunmayan işverenlerin, aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içinde olmakla birlikte, sehven 5510 sayılı kanun türünü seçmeden kuruma göndermiş olmaları veya müfredat kartlarındaki hatalı kayıtların düzeltme işlemlerinin yapılması amacıyla işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne müracaat etmeden 5510 sayılı kanun türünü seçemeden göndermiş olmaları halinde, söz konusu işverenler, bahse konu aylık prim ve hizmet belgelerinden kaynaklanan sigorta primlerini yasal süresi içinde ödemiş olmaları kaydıyla, 5 puanlık prim indiriminden yararlanabileceklerdir. Bunun için, daha sonra, iptal nitelikte, 5510 sayılı kanun türü seçilmek suretiyle asıl nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenerek söz konusu belgelerin işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik il/merkez müdürlüğüne kağıt ortamında verilmesi gerekmektedir.
2.3- Tahakkuk eden sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesi
Muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmayan işverenlerce, 5510 sayılı kanun türü seçilmek suretiyle kuruma yasal süresi içinde gönderilmiş olan aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazine'ce karşılanabilmesi için, aynı aya ilişkin olmak üzere, gerek 5510 sayılı kanun türü, gerek diğer teşvik kanunları, gerekse kanun türü seçilmeksizin kuruma yasal süresi içinde verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin, işveren hissesinin Hazine'ce karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin tamamının yasal süresi içinde ödenmesi şarttır.
Sigorta primlerinin işveren hissesine isabet eden kısmının Hazine'ce karşılanmayan kısmı ile sigortalı hissesinin yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, (söz konusu tutar gecikme cezası ve gecikme zammı ile sonradan ödense dahi) ilgili ay için malüllük, yaşlılık ve ölüm sigortası primlerinin işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine'ce karşılanması gibi bir durum söz konusu olamayacağından, tahakkuk eden sigorta primlerinin tamamı (Hazine hissesi de dahil), gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte işverenlerden tahsil edilecektir.
5510 sayılı kanun türü seçilmek suretiyle tahakkuk etmiş sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesine rağmen, işsizlik sigortası primlerinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde ise, ilgili ay için söz konusu indirimden yararlanılabilecek, buna karşın ödenmemiş veya eksik ödenmiş işsizlik sigortası primleri gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmediği sürece takip eden aylarda beş puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
3-Kurum alacaklarının katma değer vergisi iade alacağından mahsup suretiyle
Ödenmesi :
Bilindiği üzere, cari aya ilişkin sigorta primi ve işsizlik sigortası primleri, yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihten itibaren 15 gün içinde katma değer vergisi alacağından mahsup suretiyle ödendiği takdirde yasal süresi içinde ödenmiş kabul edilmektedir. Dolayısıyla bu gibi durumlarda 5 puanlık prim indiriminden yararlanılacaktır.
Ancak, mahsup edilen tutarın sigorta prim borcunun tamamını karşılamaması durumunda, mahsup edilen kısım yasal süresi içinde ödenmiş sayılmakta, buna karşın ödenmemiş kısım, 15 günlük süre dikkate alınmaksızın, yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihten ödemenin yapılacağı tarihe kadar gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilmektedir. Bu gibi durumlarda, anılan dönem için 5 puanlık prim indiriminden yararlanılması mümkün olamayacaktır.
4- Diğer teşvik kanunlarından yararlanan işverenlerin 81'inci maddenin (ı) bendinde öngörülen sigorta prim indiriminden yararlanmalarına ilişkin usul ve esaslar:
Diğer teşvik kanunlarına istinaden işveren hissesi sigorta prim teşviki uygulamasından yararlanmakta olan işverenlerin, teşvik kapsamına giren sigortalılarından dolayı aynı dönem için ve mükerrer olarak 5510 sayılı kanunun 81'inci maddesinin (ı) bendinde öngörülen beş puanlık prim indiriminden yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.
Buna karşın, diğer teşvik kanunlarından yararlanan işverenler, diğer teşvik kanunları kapsamına girmeyip 5510 sayılı kanunun 81'inci maddesinin (ı) bendi kapsamına giren sigortalılarına ilişkin düzenleyecekleri aylık prim ve hizmet belgelerini, muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçları bulunmaması kaydıyla, 5510 sayılı kanun türünü seçmek suretiyle gönderebileceklerdir.
5- Alt işvereni bulunan işyerleri ve alt işverenlerle ilgili işlemler :
5510 sayılı kanunun "İşveren, işveren vekili, geçici iş ilişkisi kurulan işveren ve alt işveren" başlıklı 12'nci maddesinin 6'ncı paragrafında, "Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur." hükmü yer almaktadır.
Kanunun bu hükmüne istinaden, alt işverenlerin (aracıların) kuruma olan borçlarından, alt işveren ile birlikte, asıl işveren de sorumlu tutulmaktadır.
Dolayısıyla, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin işveren hissesinin beş puanlık kısmının Hazine'ce karşılanabilmesi için her bir işyeri bazında muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerektiğinden, asıl işverenin söz konusu indirimden yararlanmak amacıyla aylık prim ve hizmet belgesini 5510 sayılı kanun türünü seçerek kuruma gönderebilmesi için, gerek kendisinden gerekse kendisinden iş alan alt işverenlerden kaynaklanan muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekmektedir.
Buna karşın, alt işverenler, yalnızca kendi çalıştırmış oldukları sigortalılara ilişkin borçlardan sorumlu tutulabileceğinden, asıl işverenin veya diğer bir alt işverenin kuruma muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmasına rağmen, kendi alt işverenliğinden kaynaklanan muaccel borçlarının bulunmaması halinde söz konusu indirimden yararlanabilecektir.
Öte yandan, Hazine'ce karşılanan sigorta primleri, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmayacaktır.